Wojna polsko-turecka (1683–1699)
| wojny polsko-tureckie | |||
 Bitwa pod Parkanami (mal. Juliusz Kossak) | |||
| Czas |
1683–1699 | ||
|---|---|---|---|
| Wynik | |||
| Strony konfliktu | |||
| |||
Wojna polsko-turecka w latach 1683–1699 – konflikt zbrojny pomiędzy Rzeczpospolitą i Turcją. Wojna rozpoczęła się odsieczą wiedeńską w 1683 roku, a ukończyło ją podpisanie pokoju w Karłowicach w 1699 roku, na mocy którego Rzeczpospolita odzyskała ziemie utracone w poprzedniej wojnie z Turcją z lat 1672–1676 wraz z twierdzą w Kamieńcu Podolskim.
Ważniejsze wydarzenia wojny
[edytuj | edytuj kod]- Rok 1683
- 12 września – bitwa pod Wiedniem
- 7–9 października – bitwy pod Parkanami
- Działania Andrzeja Potockiego na Podolu.
- Wyprawa Kunickiego do Mołdawii
- Przystąpienie Polski do ligi antytureckiej
- Rok 1684
- Nieudana wyprawa mołdawska – bitwa pod Jazłowcem
- Rok 1685
- Wyprawa bukowińska hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jana Jabłonowskiego – bitwa pod Bojanem oraz przy Wale Trajana
- Rok 1686
- Kolejna wyprawa mołdawska – bitwa pod Jassami
- Rok 1687
- Oblężenie Kamieńca Podolskiego przez wojsko pod wodzą królewicza Jakuba Ludwika Sobieskiego i hetmana Stanisława Jana Jabłonowskiego
- Rok 1688
- Walki wojsk hetmana Jabłonowskiego – bitwa pod Smotryczem[1].
- Rok 1689
- Wyprawa multańska hetmana Jabłonowskiego – chorągwiom husarii zostały w części odebrane kopie, jako nieprzydatne do walk z Tatarami
- Rok 1690
- Działania wojenne na terytorium Mołdawii – zgrupowanie jazdy Nikodema Żaboklickiego zajęło Suczawę
- Rok 1691
- Ostatnia, największa wyprawa mołdawska – kampania pod osobistym dowództwem Jana III Sobieskiego. Bitwa pod Pererytą. Obsadzenie wojskami polskimi twierdzy w Târgu Neamț i Sorokach
- Rok 1692
- Budowa Okopów Św. Trójcy – umocnień blokujących dostawy zaopatrzenia do Kamieńca Podolskiego
- Rok 1694
- 11 czerwca – zwycięska bitwa pod Hodowem, nazywana polskimi Termopilami, w której 400 polskich husarzy i pancernych powstrzymało najazd ok. 40 000 wojowników tatarskich.
- 6 października – zwycięska bitwa pod Uścieczkiem stoczona przez wojska polsko-litewskie pod wodzą hetmanów Stanisława Jana Jabłonowskiego i Kazimierza Jana Sapiehy
- Rok 1695
- Hetman Jabłonowski odparł najazd tatarski w II bitwie pod Lwowem
- Rok 1696
- 17 czerwca – zmarł Jan III. Konfederacja niepłatnego wojska koronnego została zawiązana z podszeptu Potockich i Lubomirskich w celu osłabienia pozycji hetmana Jabłonowskiego
- Rok 1697
- Królem polskim został August II Mocny
- Rok 1698
- czerwiec-wrzesień – Ostatnia kampania tej wojny połączonych wojsk polsko-litewsko-saskich, w wyniku problemów zaopatrzeniowych i braku odpowiedniej artylerii kampania zakończyła się bez wyjścia poza terytorium Rzeczpospolitej.
- 8–9 września – Bitwa pod Podhajcami zakończona skuteczną obroną wobec uderzeń tatarskich, stoczona pod dowództwem hetmana polnego koronnego Feliksa Kazimierza Potockiego.
- Rok 1699
- 26 stycznia – Zawarcie pokoju w Karłowicach między Państwami Ligi Świętej a Turcją. W wyniku ustaleń Kamieniec Podolski i Ukraina Prawobrzeżna zostają włączone w skład Rzeczpospolitej. Rzeczpospolita przestaje płacić haracz Imperium Osmańskiemu i wycofuje swoje wojska z Mołdawii.
- luty – Najazd tatarski na terytorium Rzeczypospolitej (rozpoczęty już po podpisaniu traktatu karłowickiego i zakończony kilka dni przed terminem wejścia w życie ustaleń traktatu) i II bitwa pod Martynowem.
Ważniejsze postaci tej wojny
[edytuj | edytuj kod]- Marcin Kazimierz Kątski
- Stanisław Jan Jabłonowski
- Hieronim Augustyn Lubomirski
- Mikołaj Hieronim Sieniawski
- Adam Mikołaj Sieniawski
- Stanisław Mateusz Rzewuski
- Józef Bogusław Słuszka
- Jan III Sobieski
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Smotrycz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 919.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Korzon, Dzieje wojen w Polsce, tom III, Kraków 1912.
- Janusz Wojtasik: Podhajce 1698. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07813-0. OCLC 69456644.
- Marek Wagner, Stanisław Jabłonowski, hetman wielki koronny, Siedlce 2000.
- Witold Wasilewski, Wyprawa Bukowińska Stanisława Jabłonowskiego w 1685 roku, Warszawa 2002.
- Jakub Witczak, Niewykorzystane zwycięstwa, Uważam Rze Historia, nr 9/2014.
- Tadeusz Marian Nowak, Jan Wimmer, Historia oręża polskiego 963-1795, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1981, ISBN 83-214-0133-3, OCLC 835735421.
- Konopczyński Władysław, Polska a Turcja 1683 – 1792, Instytut Wschodni, Warszawa 1936
- Gasztowtt Tadeusz, Turcya a Polska, [w:] Orzeł i półksiężyc. 600 lat polskiej publicystyki poświęconej Turcji, red. Dariusz Kołodziejczyk, wyd. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2014
- Kołodziejczyk Dariusz, Stosunki dawnej Rzeczypospolitej z Turcją i Tatarami: Czy naprawdę byliśmy przedmurzem Europy?, Praktyka Teoretyczna 4(26) (2017), pp. 16-36
- Kołodziejczyk, Dariusz. 2000, Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th – 18th Century). An Annotated Edition of ‘Ahdnames and Other Documents. Leiden – Boston –Köln: Brill
- Kołodziejczyk, Dariusz. 2018. „Turcja i Tatarzy w życiu i planach politycznych Jana Sobieskiego”, [w:] Jan III Sobieski – polski bohater narodowy i zwycięzca spod Wiednia. Historia. Pamięć. Dziedzictwo (red. B.Dybaś) – Materiały z konferencji Austriackiej Akademii Nauk i Polskiej Stacji Badawczej w Wiedniu 19–20 września 2017.