Zjednoczone Stronnictwo Ludowe

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe

Państwo	Polska
Skrót	ZSL
Prezes	Władysław Kowalski (pierwszy) Dominik Ludwiczak (ostatni)
Data założenia	27 listopada 1949
Data rozwiązania	26–27 listopada 1989
Adres siedziby	ul. Grzybowska 4, 00–131 Warszawa
Ideologia polityczna	agraryzm
Liczba członków	ok. 300 tys. (1989)
Barwy	zieleń

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL) – partia polityczna w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, powstała 27 listopada 1949 z przymusowego połączenia prokomunistycznego „lubelskiego” Stronnictwa Ludowego z resztkami rozbitego przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (podporządkowanego Polskiej Partii Robotniczej) „mikołajczykowskiego” Polskiego Stronnictwa Ludowego. Partia satelicka wobec Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w formule „transmisji partii do mas”. Po 40 latach działalności przekształcona decyzją swych władz w Polskie Stronnictwo Ludowe „Odrodzenie”.

Działalność

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe jako partia satelicka Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej realizowała jej politykę wobec wsi i akceptowała dominację polityczną PZPR – kolektywizację wsi, jak również sojusz ze ZSRR. Rola ZSL częściowo zmieniła się po wydarzeniach w październiku 1956. Na fali tych wydarzeń do partii powróciło ok. 100 tys. dawnych działaczy ludowych, utworzono także Związek Młodzieży Wiejskiej. Mimo przyjęcia deklaracji regulującej zasady współpracy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w styczniu 1957, główne decyzje dotyczące polityki rolnej kraju podejmowały władze PZPR. Partia w konsekwencji podporządkowania PZPR otrzymywała określoną liczbę miejsc w Sejmie oraz stanowisk w Radzie Państwa, rządzie PRL, jak również administracji terenowej. Na tej zasadzie uczestniczyła w fasadowych organizacjach podporządkowanych PZPR jak Front Jedności Narodu czy Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego. Zjednoczonemu Stronnictwu Ludowemu przypadało (poza II kadencją, w latach 1952–1957, kiedy posłowie nie byli zrzeszeni w klubach) stanowisko marszałka Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Przesilenia we władzach PZPR, wykorzystywano do stopniowego wybijania się na niezależność. W latach 70. z inicjatywy ludowców ze Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zniesiono obowiązkowe dostawy żywności i wprowadzono powszechne ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne i rentowe rolników.

Po wydarzeniach z 1980 i powstaniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” polityka prowadzona przez partię uległa częściowej zmianie. Kierownictwo zaczęło upominać się o prawa ekonomiczne i socjalne mieszkańców wsi. Podczas VIII Kongresu przedstawiono stanowisko Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w sprawie koniecznych przemian politycznych i społecznych. Delegaci domagali się rehabilitacji Stanisława Mikołajczyka oraz powrotu do koncepcji mikołajczykowskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego i zagwarantowania trwałości gospodarstw.

W 1983 zagwarantowano konstytucyjnie prawo do nienaruszalności indywidualnych gospodarstw rolnych. Oznaczało to podważenie fundamentów doktryny marksistowskiej o wyższości gospodarki uspołecznionej nad indywidualną i ostateczne odejście od idei kolektywizacji. W 1988 w opozycji do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego powstał Ogólnopolski Społeczny Komitet Odrodzenia Ruchu Ludowego, a w sierpniu 1989 powołano Polskie Stronnictwo Ludowe (wilanowskie), nawiązujące do tradycji chłopskiej partii założonej przez Stanisława Mikołajczyka.

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe brało udział w obradach Okrągłego Stołu. Po decyzji politycznej Romana Malinowskiego w sierpniu 1989 ZSL weszło w koalicję parlamentarną z Obywatelskim Klubem Parlamentarnym, w konsekwencji czego przedstawiciele stronnictwa weszli w skład rządu Tadeusza Mazowieckiego, powołanego przez Sejm 12 września 1989.

W dniach 26–27 listopada 1989 ogłoszono rozwiązanie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i powołanie Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”. Po połączeniu w maju 1990 PSL „Odrodzenie” z PSL wilanowskim powstało jednolite Polskie Stronnictwo Ludowe.

Działacze

Prezesi Naczelnego Komitetu ZSL

• od 30 listopada 1949 do 20 października 1956: Władysław Kowalski
• od 20 października 1956 do 28 maja 1962: Stefan Ignar
• od 28 maja 1962 do 10 lutego 1971: Czesław Wycech
• od 10 lutego 1971 do 7 maja 1981: Stanisław Gucwa
• od 7 maja do 6 listopada 1981: Stefan Ignar
• od 6 listopada 1981 do 11 września 1989: Roman Malinowski
• od 11 września do 26 listopada 1989: Dominik Ludwiczak

Zobacz też

• Partie polityczne w Polsce Ludowej