اسماعیل بن سعید شالنجی

اسماعیل بن سعید شالنجی
تاریخ پیدائش
تاریخ وفات	سنہ 893
شہریت	خلافت عباسیہ
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
فقہی مسلک	حنبلی
عملی زندگی
پیشہ	فقیہ
باب اسلام

اسماعیل بن سعید کنیت: ابو اسحاق، نسبت: شالنجی، جرجانی، طبری تے کسائی اے۔ پورا نام ایويں ہوئے گا: ابو اسحاق اسماعیل بن سعید شالنجی جرجانی طبری کسائی۔ سنہ ولادت دا ذکر نئيں ملدا اے، سنہ وفات 230 ہجری اے۔ احمد بن حنبل دے تلامذہ وچ شمار ہوندے نيں، امام احمد دے بوہت سارے مسائل انہاں تو‏ں منقول نيں۔

شالنجی دی نسبت بال تو‏ں بنی اشیاء دے بیچنے دی طرف منسوب اے۔

حالات زندگی

اسماعیل بن سعید اپنے وطن جرجان وچ تقریباً چالیس سالاں تک حنفی مذہب اُتے رہ‏ے، پھر حنبلی بن گئے، شالنجی نے خود بیان کیتا اے کہ ”وچ چالیس سالاں تک غلط راستے اُتے رہیا پھر اللہ نے مینوں سیدھا راستہ دکھایا، کتنے سارے لوگاں نے مینوں چھوڑ دتا۔“

پہلے اوہ امام ابو حنیفہ دے مسلک دے وڈے فقیہ سن، چنانچہ انہاں دے شاگرد امام محمد بن حسن شیبانی دی شاگرد سن تے انھاں نے حنفی فقہ سیکھی، پھر حنبلی ہو گئے تے حنفی مسائل تے ہور مسائل دے بارے وچ امام احمد تو‏ں سوالات کیتا کردے سن ۔

جرجان تو‏ں ساریہ پھر تو‏ں ساریہ تو‏ں استر آباد منتقل ہو گئے۔

مسائل

ابن تیمیہ امام احمد دے شاگرداں دا تذکرہ کردے ہوئے لکھدے نيں۔

”حنبل تے احمد بن فرج دونے امام احمد تو‏ں مالک بن انس تے اہل مدینہ دے مسائل دے بارے وچ سوالات کردے سن، اسی طرح اسحاق بن منصور تے کچھ دوسرے تلامذہ سفیان ثوری دے تعلق تو‏ں سوال کردے سن تے میمونی، اوزاعی دے مسائل دے بارے وچ پچھدے سن، تے اسی طرح اسماعیل بن سعید شالنجی امام ابو حنیفہ تے انہاں دے تلامذہ دے مسائل دے تعلق تو‏ں سوالات کردے سن، چونکہ پہلے اوہ حنفی فقیہ سن بعد وچ بوہت سارے مسائل وچ اجتہاد کیتا تے اہل حدیث مسلک نو‏ں ترجیح دی تے اس مسائل دے متعلق احمد بن حنبل وغیرہ تو‏ں سوالات کیتا کردے سن تے انہاں مسائل دی تشریح ابراہیم بن یعقوب جوزجانی امام دمشق کیتا کردے سن....۔“

اک دوسری جگہ لکھدے نيں:

”اسماعیل بن سعید دے امام احمد تو‏ں مروی مسائل ابن حکم دے مسائل دے بعد دے نيں، چونکہ ابن حکم امام احمد دے قدیم شاگرد سن تے تقریباً انہاں تو‏ں ویہہ سال پہلے وفات پائی۔ تے اسماعیل بن سعید پہلے حنفی مذہب اُتے سن، پھر اہل حدیث ہوئے تے اخیر وچ امام احمد تو‏ں سوال کرنے لگے تے انہاں دے نال سلیمان بن داؤد ہاشمی تے دوسرے علمائے اہل حدیث وی سوالات کیتا کردے....“

اک دوسری جگہ لکھدے نيں:

””اسماعیل بن سعید دے مسائل امام احمد بن حنبل دے وڈے تے اہ‏م مسائل وچ نیں“ اسی طرح لکھدے نيں: ”تے ایہ مسائل بہت اہ‏م تے وڈے مسائل نیں“

ابو بکر خلال فرماندے نيں:

”انہاں دے (اسماعیل بن سعید) دے پاس بوہت سارے مسائل موجود سن، مینوں نئيں لگدا کہ امام احمد دے تلامذہ وچو‏ں اس تو‏ں بہتر تے اس تو‏ں زیادہ مسائل کسی نے جمع کیتا ہوئے تے اسماعیل بن سعید تو‏ں ابراہیم بن یعقوب جوزجانی نے انہاں مسائل نو‏ں روایت کیتا تے بیان کیتا اے۔“

حوالے