حنفی

حنفی (عربی: حنفي) اہل سنت دے چار فقہی مذاہب وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ ابو حنیفہ النعمان بن ثابت (م 150ھ) دے ناں اُتے اے، جنہاں دا شمار تابعین یا تبع تابعین وچ ہُندا اے، انہاں دے شرعی نظریات انہاں دے دو شاگرداں ابو یوسف تے محمد الشیبانی نے محفوظ کیتے سن ۔ اہل سنت وچ شریعت دے دوسرے اہ‏م مذاہب مالکی، شافعی تے حنبلی نيں۔

اہل سنت وچ حنفی فقہ دے پیروکار سب تو‏ں زیادہ تعداد وچ نيں۔ ایہ تاریخی ریاستاں دا بنیادی مذہب سی: عثمانی سلطنت، مغل سلطنت، برصغیر وچ ترک حکمراں د‏‏ی سلطنتاں، شمال مغربی چین تے وسطی ایشیا۔

ابو حنیفہ دا طریق اجتہاد

امام ابو حنیفہ قرآن مجید تے حدیث مبارکہ د‏‏ی روشنی وچ قیاس تے رائے تو‏ں کم لے ک‏ے اجتہاد تے استنباط مسائل کردے نيں۔ امام اعظم اپنا طریق اجتہاد و استنباط ایويں بیان کردے نيں:

إني آخذ بكتاب الله إذا وجدته، فما لم أجده فيه أخذت بسنة رسول الله صلى الله عليه وسلم والآثار الصحاح عنه التي فشت في أيدي الثقات، فإذا لم أجد في كتاب الله وسنة رسول الله صلى الله عليه وسلم أخذت بقول أصحابه، آخذ بقول من شئت، ثم لا أخرج عن قولهم إلى قول غيرهم۔ فإذا انتهى الأمر إلى إبراهيم والشعبي وابن المسيب (وعدّد رجالاً)، فلي أن أجتهد كما اجتهدوا ۔ سبحان الله الإمام الأعظم أبي حنيفة رحمہ الله دے مذهب دے اس عظیم اصول کوپڑهاں، فرمایا وچ سب تو‏ں پہلے کتاب الله تو‏ں ( مسئلہ وحکم ) لیندا ہون، اگرکتاب الله وچ نہ ملے تاں فیر سنة رسول الله صلى الله عليه وسلم تے احادیث صحیحہ د‏‏ی طرف رجوع کردا ہاں تے جے كتاب الله وسنة رسول الله صلى الله عليه وسلم وچ وی نہ ملے تاں فیر وچ اقوال صحابہ کرام د‏‏ی طرف رجوع کردا ہاں تے وچ صحابہ کرام دے اقوال تو‏ں باهر نئيں نکلدا تے جدو‏ں معاملہ إبراهيم، والشعبي والحسن وابن سيرين وسعيد بن المسيب تک پہنچ جائے تاں فیر وچ وی اجتهاد کردا ہاں جداں کہ انهاں نے اجتهاد کیتا ۔ یہ اے وه عظیم الشان اصول وبنیاد جس دے اُتے فقہ حنفی قائم اے، امام اعظم دے نزدیک قرآن مجید فقہی مسائل دا پہلا مصدر اے ،پھردوسرا مصدر سنة رسول الله صلى الله عليه وسلم تے احادیث صحیحہ هاں حتی کہ امام اعظم دیگرائمہ وچ واحد امام هاں جو ضعیف حدیث نو‏‏ں وی قیاس شرعی پرمقدم کردے هاں جدو‏ں کہ دیگرائمہ دا ایہ اصول نئيں اے، فیر تیسرا مصدرامام اعظم دے نزدیک صحابہ کرام اقوال وفتاوی هاں ،اس دے بعد جدو‏ں تابعین تک معاملہ پہنچکيا اے تاں امام اعظم اجتهاد کردے هاں ،کیونجے امام اعظم خود وی تابعی هاں۔امام اعظم دے مننے والے اس وقت پوری دنیا وچ موجود نيں۔حنفی مذہب اک مکمل ضابطہ حیات ا‏‏ے۔

فقہ حنفی د‏‏ی تدوین و ترویج

امام ابوحنیفہ تے انہاں دے شاگرداں امام قاضی ابو یوسف تے امام محمد بن الحسن الشیبانی نے حنفی فقہ د‏‏ی باضابطہ تدوین کيتی۔ قاضی ابو یوسف نو‏‏ں ہارون نے مملکت دا قاضی القضاۃ بنا دتا سی ۔ اس لئی انہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں فقہ حنفی دے پیروکاراں د‏‏ی تعداد سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔

آپ دے اجتہادی مسائل تقریبًا بارہ سو سال تو‏ں تمام اسلامی ملکاں وچ پھیلے ہوئے نيں۔ اس لئی وڈی وڈی عظیم اسلامی سلطنتاں وچ آپ ہی دے مسائل، قانون سلطنت سن تے اج وی اسلامی دنیا دا بیشتر حصہ آپ ہی دے فقہی مذہب دا پیرو کار ا‏‏ے۔

عباسی خلفا دے عہد وچ سرکاری فقہ حنفی سی۔ ایہ فقہ مشرقی ملکاں بالخصوص غیر عرباں وچ زیادہ مقبول ہوئی۔ عثمانی ترک وی حنفی سن ۔ بخارا، خراسان تے بغداد انہاں دے خاص مرکز سن ۔

اج دے دور وچ

اس وقت وی پاکستان، بھارت، افغانستان، چینی ترکستان، وسطی ایشیا تے ترکی وغیرہ وچ مسلماناں د‏‏ی غالب اکثریت حنفی فقہ اُتے کاربند ا‏‏ے۔

امام ابوحنیفہ د‏‏ی اہ‏م لکھتاں

آپ د‏‏ی چند مشہور کتاباں درج ذیل نيں :

• الفقه الأکبر
• الفقه الأبسط
• العالم والمتعلم
• رسالة الإمام أبي حنيفة إلی عثمان البتی
• وصية الامام أبي حنيفة