Republika Firenca
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Republika Firenca (talijanski: Repubblica Fiorentina), ili Firentinska republika, bila je srednjovjekovna grad-država, oko grada Firence, u današnjoj Toskani, Italija. Republika je osnovana 1115., kada su se firentinski građani pobunili protiv Toskanske Marke nakan smrti vladarice Matilde Toskanske. Fireninci su osnovali komunu umjesto feudalnog vladara kao što je bila Matilda.[1] Njihovom republikom vladalo je vijeće, znano kao signoria. Na čelu signorije bio je izabrani gonfaloniere (naslovni vladar grada), kojeg su na lutriji birali svaka dva mjeseca od članovo firentinskih cehova. Republika Firenca imala je burnu historiju od udara do kontraudara različitih frakcija, koje su željele vladati. Porodični klan Medici stekao je kontrolu nad republikom 1434, kad je Cosimo de' Medici, izveo kontraudar protiv porodičnih klanova koji su ga godinu dana prije istjerali iz grada. Mediciji su zadržali kontrolu nad republikom do 1494. Giovanni de 'Medici (kasniji papa Lav X.) ponovno je vratio Medicije na vlast 1512. Medici su drugi put svrgnuti s vlasti 1527., za vrijeme rata Lige konjak. Medici su ponovno preuzeli kontrolu nad republikom 1531., nakon 11-mjesečne opsade grada. Republika Firenca prestala je postojati 1532., kada je papa Klement VII. dodijelio titulu Vojvoda Republike Firence Alessandru de 'Medici, nakon toga je Republika Firenca postala nasljedna monarhija pod imenom Vojvodstvo Toskana.[2]
Grad Firencu osnovao je 59. pne. Julije Cezar, za ranog srednjeg vijeka Firenca je bila dio Toskanske Marke. Prvi službeni spomen republike bio je 1138., kada je nekoliko gradova Toskane formiralo savez protiv Henrika X. Bavarskog. Republika Firenca je nominalno bila dio Svetog Rimskog Carstva.[1] Firenca se počela uzdizati u 12. vijeku, zahvaljujući trgovini sa inozemstvom. Mali prekid imala je 1185. za vrijeme napada Fridrika Barbarosse na Apeninski poluotok.
Rast stanovništva Firence nastavljen je i u 13. vijeku, tad je Firenca dosegnula 30.000 stanovnika. Tad je podignuto nekoliko novih mostova i crkava, među njima i katedrala Santa Maria del Fiore -1294. Istovremeno grad je bio jedva u stanju održati krhki mir između frakcija. Neizvjestan mir koji je postojao na početku vijeka prestao je postojati 1216., kada su nastale dvije frakcije poznate kao Gvelfi i Gibelini koje su otpočele sa sukobima. Načelno Gibelini su pripadali aristokraciji, a Gvelfi građanstvu.
Gibelini su vladali Republikom Firencom od 1244., do 1250. kad su ih svrgnuli Gvelfi. Oni su provodili vrlo liberalnu politiku za ono vrijeme, koja je postala poznata kao Primo Popolo (Prva narodna vlast), pod njima je republika i nadalje prosperirala. Njihovo prvo veće postignuće bilo je uvođenje nove kovanice - florina 1252. Florin je jako pomogao Firenci u širenju trgovačkih poslova, jer su ga zbog stabilnosti koristili kao valutu širom Evrope i po Bliskom istoku. Iste te godine izgrađen je Palazzo del Popolo u San Gimignanu. Gvelfi su izgubili vlast nakon katastrofalnog poraza u Bitci kod Montapertija od sienskih gibelina. Srećom po Firencu, papa Klement IV. otvoreno je favorizirao Gvelfe, tako da su se oni vratili na vlast.
Firentinska privreda dosegla je svoj zenit u drugoj polovici 13. vijeka, tad je izgrađen i glasoviti Palazzo Vecchio u Firenci po projektu Arnolfa di Cambija. Republika je podijeljena u administrativne okruge - 1292, a u gradu su podignute brojne raskošne palače prosperirajuće trgovačke klase.[1] Jedna od vodećih bankarskih porodica tadašnje Evrope - Bonsignori iz Siene, bankrotirala je 1298,od tad se bankarstvo preselilo u Firencu koja je postala bankarski centar Evrope
Nakon bankrota porodice Bonsignori, uzdiglo se nekoliko novih bankarskih porodica u Firenci; Bardi, Peruzzi i Acciaioli koje su bankrotirale 1340., kad je engleski kralj Edward III odbio platiti svoje dugove. Trzavice između Gvelfa i Gibelina još su trajale, ali je upravo tad procvjetala književnost na narodnom jeziku; Dante, Petrarca i Boccaccio.
Firencu je kao i ostalu Evropu, teško pogodila Crna smrt, koja je s Bliskog Istoka, stigla preko Messine - 1347. Tad je pomrlo oko 1/3 evropskog stanovništva.
Nezadovoljni radnici firentinskih predionica vune - digli su pobunu 1378. poznatu kao Pobuna Ciompa, oni su osnovali revolucionarnu komunu. Bogate firentinske porodice uspjele su slomiti Ciompe 1382. Tad je Giovanni di Bicci de' Medici osnovao čuvenu Banku Medici u oktobru 1397. koja je egzistirala sve do 17. vijeka (iako je tad bila jako mala i slaba).
15. vijek nije dobro počeo za Firencu, ona je potpisala ugovor sa Vojvodstvom Milano 1422., da se neće mješati u sukob između Milana i Republike Genove. Republika Firenca se držala ugovora, ali Milano nije, već je zauzeo firentinske pogranične gradove. Nakon ulaska Mletačke Republike na firentinsku stranu, Milansko Vojvodstvo moralo je pristati na vrlo nepovoljan mir. Ali rat je koštao republiku više od 4.200.000 florina, zbog tog je promjenjen porezni sistem, dotadašnji sistem estimo, zamjenjen je sistemom castato po njemu se porez plaćao na cjelokupnu imovinu
Sin Giovannija di Biccia,- Cosimo de' Medici naslijedio je svog oca kao glava porodice Medici i njihove banke. On je imao izuzetno važnu ulogu u firentinskoj vlasti sve do 1433. kad je pod pritiskom porodičnog klana Albizzi morao pobjeći iz grada u Veneciju. Cosimo se iz egzila vratio za manje od godinu dana, kad ga je narod izabrao u signoriu. Cosimo je odmah po povratku protjerao članove porodice Albizzi iz Firence.
Renesansa je počela za vrijeme dok je Republikom Firencom posredno vladao Cosimo de' Medici preko svojih ljudi u firentinskoj signoriji.
Firenca je bila domaćin Velikog ekumenskog koncila 1439., koji je organiziran da se pokuša pomiriti pravoslavlje s katoličanstvom. Susret je organizirao papa Eugen IV. na molbu bizantskog cara Jovana VIII Paleologa zbog osmanske invazije. Taj koncil donio je Firenci međunarodni ugled, jer je postignut kompromis, da će papa vojno pomoći bizantskog cara. Nakon povratka Jovana VIII u Konstatinopolis, izbili su neredi i protesti, zbog tog je Jovan VIII bio prisiljen odbaciti sporazum sa rimskom crkvom. Time je sudbina Bizantskog carstva bila zapečaćena, jer je četrnaest godina kasnije - 1453. Konstatinopolis pao je u ruke Osmanlija.
Cosimo je bio veliki pokrovitelj umjetnosti, za njega su radili najveći renesansni umjetnici toga doba; Donatello, Brunelleschi, Michelozzo i brojni drugi, pretpostavlja se da je za njihova djela dao više od 600.000 florina. Na političkoj sceni, milanski knez Filippo Maria Visconti napao je Republiku Firencu dvaput; prvi put 1430., te nakon tog 1440, ali je uspješno odbijen. Te invazije poticali su ugllavnom članovi protjerane porodice Albizzi. Stanje se popravilo 1450, kad je Cosimov saveznik kondotjer Francesco Sforza, osvojio je vlast u Milanu, proglasivši se knezom. Cosimo je za svog života uspio učvrstiti pozicije Medicija u Firenci, umro je 1464.
Cosima je na vlasti naslijedio njegov najstariji sin boležljivi Piero naduti (Piero il Gottoso) koji je zbog gihta - imao otekle noge. Njegovu vladavinu obilježili su problemi sa porodičnom bankom, koja je nakupila velike dugove za Cosima, i trvenja sa najvećim vjerovnikom Lucom Pittijem, koji je htio nasilno srušiti Piera sa vlasti - uz pomoć Vojvode iz Ferrare.
U augustu 1466., zavjerenicima se pridružila voska iz Ferrare koja je ušla na teritorij Republike Firence, ali kako nisu dobili podršku od lokalnog stanovništva - ona se povukla, i ostavila urotnike na cjedilu. Piero je doživotno protjerao sve urotnike. Iduće godine 1467. Mletačka Republika pokušala je iskoristiti Pierove nevolje i oteti pogranične gradove, ali ih je Piero uspio odbaciti uz pomoć plaćeničke vojske Vojvode iz Urbina.
Piera je naslijedio njegov najstariji sin Lorenzo Veličanstveni nakon njegove smrti 1469., i on je poput djeda i oca bio veliki pokrovitelj umjetnosti. Za njegove ere u Firenci su djelovali; Leonardo da Vinci, Michelangelo i Botticelli među brojnim umjetnicima. Tijekom Lorenzo vladavine, renesanse uistinu sišao na Firenci. Lorenzo naručio mnoštvo prekrasnih komada umjetnosti i uživali u redu prikupljanje dragulja.
Lorenzo se oženio 1469. za plemkinju Clarice Orsini, sa kojom je imao devetoro djece, jedan od njegovih sinova bio je budući papa Lav X. i njegov nasljednik u Firenci, Piero Nesretni.
Vladavinu Lorena Veličanstvenog obilježio je - mir, što je bio presedan u tadašnjem Apeninskom poluotoku., koji je prekinut, gotovo odmah nakon njegove smrti 1492. I on je vladao posredno, preko svojih ljudi (formalno je bio obični građanin) i to gotovo tiranski (Firentinci su imali malo sloboda), ali je Firenca doslovno procvjetala pod njegovom vladavinom.[3]
Njegov brat Giuliano je ubijen pred njegovim očima u Zavjeri Pazzi na Uskrs 26. aprila 1478., a Lorenzo se izboden uspio spasiti bijegom.
Iza te zavjere stajali su rivalske porodice Pazzi i Salviati i sam papa Siksto IV..[4] Nakon tog je Lorenzo pohvatao i pobio sve članove zavjere (između ostalog i nadbiskupa Pise Francesca Salviatija) i velik dio porodice Pazzi. Likvidacija Salviatija razbjesnila je papu Siksta IV. koji je zbog tog ekskomunicirao Lorenza i cijelu firentinsku vladu, da bi na kraju je zabranio bilo kakve odnose sa Republikom Firencom. Čak je organizirao i vojni savez sa napuljskim kraljem Ferdinandom I., koji je trebao silom svrgnuti Lorenza sa vlasti. Nakon dvije godine borbi, Lorenzo uspio diplomacijom stišati strasti, -osobno je otputovao u Napulj i riješio krizu. Lorenzo je umro 1492., te ga je naslijedio njegov sin Piero zvan Nesretni.
Piero se uspio održati na vlasti samo dvije godine. U septembru 1494. francuski kralj Karlo VIII ušao je u Italiju sa svojom velikom vojskom, željevši preuzeti Napuljsko kraljevstvo za sebe. Zbog tog je od Piera tražio prolaz kroz Republiku Firencu prema jugu. Piero je pod prijetnjom velike francuske vojske pristao na sve Karlove zahtjeve, ali je ubrzo nakon tog u novembru optužen za izdaju, i protjeran sa porodicom iz Republike.
.jpg)
Nakon pada Medicija, Republikom Firencom vlada Girolamo Savonarola od dominikanac iz Ferrarre, koji je došao u Firencu 1480. On je uspio zavesti firentince svojim vatrenim govorima i obećanjima da će od Firence napraviti Božji grad, međutim njegova vlast trajala je samo četiri godine (od 1494. do 1498.). Firentinci su za njegove kratkotrajne vlasti prestali nositi raskošna odijela žarkih boja, a mnoge žene su otišle u časne sestre. Po gradu su česte bile lomače, na kojima su se palili predmeti taštine i luksuza; perike, parfemi, slike i drevni rukopisi [31]. Savonarolin pad počeo je krajem 1497. kad ga je ekskomunicirao papa Aleksandar VI.. Te iste godine, Savonarola je krenuo u neuspjeli pohod na Pisu, skupi ratni pohod, doveo je do nestašice hrane u Republici. Opće siromaštvo i nekoliko izoliranih slučajeva kuge, naveli su narod (koji ga je dotad bezgranično podržavao) da ga optuži za sve nevolje, vlast je preuzela revolucionarna vlada, a Savonarola spaljen na lomači od strane u maju 1498.
Revolucionarna građanska vlada izabrala je Piera Soderinija za doživotnog gonfaloniera, - njegova era je bila obilježena velikom demokratičnošću i malom korupcijom. On je uspio tamo gdje Savonarola nije, - pokorio je Pisu ali sa jednim velikim novumom nove vlasti - narodnom vojskom, koja je osnovana na inicijativu Machiavellija sekretara obrane u firentinskoj Signoriji, kao bolja solucija od dotašnjih plaćeničkih vojski.
Soderinija je svrgnuo s vlasti tadašnji kardinal Giovanni de Medici u septembru 1512., koji je ušao u Firencu na čelu velike papinske vojske, i tako vratio Medicije na vlast.
Ubrzo nakon povratka u Firencu, kardinal Giovanni de Medici pozvan je hitno u Rim, na konklavu za izbor novog pape, jer je umro papa Julije II.. Na konklavi je Giovanni izabran za papu, na taj način spojili su se Vatikan i Firenca u personalnu uniju. [36] Lav X. vladao je Firencom preko svog brata Giuliana de Medicija.
Giuliano je vladao Firencom do svoje smrti -1516., naslijedio ga je Lorenzo II.,[5] Njemu je stric Lav X. dodjelio i vlast nad Vojvodstvom Urbino, željevši da Mediciji vladaju cijelom srednjom Italijom.
Lorenzo II. je umro od sifilisa 1519., odmah nakon rođenja jedinog dijeteta kćeri Katarine Medici. Nakon pape Lava X. Medici ponovno imaju papu u liku kardinala Giulija de' Medicija, u to vrijeme Republikom Firencom vladaju zajednički Ippolito i Alessandro Medici pod paskom kardinala Passerinija.
Medici su ponovno protjerani iz Republike 1527., na vlast ih je vratio car Svetog Rimskog Carstva Karlo V. uz podršku pape Klementa VII.
Papa Klement VII. proglasio je 1533. - Alessandra Medicija vojvodom Toskane, tim aktom prestao je život Republike Firence, unatoč nekih buna - Medici su vladali tim vojvodsvom sve do svog izumiranja 1737.
Republikom Firencom vladalo je vijeće pod imenom signoria, koje se sastojalo od devet muškaraca. Na čelu signorije bio je gonfaloniere, kog su birali svaka dva mjeseca na lutriji. Kandidat za gonfaloniera, morao je biti financijski sposoban, bez repova dugova ili bankrota i stariji od trideset godina i član jednog od 7 firentinskih glavnih cehova. Rezultat izvlačenja većinom je bio unaprijed određen, uglavnom po volji moćnih porodica. Popis imena na lutriji mijenjan je svakih pet godina.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 History of Florence, Aboutflorence.com, pristupljeno 10. 06. 2011.
- ↑ Strathern, Paul : Medici: “Godfathers of the Renaissance” (Vintage Publishers) ISBN 978-0-09-952297-3 str. 321
- ↑ Lorenzo de' Medici - Lorenzo and politics, na portalu Net Industries and its Licensors, pristupljeno 6. 06. 2011. Arhivirano 2011-07-16 na Wayback Machine-u(en)]
- ↑ O porodici Medici na portalu treccani.it, pristupljeno 01. 06. 2011.(it)
- ↑ Peter Barenboim, Sergey Shiyan, Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel, SLOVO, Moscow, 2006. ISBN 5-85050-852-2 Uneseni ISBN nije važeći.
