Genel Yahudi Emek Federasyonu
Litvanya, Rusya ve Polonya Genel Yahudi Emek Federasyonu (Yidiş:אַרבעטער בּונד אין ליטע פוילין און רוסלאַנד, Algemeyner Yidişer Arbeter Bund in Lite, Poyln un Rusland, Rusça: Всеобщий еврейский рабочий союз в Литве, Польше и России), kısaca Bund (Yidiş: בונד, Rusça: Бунд), 7 Ekim 1897 yılında kurulmuş ve 1920'li yıllara kadar faaliyet göstermiştir.
Kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]İsmi "Genel Alman İşçiler Derneği"nden esinlenmiştir. Birliğin amacı Rus İmparatorluğu içindeki tüm Yahudileri bir Sosyalist Parti'de birleştirmek, Rus Sosyal Demokrat Hareketine destek vererek demokratik ve sosyalist Rusya'yı elde etmekti. Ayrıca Rusya'nın haricinde Yahudilerin büyük nüfusa sahip olduğu Polonya, Litvanya, Letonya, Belarus ve Ukrayna'da da örgütlenmişlerdi. Her zaman Yahudilerin Rusya'da legal bir statü elde etmesini istemişlerdir. Şu ana kadarki tüm Yahudi partileri arasında "Birlik" en örgütlü olanlardandır. 1901'de partiye Litvanya ismi eklendi. 1903-1904 periyodunda "Birlik" Çarist devletten epey baskı gördü. Haziran 1903 ve Temmuz 1904 arasında 4467 "Birlikçi" tutuklandı ve hapsedildi.
Rus Sosyal Demokrat Hareketinin Bir Parçası
[değiştir | kaynağı değiştir]"Birlik'e" sosyalist ve seküler perspektifini kazandıran şey Rusya'da yaşadıkları geleneksel Yahudi yaşam tarzının verdiği gerici niteliktir. Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi kurulmadan önce, "Birlik" RSDİP kurucu kolektif üyelerinden olmuş ve 1 Mart 1898 yılında düzenlenen ilk kongreye katılmıştır. Sonraki beş yıl için, "Birlik" RSDİP içinde Yahudi işçilerin tek temsilcisi sayıldı. buna rağmen birçok Rus Sosyalist ve Yahudi nesil, özellikle de "Soluk Yerleşim"'in dışından pek çok kişi partiye katıldı.
RSDİP'in Brüksel ve Londra'da, Ağustos 1903'teki ikinci kongresine katılan Birliğin RSDİP içindeki özerk statüsü reddelidi. Rus Sosyal Demokrat Hareketi'ndeki ilk bölünmelerin zamanı gelmişti. Bu kongrede Birliğin beş temsilci Vladimir Kossowsky, Arhadi Kremer, Mihail Liber, Vladimir Medem ve Noah Portnoy'du.
Nisan 1906'da Stockholm'de düzenlenen dördüncü kongreyle formalite olarak Menşeviklerin desteğiyle tekrar partiye katılmıştı fakat parti ideolojik ve etnik hatlardan "kırık" kalmıştır. Birlik çoğunlukla partide Julius Martov tarafından yönetilen Menşevik tarafta yer aldı.
Ekim Devrimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Birlik Sovyetlerde (Konseylerde) Yahudileri temsil eden tek partiydi. Rusyadaki diğer sosyalist oluşumlar gibi Birlik'de Ekim Devrimi'ne sevindi ama devrimi Bolşevik olduğu için desteklemedi. Tıpkı Menşevik ve diğer Bolşevik olmayan partiler gibi Birlik'te tüm sosyal demokrat oluşumları Rus Kurucu Meclisinde toplanmaya çağırdı. Birliğin anahtar adamı Mihail Liber, Lenin tarafından bu davranış yüzünden kınandı. Rus İç Savaşı döneminde Beyazlar ve milliyetçilerin pogromlarıyla karşılaşınca Birlik Sovyet yönetimini tanımak zorunda kalır.
1917 yılındaki ayaklanmaların döneminde Mihail Liber Birliğin başkanı seçildi. Mayıs 1917'de Goldman, Erlich, Medem ve Jeremiah Weinsthein tarafından yeni bir merkez komite oluşturuldu. Merkez komite üyesi olan Medem Polonya'da olduğu için Sankt-Peterburg'a gidip merkez komite ile tanışamadı.
Mayıs 1918'de dört farklı büro[not 1] altmış kadar delegeyle Menşevik Parti Kongresinde temsil edildi.
Rus Devrimi dönemindeki politik değişimler Birlik içinde bölünmelere yol açtı. 1918 sonlarında şehirlerdeki Birlik şubeleri (Bobruysk, Ekaterinburg ve Odessa gibi) "Sol Kanat Birlik Grupları"'na dönüştü. Şubat 1919'da bu gruplar (Birliğin Ukrayna Kolu) Komünist Birlik (Kombund) ismini aldı ve kendini ayrı bir parti olarak tanıttı. Ukrayna Birliğinde figür olan Moisei Rafes Ukrayna Komünist Birliğinin lideri olmuştu. Komünist Birlik iç savaşta Bolşeviklerin tarafını tuttu.
Final Bölünme ve Gomel Konferansı
[değiştir | kaynağı değiştir]12-19 Nisan 1920'de, Gomel'de Rusya Birliği bir konferans düzenledi.[not 2] Kongrede parti Kombund (Komünist Birlik) ve Sosyal Demokrat Bund (Sosyal Demokrat Birlik) olarak ayrıldı.
Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]1921 yılında Komünist Bund kendini feshetti ve Komünist Parti'ye katıldı. 1930 yıllarında Büyük Temizlik sırasında Stalin, Mihail Liber'in de bulunduğu pek çok eski Komünist Bund üyesini infaz etmiştir. Polonyalı Birlikçiler aktivitelerini 1948 yılına kadar devam ettirmiştir. 20. yüzyılın ikinci yarısında Birlik mirası "Uluslararası Yahudi Emek Birliği" tarafından dünya çapında temsil edilmiştir.
