İçeriğe atla

Kişi kültü

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Azerbaycanca Stalin'i gösteren Sovyet afişi, 1938

Kişi kültü veya lider kültü, genellikle hükûmet tarafından liderin idealize edilmiş ve kahramanlaştırılmış bir imajının oluşturulması amacıyla yapılan bir çabadır. Tarihsel olarak, kitle iletişim araçlarının, propaganda, gösteri, sanat, vatanseverlik ve hükûmet tarafından organize edilen gösteri ve mitingler gibi teknikler aracılığıyla geliştirilmiştir. Kişilik kültü, apotheosis ile benzerdir, ancak modern toplumsal mühendislik teknikleriyle genellikle tek parti rejimlerinde veya baskın parti rejimlerinde devlet veya parti tarafından oluşturulur. Kişilik kültleri genellikle totaliter veya otoriter hükûmetlerin liderleriyle ilişkilendirilir. Aynı zamanda bazı monarşilerde, teokrasilerde, başarısız demokrasilerde ve hatta liberal demokrasilerde de görülebilir.[1]

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]
Prima Porta'lı Augustus, MS 1. yüzyıl
Napoleon III kartviziti

İnsanlık tarihi boyunca, hükümdarlar ve diğer devlet başkanları sık sık büyük bir saygıyla karşılanmış ve onlara süper-insan nitelikleri atfedilmiştir. Özellikle Orta Çağ Avrupa'sında tanrısal haklılık ilkesi aracılığıyla, hükümdarlar Tanrı'nın veya tanrıların isteğiyle göreve geldikleri söylenirdi. Antik Mısır, Japonya İmparatorluğu, İnka İmparatorluğu, Aztekler, Tibet, Tayland ve Roma İmparatorluğu, hükümdarları "tanrı-imparator" olarak yeniden tanımlayan örnekler arasında özellikle dikkat çekicidir. Ayrıca, Antik Roma'nın İmparatorluk kültü, imparatorları ve bazı aile üyelerini Roma Devleti'nin ilahi onaylı otoritesi (auctoritas) ile özdeşleştirirdi.

18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa ve Kuzey Amerika'da demokratik ve seküler fikirlerin yayılması, hükümdarların bu aurayı korumasını giderek zorlaştırdı, ancak III. Napolyon ve Kraliçe Victoria, 19. yüzyılda çoğalan ve dolaşıma giren kartvizit portrelerinde bu sürecin sürdürülmesini takdir ettiler ve topladılar.[2][3][4][5][6]

Sonraki dönemlerde radyo gibi kitle iletişim araçlarının gelişmesi, siyasi liderlere daha önce hiç olmadığı kadar kitlelere olumlu bir imaj yansıtma imkanı sağladı. İşte 20. yüzyılda en ünlü kişilik kültleri bu koşullardan doğdu. Bu kültler genellikle bir tür siyasi dindir.[7]

21. yüzyılda İnternet'in ortaya çıkması, kişilik kültü fenomenini yeniden canlandırmıştır. Sosyal medya platformları aracılığıyla yayılan yanlış bilgi ve propaganda ile yirmi dört saatlik haber döngüsü, aldatıcı bilginin geniş çapta yayılmasına ve kabul edilmesine imkan sağlamıştır.[8] Sonuç olarak, kişilik kültleri birçok yerde büyümüş ve popülerliğini korumuştur, dünya genelinde otoriter yönetimlerde belirgin bir artışla paralel olarak.[9]

"Kişilik kültü" terimi, muhtemelen İngilizcede 1800-1850 yılları arasında ortaya çıktı ve aynı dönemde Fransızca ve Almanca versiyonları da ortaya çıktı.[10] Başlangıçta, siyasi bir çağrışımı yoktu, ancak Romantik "deha kültü" ile yakından ilişkilendirildi.[10] Terimin ilk siyasi kullanımı, Karl Marx'ın 10 Kasım 1877 tarihli Wilhelm Blos'a yazdığı bir mektupta ortaya çıktı.[10]

Ne ben, ne de sen popülerlikle ilgileniyoruz. Bir kanıt sunayım: Kişilik kültüne olan bu antipatim o kadar büyüktü ki, Uluslararası hareketin yaşandığı dönemde birçok kez halk önünde onura layık görülmek istendiğinde, bunlardan hiçbirini kamusal alana girmesine izin vermedim...[10][11]

Vietnam'daki Ho Chi Minh City (eski adıyla Saigon) Belediye Binası'nın önündeki Ho Chi Minh heykeli

Karakteristikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir liderin kişilik kültünün neyin oluşturduğu konusunda çeşitli görüşler vardır. Tarihçi Jan Plamper, modern kişilik kültlerinin "öncülerinden" ayıran beş özelliğe sahip olduğunu yazmıştır: Kültler dünyevi ve "halk egemenliğine dayanmaktadır"; hedefleri sadece erkeklerdir; sadece zengin veya sadece yönetici sınıfı değil, tüm nüfusu hedef alırlar; kitle iletişim araçlarını kullanırlar; "rakip kültlerin" girişini engellemek için kitle iletişim araçlarının yeterince kontrol edilebildiği yerlerde mevcutturlar.[12]

2013 tarihli "Karakter nedir ve neden gerçekten önemlidir?" adlı makalesinde Thomas A. Wright şöyle belirtmiştir: "Kişilik kültü fenomeni, sürekli propaganda ve medya maruziyeti yoluyla bilinçli bir şekilde şekillendirilen, hatta tanrısal bir hale getirilen bir bireyin idealize edilmiş halk imajına atıfta bulunur. Sonuç olarak, bir kişi, yalnızca halk kişiliğinin etkisiyle diğerlerini manipüle edebilir... kişilik kültü perspektifi, birçok kamu figürünün yaratmak için yetiştirdiği sığ ve dışsal imajlara odaklanır ve idealize edilmiş ve kahramanca bir imaj oluşturur."[13]

Adrian Teodor Popan, bir kişilik kültünü "liderin aşırı miktarda ve abartılı bir şekilde kamuoyunda övgü gösterisini" tanımlamıştır. Ayrıca, kişilik kültünün oluşumuna yol açan üç nedensel "gerekli, ancak yeterli olmayan yapısal koşul ve olay zinciri" ile birlikte, patrimonyalizm ve müşterekçilik kombinasyonu, muhalefetin eksikliği ve toplum kültürünü saran sistemli sahtekarlık gibi bir dizi olay zinciri tanımlamıştır.[14]

John Pittman'a göre, kişilik kültlerinin temel özelliği babacan bir yapıya sahip olmalarıdır. Marksist hareketlerle örtüşen kişilik kültü fikri, iktidardaki erkekler arasında popüler hale gelmiş ve onların "halkın babaları" olacakları düşüncesiyle yaygınlaşmıştır. 1920'lerin sonuna gelindiğinde, kişilik kültlerinin erkek özellikleri daha da aşırı hale gelmiştir. Pittman, bu özelliklerin, "bir 'büyük lider'in kültürel odak olarak rejimin aygıtına formal bir rolü: yukarıdan aşağıya 'idari önlemlere' dayanma: ve tek bir idealle oluşturulan piramidal bir otorite yapısı" gibi rolleri içerdiğini belirtmektedir.[15]

Kitle iletişim araçlarının rolü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitle iletişim araçları, ulusal liderlerin kişilik kültlerinin oluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Modern kişilik kültü büyük ölçüde liderin medya aracılığıyla nasıl sunulduğuna bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Modern kişilik kültü, medya ile birlikte gelişmiştir. Yirminci yüzyıl, radyo yayınları, filmler ve daha sonra internet üzerindeki içerikler şeklinde propaganda paketlemesini mümkün kılan teknolojik ilerlemeler getirmiştir. Bugün, hükûmetler vatandaşları dış dünyadan izole edebilme ve vatandaşların erişebileceği içeriğin bir tekelini oluşturma yeteneğine sahiptir, bu da kişilik kültünün geliştirilmesini çok daha kolay hale getirir.[kaynak belirtilmeli]

2013 yılında Thomas A. Wright, "[özellikle siyasette] karizmatik liderin giderek daha çok medyanın ve kendi kendini göstermenin bir ürünü haline geldiği açık hale geliyor" şeklinde gözlemde bulunmuştur. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki medyaya odaklanan Robert N. Bellah ise şöyle eklemiştir: "Amerikan siyasetinde medyanın kişilik kültüne ne ölçüde yansıdığını ve ne ölçüde oluşturduğunu belirlemek zordur. Elbette ki bunu yalnızca medya tek başına oluşturmadı, ancak kesinlikle buna katkıda bulundu. Her durumda, Amerikan siyaseti modern dünyada nadir görülen bir ölçüde politik liderlerin kişilikleri tarafından domine ediliyor... son yılların kişiselleşmiş siyasetinde liderin 'karizması' neredeyse tamamen medya maruziyetinin bir ürünü olabilir."[13][16]

Amacı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Suriye Baasçılığının takipçileri tarafından Al-Abad (Ölümsüz Lider) olarak saygı duyulan Suriye diktatörü Hafız Esad'ın heykeli[17]

Bu devrimci dönüşümle genellikle tek bir lider ilişkilendirilir ve iddia edilen daha iyi bir geleceğe dönüşümün gerçekleşmesi için bu lider olmadan yapılamayacağı düşüncesiyle ulusa iyiliksever bir "rehber" olarak muamele edilir. Genellikle, bu, Adolf Hitler, Joseph Stalin, Kim Il Sung, Mao Zedong ve Hafez el-Esad gibi totaliter toplumlarda ortaya çıkan kişilik kültlerinin gerekçesini oluşturmuştur.

Mao Zedong'a duyulan hayranlık, Çin'de genel olarak eylemleri hakkında bilgi sahibi olunmasına rağmen geniş çapta yaygın kalmıştır. Aralık 2013'te Global Times'ın yaptığı bir ankete göre, Çinlilerin %85'ten fazlası Mao'nun başarılarının hatalarını aştığına inanmaktadır.[18]

Jan Plamper'a göre, III. Napolyon Fransa'da bazı yenilikler yaparken, 1920'lerde İtalya'da Benito Mussolini'nin, Hitler, Stalin ve diğerleri tarafından taklit edilen diktatör-putlaşma modelini başlattığı, bunu yaparken totaliter bir devletin propaganda gücünü kullandığı söylenmektedir.

Pierre du Bois de Dunilac, Stalin kültünün, yönetimini meşrulaştırmak için özenle inşa edildiğini savunmaktadır. Birçok kasıtlı çarpıtma ve yanlış bilgi kullanılmıştır.[19] Kremlin, gerçekleri ortaya çıkarabilecek arşiv kayıtlarına erişimi reddetti ve önemli belgeler imha edildi. Fotoğraflar değiştirildi ve belgeler uyduruldu.[20] Stalin'i tanıyan insanlar, özellikle Stalin'in 1938'de sunduğu, resmi tarih haline gelen Tüm-Birlik Komünist Partisi (Bolşevikler) Tarihine Kısa Bir Bakış'ta belirttiği gibi, kültün ideolojik taleplerini karşılamak için "resmi" açıklamalar yapmaya zorlandı.[21]

Tarihçi David L. Hoffmann, "Stalin kültü, Stalinizmin merkezi bir unsuru olup, Sovyet yönetiminin en belirgin özelliklerinden biri olarak kabul edilir... Stalinizm konusunda birçok bilim insanı, kültü Stalin'in iktidarının ayrılmaz bir parçası olarak veya Stalin'in megalomanyaklığının kanıtı olarak göstermektedir." şeklinde ifade etmektedir.[22]

Cas Mudde ve Cristóbal Rovira Kaltwasser, Latin Amerika'da "lider kültü"nü, kuvvetli liderler olarak bilinen "caudillo" kavramıyla ilişkilendirirler; bu liderler "herhangi bir göreve bağlı olmayan ve herhangi bir kısıtlamadan bağımsız bir güç kullanır." Bu popülist liderler "erkeksi ve potansiyel olarak şiddet içeren" şekilde tasvir edilir ve kişilik kültü kullanarak otoritelerini güçlendirirler. Mudde ve Kaltwasser, bu bağlantıyı Arjantin'in Juan Perón'una kadar izlerler.[1]

Kişilik kültü olan devletler ve sistemler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arjantin

[değiştir | kaynağı değiştir]
"Yeni Büyük Arjantin'in Şekillendiricisi" (poster 1947)
Ayrıca bakınız: Peronizm

Juan Perón, Arjantin'in üç kez seçilmiş cumhurbaşkanı olan ve ikinci eşi Eva "Evita" Perón ile birlikte Arjantin halkı arasında büyük bir popülerliğe sahipti ve bugün hala Adaletçi Parti tarafından ikon olarak kabul edilmektedir. Buna karşılık, akademisyenler ve eleştirenler genellikle onu demagog ve diktatör olarak değerlendirdiler. Perón, albay ve Savaş Bakanıyken Mihver güçlerine sempati duydu ve hatta Faşist İtalya'ya diplomatik bir elçi olarak görev yaptı. Rejimi sırasında Francoist İspanya ile yakın ilişkiler sürdürdü. İlk iki döneminde siyasi tutuklamalar yaygın olduğu için muhalifleri ve potansiyel siyasi rakipleri acımasızca takip etti. Gücünü korumak için ülkenin cumhuriyetçi prensiplerini aşındırdı ve büyük ölçüde medyaya devlet kontrolü uyguladı. Seçildikten sonra, kendisi ve eşi etrafında o kadar yaygın bir kişilik kültü oluşturdu ki bu hala Arjantin'in mevcut siyasi hayatının bir parçasıdır.[23][24][25]

Perón döneminde, okulların Evita'nın biyografisi olan "La Razón de mi Vida"yı okuması zorunlu hale getirildi, sendika ve devlet işlerine sadece kendilerini ateşli bir Peronist olarak kanıtlayabilenlere verildi, gazeteler sansürlendi ve televizyon ve radyo ağları kamulaştırıldı, sadece devlet medyasına izin verildi. Perón, muhaliflere karşı sürekli olarak ihanetçi ve yabancı güçlerin ajanları olarak nitelendirerek onlara aşağılık bir muamele gösterdi. Perón'un siyasi gücüne meydan okumayanlar veya tehdit olarak algılananlar işlerini kaybetme, tehditler, şiddet ve tacizle karşı karşıya kaldılar. Perón, tüm büyük devlet eğitim kurumlarından 20.000'den fazla üniversite profesörü ve öğretim üyesini görevden aldı. Üniversiteler ardından müdahale edildi, öğretim üyeleri sıraya girmeye zorlandı ve direnenler siyah listeye alındı, işten çıkarıldı veya sürgüne gönderildi. Birçok tanınmış kültürel ve entelektüel figür hapse atıldı. Binlerce sanatçı, bilim insanı, yazar ve akademisyen ülkeyi terk etti, Kuzey Amerika'ya veya Avrupa'ya göç etti. Sendika liderleri ve siyasi rakipler yıllarca tutuklandı ve işkence gördü ve sadece Perón devrildikten sonra serbest bırakıldılar.[26][27][28][29][30]

Azerbaycan

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Haydar Aliyev

Çin Halk Cumhuriyeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin Komünist Partisi'nin 1982'de kabul edilen tüzüğünün 10. maddesi, "tüm kişilik kültüne yönelik tüm şekilleri yasaklar."[31]

Mao Zedong

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Mao Zedong'un kişilik kültü
Statue of Mao Zedong in China

Mao Zedong'un kişilik kültü, 1949'daki yükselişinden 1976'daki ölümüne kadar Çin Halk Cumhuriyeti üzerindeki yönetimi sırasında önemli bir role sahipti. Devlet, kitle iletişimi, propaganda ve diğer bir dizi teknikleri kullanarak Mao Zedong'un statüsünü sorgulanamaz, kahramanca bir lider olarak yüceltmek için çaba gösterdi: Batı'ya karşı durabilen ve Çin'i Komünizmin bir ışığı haline getirebilen bir lider. Mao kendisi, etrafında oluşan kişilik kültünü kamuoyu önünde eleştirdi.[32]

Kültür Devrimi döneminde, Mao'nun kişilik kültü benzersiz bir seviyeye ulaştı. Mao'nun yüzü People's Daily gazetesinin ön sayfasında sıkı bir şekilde yerleştirildi ve her gün onun alıntılarının yer aldığı bir sütun yayımlandı. Mao'nun Seçme Eserleri daha da geniş bir çerçevede basıldı; portrelerinin sayısı (1,2 milyar) Çin'deki nüfustan daha fazlaydı. Ve kısa sürede Başkan Mao rozetleri ortaya çıktı; toplamda yaklaşık 4,8 milyar adet üretildi.[33] Her Çin vatandaşına Mao'nun alıntılarının yer aldığı Küçük Kırmızı Kitap verildi. Bu kitabın her zaman yanlarında taşınması ve tüm resmi etkinliklerde sergilenmesi zorunlu kılındı ve vatandaşlardan kitabın içeriğini günlük olarak alıntılamaları bekleniyordu.[34]

Kültür Devrimi'nin ardından, Deng Xiaoping ve diğerleri "Boluan Fanzheng" programını başlattı, bu program Kültür Devrimi'ni geçersiz kıldı ve bir kişilik kültünün kullanımını terk etti (ve yasakladı).[35][36][37] Ancak, Xi Jinping'in 2012'de Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri olarak göreve gelmesinden bu yana, kişilik kültü tekrar Çin'de teşvik edilmektedir.[38][39]

Xi Jinping

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Şi Cinping Düşüncesi

Xi Jinping, Çin'deki hükûmetin Genel Sekreteri ve rejimin en üst lideri olarak göreve geldiği 2012 yılından bu yana Xi Jinping etrafında bir kişilik kültü gelişmektedir.[40][41][42][43][44]

Faşist İtalya

[değiştir | kaynağı değiştir]
"Çocuklar, Benito Mussolini'yi sevmelisiniz. O her zaman Anavatan ve İtalyan halkının iyiliği için çalışıyor. Bunu birçok kez babanızdan, annenizden veya öğretmeninizden duydunuz: İtalya şimdi eskisinden çok daha güçlüyse, O'na borçluyuz." (1936 ders kitabı)

Benito Mussolini, İtalyan Faşizminin somutlaşması olarak tasvir edildi ve böyle görünmek istedi.[45] Mussolini, diğer İtalyan faşistler tarafından "Il Duce" ("Lider") olarak stilize edildi. Mussolini neredeyse her şeyi bilen bir lider olarak temsil edildiği için, Mussolini'nin yönetimi sırasında İtalya'da yaygın bir deyiş "Duce her zaman haklıdır" şeklindeydi.[46] Mussolini, sıradan İtalyanların yerel yetkililerle farklılıklarını bir kenara bırakmaları için İtalya'da birleştirici bir güç haline geldi. Mussolini etrafındaki kişilik kültü, kişisel yönetimini haklı çıkarmak ve sosyal ve siyasi entegrasyonu sağlamak için bir araç haline geldi.

Mussolini'nin I. Dünya Savaşı'ndaki askerlik hizmeti ve başarısız suikast girişimlerinden kurtuluşu, onun etrafında gizemli bir hava yaratmak için kullanıldı. Faşist propaganda, Mussolini'nin bedeninin, Aziz Sebastian'ın oklarla delinmesi gibi şarapnellerle delindiğini, farkın Mussolini'nin bu sınavı atlattığıydı.[47] Mussolini, aynı Mussolini gibi "başkaları için acı çekmiş ve kendini feda etmiş" olan Aziz Francis of Assisi'yle de karşılaştırıldı.[48]

Basın, Mussolini hakkında neyin yazılacağı ve neyin yazılmayacağı konusunda talimatlar aldı. Mussolini, kendisiyle ilgili hangi fotoğrafların yayınlanmasına izin verileceğini onayladı ve belirli bir grupta istediği gibi görünmesini zayıf veya istediği kadar önemli olmayan fotoğrafları reddetti.[49]

İtalya'nın Etiyopya'ya karşı yürüttüğü savaş (1935-1937), propaganda aracılığıyla Roma İmparatorluğu'nun dirilişi olarak tasvir edildi ve Mussolini, ilk Roma imparatoru Augustus olarak gösterildi. Kendi imajını ve aynı zamanda Arap dünyasındaki Faşizm imajını iyileştirmek amacıyla, Mussolini 1937'deki Libya ziyaretinde kendini "İslam'ın Koruyucusu" ilan etti.[50][51]

Nazi Almanyası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Adolf Hitler'in kişilik kültü ve Führerprinzip
Adolf Hitler, 1936'da Nürnberg Mitinginde

Nazi Partisi'nin erken yıllarında, 1920'lerden itibaren Nazi propagandası, Nazi lideri Adolf Hitler'i Almanya'nın güçlü savunucusu ve kurtarıcısı olarak tasvir etmeye başladı. Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi ve Versay Antlaşması'nın ardından, Alman halkı Weimar Cumhuriyeti altında sarsıntılı bir döneme girmişti ve Nazi propagandasına göre sadece Hitler onları kurtarabilir ve Almanya'nın ihtişamını geri getirebilirdi, bu da "Führer-kültü"nün ortaya çıkmasına yol açtı.[52] 1932 yılında gerçekleşen beş seçim kampanyası sırasında Nazi gazetesi Völkischer Beobachter, Hitler'i kendisi arkasında birleşmiş bir kitle hareketine sahip bir adam olarak tasvir etti. Hitler, sadece Almanya'yı kurtarmak için tek bir misyona sahip bir adam olarak, "Gelecek Almanya'nın Lideri" olarak betimlendi.[53] 1934'teki Uzun Bıçaklar Gecesi - ki bu olaydan sonra Hitler kendini tek başına "Alman halkının kaderinden sorumlu" olarak adlandırdı - aynı zamanda Hitler'in Volksgemeinschaft, yani Alman halkının etnik topluluğunun tek koruyucusu olduğu mitini pekiştirmeye yardımcı oldu.[54]

Nazi Propaganda Bakanı Joseph Goebbels, Hitler'i "kahraman bir dahi" olarak lanse etti. Mit aynı zamanda "Eğer Führer bilseydi" şeklinde bir söylem ve kavrama yol açtı. Almanlar, Nazi hiyerarşisine atfettikleri sorunların Hitler durumdan haberdar olsaydı ortaya çıkmayacağını düşündüler; bu nedenle Nazi büyükleri suçlandı ve Hitler eleştiriden kaçındı.[52]

1987 yılında İngiliz tarihçi Ian Kershaw, "The Hitler Myth: Image and Reality in the Third Reich" adlı kitabını yayımladı ve şunları yazdı:

Hitler, en azından bazı şeyler için [Alman halkı] hayranlık duydukları bir figürdü ve birçok insan için Üçüncü Reich'in gerçekleştirdiği ulusal yeniden doğuşun sembolü ve somutlaşması haline gelmişti.[55]

1930'ların başında, Hitler'in Büyük Buhran döneminde Alman ekonomisini canlandırma yeteneği algılandığı için mitin inandırıcılığı arttı. Ancak Albert Speer, 1939 yılına gelindiğinde mitin tehdit altında olduğunu ve Nazi'lerin etkinliklere katılmak için seyirci toplulukları düzenlemek zorunda kaldıklarını yazdı. Speer şöyle yazmıştır:

1939 yılında tüm Almanya genelinde hissedilen halkın moralinin düşmesiyle birlikte, Hitler'in daha önce spontane olarak güvenebildiği coşkulu kalabalıkları düzenlemek zorunda kalma ihtiyacı, halkın ruh halindeki değişimi yansıtmaktaydı. Üstelik o da kendisi artık hayranlıkla dolu kitlelerden uzaklaşmıştı. Daha sık sinirli ve sabırsız oluyordu, eskiden hala zaman zaman yaşadığı gibi, Wilhelmplatz'taki bir kalabalık onun ortaya çıkmasını talep ettiğinde bazen yardımcılarına kızıp tepki gösteriyordu. İki yıl önce sık sık "tarihi balkon"dan dışarı çıkardı. Şimdi bazen ona kendisini göstermesi için talepte bulunan yardımcılarına "Beni bununla rahatsız etmeyin!" diye sataşıyordu.[56]

Hitler'in hükûmeti tarafından desteklenen mitler, özellikle Sovyetler Birliği ve Batılı Müttefiklere karşı, II. Dünya Savaşı sırasında Alman halkını bir arada tutmaya yardımcı oldu. Hitler'in Polonya ve Batı Avrupa'ya karşı elde ettiği erken zaferler sırasında mitin doruğa ulaştığı görüldü, ancak çoğu Alman için savaşın kaybedildiği açık hale geldiğinde yalanlar açığa çıktı ve Hitler'in popülaritesi azaldı.

11 Mart 1945 tarihinde küçük Bavyera kasabası Markt Schellenberg'de bir rapor sunulmaktadır.

Wehrmacht birliğinin lideri konuşmasının sonunda Führer için bir "Sieg Heil" istediğinde, ne oradaki Wehrmacht birlikleri, ne de Volkssturm veya katılan sivil halk izleyicileri tarafından geri dönüş yapıldı. Bu kitlelerin sessizliği, muhtemelen nüfusun tutumlarını en iyi şekilde yansıtıyor... [57]

Kuzey Kore

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kim Il-Sung'un yer aldığı Kuzey Kore afişi

Kuzey Kore'nin yönetici ailesi olan Kim ailesini çevreleyen kişilik kültü, onlarca yıldır var olan ve Kuzey Kore kültürünün birçok yönünde görülen bir durumdur. Kuzey Kore hükûmeti tarafından kabul edilmese de, birçok kaçak ve Batılı ziyaretçi, rejimi eleştiren veya "uygun" saygıyı göstermeyenler için sert cezalar olduğunu belirtmektedir. Kişilik kültü, Kim Il Sung'un 1948'de iktidara gelmesinden kısa bir süre sonra başladı ve ölümünden sonra 1994'te büyük ölçüde genişletildi.[58][59][60][61]

Kuzey Kore'nin kişilik kültü, Joseph Stalin ve Mao Zedong'unkinden daha yaygın ve aşırı bir niteliğe sahiptir. Aynı zamanda halkın liderlerine duyduğu yoğun duygular ve bağlılık, kültün sürdürülmesinde ve dolayısıyla rejimin devamında önemli bir rol oynayan aileye dayalı bir Konfüçyüsizm ideolojisi tarafından belirgin bir şekilde işaretlenir. Kuzey Kore'nin kişilik kültü, Juche ve totalitarizm kavramlarının büyük bir parçasıdır.[62][63]

1 Mayıs 1946'da Kim Il Sung'ın hayatını kurtaran Sovyet askeri subayı Yakov Novichenko'nun, 1984 yılında da kişilik kültü geliştirdiği bildirilmektedir. O, orada kişilik kültü geliştiren tek Koreli olmayan kişi olarak kabul edilir.[64]

Rusya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Putinizm

Suriye

[değiştir | kaynağı değiştir]

Suriye'nin 1970'te bir darbeyle iktidara gelen Baasçı subayı Hafız el-Esad, diktatörlüğünü sürdürebilmek için yaygın bir kişilik kültü oluşturdu. Gücü ele geçirdiği anda, Baas partisi sadıkları tarafından ona "El-Abad" olarak atandı; derin dini boyutları olan Arapça bir terim. Dilbilgisel olarak, ''El-Abad'' sonsuz, ebedi ve ölümsüz anlamına gelir ve dini din adamları bu terimi İlahi Niteliklerle ilişkilendirmek için kullanır. Esad'ı "El-Abad" olarak atayarak, Suriye Baas Hareketi, Hafız el-Esad'ı devleti ve Suriye ulusunu temsil eden bir "Ölümsüz", "Tanrısal bir figür" olarak ideolojik olarak yükseltti. El-Abad'ın başka bir anlamı da "kalıcı"dır ve devlet propagandasında, Hafız el-Esad tarafından yaratılan "ebedi siyasi düzenin" sürekli statüsünü ifade etmek için kullanılır; Esadist ideolojide yaşamaya devam eden Hafız el-Esad. Terimin fiil hali olan "Abada", "sembolik; şiddetin performans tarafı" da dahil olmak üzere "soykırım işlemek" anlamına gelir. Bu boyut, Esad rejimi tarafından, sözde muhaliflere karşı şiddeti tekel haline getirmek ve Hama Katliamı, Kamışlı Katliamı ve diğer Suriye iç savaşı katliamları gibi soykırım niteliğindeki kitlesel cinayet eylemlerini haklı çıkarmak için silahlaştırılmıştır.[17]

Esad'ın kişilik kültü, totaliter rejim için psikolojik bir araç olarak işlev görür; Suriye toplumuna, Esadcı sistemin sonsuza dek, ebediyen, hiçbir sonu olmadan hüküm süreceğini iddia etmeye çalışır.[17]

Türk bayrağı ve Atatürk afişi asılmış bir bina
İstanbul'da bir binaya asılmış Erdoğan portresi ve Erdoğan'ın "Tek millet, tek bayrak, tek vatan, tek devlet" sözü.

Türkiye

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Osmanlı padişahları listesi, Yeni Osmanlıcılık, Atatürk kişi kültü, Kemalizm, Özalizm, Ecevitçilik, Recep Tayyip Erdoğan'ın halk üzerindeki imajı ve Erdoğanizm

Birleşik Krallık

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: II. Elizabeth ve Thatcherizm

Amerika Birleşik Devletleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Trumpizm ve Reaganizm

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar
  1. ^ a b Mudde, Cas and Kaltwasser, Cristóbal Rovira (2017) Populism: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press. p. 63. 978-0190234874
  2. ^ Darrah, William C. (1981). Cartes de Visite in Nineteenth Century Photography (İngilizce). Gettysburg, PA: W. C. Darrah Publishing. s. 43. ISBN 9780913116050. OCLC 8012190. 
  3. ^ Di Bello, Patrizia (19 Mart 2013). "Carte-de-visite: the photographic portrait as ʻsocial mediaʼ" (PDF). Understanding British Portraits: Copy, Version and Multiple: the replication and distribution of portrait imagery. 14 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi – Seminar: M Shed, Bristol vasıtasıyla. 
  4. ^ Rudd, Annie (2016). "Victorians Living in Public: Cartes de Visite as 19th-Century Social Media". Photography and Culture. 9 (3): 195-217. doi:10.1080/17514517.2016.1265370. 
  5. ^ "Fine Arts: Mr Mayall's Photographic Exhibition". Morning Herald. Londra. 16 Ağustos 1860. s. 6. 
  6. ^ Plunkett, John (16 Aralık 2013). "Carte-de-visite". Hannavy, John (Ed.). Encyclopedia of Nineteenth-Century Photography (İngilizce). Routledge. ss. 276-277. doi:10.4324/9780203941782. ISBN 978-0-203-94178-2. 2 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
  7. ^ Plamper 2012, ss. 13–14.
  8. ^ Pathak, Archita; Srihari, Rohini; Natu, Nihit (2021). "Disinformation: analysis and identification". Computational and Mathematical Organization Theory. United States National Library of Medicine. 27 (3): 357-375. doi:10.1007/s10588-021-09336-x. PMC 8212793 $2. PMID 34177355. 
  9. ^ Talisse, Robert B. "Not all polarization is bad, but the US could be in trouble". The Conversation (İngilizce). 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2022. 
  10. ^ a b c d Heller, Klaus (2004). Heller, Klaus; Plamper, Jan (Ed.). Personality Cults in Stalinism/Personenkulte im Stalinismus. Göttingen: V&R Unipress. ss. 23-33. ISBN 978-3899711912. 
  11. ^ Blos, Wilhelm. "Brief von Karl Marx an Wilhelm Blos". Denkwürdigkeiten eines Sozialdemokraten. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2013. 
  12. ^ Plamper 2012, s. 222.
  13. ^ a b Wright, Thomas A.; Lauer, Tyler L. (2013). "What is character and why it really does matter". Fordham University: Business Faculty Publications. Fordham University. 2: 29. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2019. 
  14. ^ Popan, Adrian Teodor (August 2015). The ABC of Sycophancy: Structural Conditions for the Emergence of Dictators' Cults of Personality (PDF) (Tez). University of Texas at Austin. doi:10.15781/T2J960G15. hdl:2152/46763. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
  15. ^ Pittman, John (2017). "Thoughts on the "Cult of Personality" in Communist History". The Russian Revolution One Century Later. 81 (4): 533-547. doi:10.1521/siso.2017.81.4.533. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023 – Guilford Press Periodicals vasıtasıyla. 
  16. ^ Bellah, Robert N. (1986). "The Meaning of Reputation in American Society". California Law Review. 74 (3): 747. doi:10.15779/Z386730. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2019. 
  17. ^ a b c Bader Eddin, Eylaf (8 Kasım 2022). "Al-Abad: On the Ongoing". Middle East Journal of Culture and Communication. 15: 367-372. 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi – Brill vasıtasıyla. 
  18. ^ "Mao's achievements 'outweigh' mistakes: poll". al-Jazeera. 23 Aralık 2013. 31 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
  19. ^ du Bois, Pierre (1984). "Stalin – Genesis of a Myth". Survey. A Journal of East & West Studies. 28 (1): 166-181.  See abstract in Egan, David R.; Melinda A. Egan (2007). Joseph Stalin: An Annotated Bibliography of English-Language Periodical Literature to 2005. Scarecrow Press. s. 157. ISBN 978-0810866713. 
  20. ^ Strong, Carol; Killingsworth, Matt (2011). "Stalin the Charismatic Leader?: Explaining the 'Cult of Personality' as a legitimation technique". Politics, Religion & Ideology. 12 (4): 391-411. doi:10.1080/21567689.2011.624410. 
  21. ^ Maslov, N. N. (1989). "Short Course of the History of the All-Russian Communist Party (Bolshevik) – An Encyclopedia of Stalin's Personality Cult". Soviet Studies in History. 28 (3): 41-68. doi:10.2753/RSH1061-1983280341. 
  22. ^ Hoffmann, David L. (2013). "The Stalin Cult". The Historian. 75 (4): 909. doi:10.1111/hisn.12023_65. 
  23. ^ Politics and Education in Argentina, 1946–1962, by Mónica Esti Rein; trans by Martha Grenzeback. Published by M. E. Sharpe, Armonk, NY/London, 1998, pp. 79–80.
  24. ^ "Neighbor Accused". Time. 18 Şubat 1946. 29 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ Martínez, Tomás Eloy (20 Ocak 1997). "The woman behind the fantasy. prostitute, fascist, profligate – Eva Perón was much maligned, mostly unfairly". Time. 21 Aralık 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2009. 
  26. ^ "Clarín". Clarin.com. 2 Ağustos 2001. 28 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2011. 
  27. ^ Rock, David (1987). Argentina, 1516–1982. University of California Press. 
  28. ^ "Palermo online". Palermonline.com.ar. 4 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2011. 
  29. ^ Pigna, Felipe. "Ricardo Balbín". Elhistoriador.com.ar (İspanyolca). El Historiador. 28 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2020. 
  30. ^ Feitlowitz, Marguerite (2002). A Lexicon of Terror: Argentina and the Legacies of Torture. Oxford University Press. 
  31. ^ Marquis, Christopher; Qiao, Kunyuan (2022). Mao and Markets: The Communist Roots of Chinese Enterprise. Kunyuan Qiao. New Haven: Yale University Press. ISBN 978-0-300-26883-6. OCLC 1348572572. 
  32. ^ Lin, Xu and Wu 1995. p. 48.
  33. ^ Barmé, Geremie. (1996). Shades of Mao : the posthumous cult of the great leader. Armonk, NY: M.E. Sharpe. ISBN 0-585-26901-7. OCLC 45729144. 
  34. ^ Chang, Jung (2007). Mao : the unknown story. Halliday, Jon. Londra: Vintage. ISBN 978-0-09-950737-6. OCLC 71346736. 
  35. ^ Teon, Aris (1 Mart 2018). "Deng Xiaoping On Personality Cult And One-Man Rule – 1980 Interview". The Greater China Journal (İngilizce). 15 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020. 
  36. ^ Huang, Zheping (26 Şubat 2018). "Xi Jinping could now rule China for life—just what Deng Xiaoping tried to prevent". Quartz (İngilizce). 26 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020. 
  37. ^ "第八章: 十一届三中全会开辟社会主义事业发展新时期". cpc.people.com.cn. 1 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020. 
  38. ^ Luqiu, Luwei Rose (1 Aralık 2016). "The Reappearance of the Cult of Personality in China". East Asia (İngilizce). 33 (4): 289-307. doi:10.1007/s12140-016-9262-x. ISSN 1874-6284. 
  39. ^ "Xi personality cult brings back memories of 1960s China". South China Morning Post (İngilizce). 7 Ağustos 2018. 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020. 
  40. ^ "The rise of the personality cult of Xi Jinping- La Croix International". international.la-croix.com. 3 Mart 2015. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2019. 
  41. ^ Zhu, Jiayang Fan, Taisu Zhang, Ying. "Behind the Personality Cult of Xi Jinping". Foreign Policy (İngilizce). 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2019. 
  42. ^ "Xi Jinping Personality Cult". www.globalsecurity.org. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2019. 
  43. ^ "The worrying buildup of a personality cult around Xi: The Yomiuri Shimbun". The Straits Times (İngilizce). 30 Ocak 2018. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2019. 
  44. ^ "The power of Xi Jinping". The Economist. 18 Eylül 2014. ISSN 0013-0613. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2019. 
  45. ^ Hamilton 1973, s. 73.
  46. ^ Bosworth 2006, s. 3.
  47. ^ Falasca-Zamponi 2000, ss. 72–73.
  48. ^ Falasca-Zamponi 2000, ss. 65–66.
  49. ^ Gallo 1973, ss. 206–207.
  50. ^ Williams 2006, s. 112.
  51. ^ Brendon 2016, s. 329.
  52. ^ a b "The Führer Myth How Hitler Won Over the German People". Der Spiegel. 30 Ocak 2008. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
  53. ^ Kershaw 1998, ss. 36–37.
  54. ^ Kershaw 1998, s. 95.
  55. ^ Kershaw 1998, s. 71.
  56. ^ Speer 2009, s. 158.
  57. ^ Kershaw 2001, s. 766.
  58. ^ Williamson, Lucy (27 Aralık 2011). "Delving into North Korea's mystical cult of personality". BBC News. 2 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2013. 
  59. ^ Choe, Yong-ho., Lee, Peter H., and de Barry, Wm. Theodore., eds. Sources of Korean Tradition, Chichester, NY: Columbia University Press, p. 419, 2000.
  60. ^ Forer, Ben (12 Ocak 2012). "North Korea Reportedly Punishing Insincere Mourners". ABC News. 14 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2013. 
  61. ^ "DPRK, Criminal Penalties". US State Dept. 2 Aralık 2011. 1 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2013. 
  62. ^ Armstrong, Charles K. (2013). The North Korean Revolution, 1945–1950. Ithaca: Cornell University Press. s. 222. ISBN 978-0801468797. 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. 
  63. ^ Hunter, Helen-Louise (1999). Kim Il-song's North Korea. Greenwood Publishing Group. s. 25. ISBN 978-0275962968. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2013. 
  64. ^ Young, Benjamin R. (12 Aralık 2013). "Meet the man who saved Kim Il Sung's life". NK News (İngilizce). 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2023. 
Bilbiyografya
Daha fazlası için

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kişi_kültü&oldid=34492264" sayfasından alınmıştır