Ngọc Hương (nghệ sĩ)

Đối với các định nghĩa khác, xem Ngọc Hương (định hướng).

NSƯT Ngọc Hương (1942–2017), tên khai sinh là Nguyễn Thị Ngọc Hương, là một nữ nghệ sĩ cải lương nổi tiếng.

Nghệ sĩ Ưu tú

Ngọc Hương
Biệt danh	Con cò trắng
Thông tin cá nhân
Sinh
Tên khai sinh	Nguyễn Thị Ngọc Hương
Ngày sinh	(1942-10-08)8 tháng 10, 1942
Nơi sinh	Bến Tre
Mất
Ngày mất	30 tháng 11, 2017(2017-11-30) (75 tuổi)
Nơi mất	Thành phố Hồ Chí Minh
Nguyên nhân	Ung thư gan
An nghỉ	Nghĩa trang Đa Phước
Giới tính	nữ
Quốc tịch	Việt Nam
Nghề nghiệp	Diễn viên
Gia đình
Anh chị em	Kim Giác Hoàng On Ngọc Lan
Chồng	Thu An
Lĩnh vực	Sân khấu
Danh hiệu	Nghệ sĩ Ưu tú (1993)
Sự nghiệp âm nhạc
Dòng nhạc	Tân cổ, vọng cổ
Sự nghiệp sân khấu
Thể loại	Cải lương
Thành viên của	Hương mùa thu
Vai diễn	Châu Bích Lệ trong Ảo ảnh Châu Bích Lệ
Giải thưởng	Giải Thanh Tâm (1962)

Tiểu sử

Nghệ sĩ Ngọc Hương xuất thân trong gia đình có truyền thống; ông bà nội, cha theo hát bội. Cha bà là người đã hướng bà theo nghệ thuật cải lương. Lần đầu tiên bà lên sân khấu là năm 10 tuổi. Năm 12 tuổi, bà được giao đóng vai hoàng tử Ân Hồng, Ân Giao trong vở tuồng Trụ Vương - Đắc Kỷ.

Năm 1956, bà được Đoàn Cải lương Nam Phong mời ký hợp đồng. Tại gánh Nam Phong, bà lần lượt thành công qua các vai diễn: Hoàng tử Ngọc Giao trong vở tuồng Hoàng cung trong sóng gió, Bạch Vân Phi trong tuồng Tìm con trong đảng cướp, Tiết Quỳ trong tuồng Tiết Giao đoạt ngọc; Đắc Kỷ trong tuồng “Khoét mắt Khương Hoàng Hậu,... được báo giới và công chúng lúc bấy giờ khen ngợi.

Năm 1960, ông bầu Ba Bản (chủ hãng đĩa Hoành Sơn, trưởng đoàn hát Thủ Đô) mời Ngọc Hương thu thanh những bài ca vọng cổ, tân cổ giao duyên để xuất bản thành đĩa hát và đảm nhận vai đào chánh trong các vở tuồng do gánh Thủ Đô dàn dựng. Năm 1962, danh tiếng Ngọc Hương được biết đến nhờ thành công vai nữ chánh trong các vở tuồng: Nửa bản tình ca, Thuyền ra cửa biển, Hai chiều ly biệt,... trên sân khấu đại bang Kim Chưởng.

Bà nổi tiếng là cô đào cải lương hương sắc, ca ngâm, diễn xuất dịu dàng, cùng với nghệ sĩ Thanh Hải - vua ngâm Tao Đàn làm thành một đôi đào kép sáng giá hàng bậc nhất thập niên 1960 ở Đoàn cải lương Kim Chưởng.

Năm 1962, bà đoạt huy chương vàng Giải Thanh Tâm với vai Châu Bích Lệ trong vở Ảo ảnh Châu Bích Lệ.

Sau khi lấy chồng là soạn giả Thu An, hai ông bà đã lập ra gánh Hương Mùa Thu, một đại bang thời bấy giờ. Đến thập niên 1980 thì Hương Mùa Thu giải thể. Chị của bà là Kim Giác một nghệ sĩ cải lương.

Sau khi soạn giả Thu An mất năm 2005, bà về sống với cô con dâu. Năm 2016, bà dời vào sống ở Viện dưỡng lão nghệ sĩ.

Tối ngày 30 tháng 11 năm 2017, bà qua đời qua căn bệnh ung thư gan ở Viện điều dưỡng Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh.

Dấu ấn

Khi đề cập đến thân thế và sự nghiệp của bà, có ba điều mà đồng nghiệp, báo giới và người ái mộ luôn nhắc tới. Trước hết là nhớ tới soạn giả Thu An. Ông vừa là thầy, vừa là bạn đời hết lòng yêu thương bả. Đa phần những vai diễn, những bài vọng cổ do NSƯT Ngọc Hương thể hiện thành công trên sân khấu và băng đĩa từ trước đến nay đều do soạn giả Thu An sáng tác.

Đồng thời, NSƯT Ngọc Hương có nhiều vai diễn ấn tượng trên sân khấu như: Quốc Hương trong vở Tiếng trống sang canh, Châu Bích Lệ trong Ảo ảnh Châu Bích Lệ, Công chúa Yên Lang trong Hai chiều ly biệt, Chu Sơn Anh Đài trong Nắng chiều trên sông Dịch, Oanh Kiều trong Gánh cỏ sông Hàn, bà mẹ trong vở Con cò trắng,... Đây là những nhân vật làm sáng thêm tên tuổi NSƯT Ngọc Hương trên sàn diễn cải lương. Hơn nữa, chất giọng ngọt mùi, đầy thương cảm khiến cho mọi người luôn nhớ tới NSƯT Ngọc Hương. Sức hấp dẫn trong giọng ca của bà là âm vực cao và trong trẻo, nhưng khi ca những đoạn lâm ly tình cảm nghe cũng khá mùi mẫn, êm tai.

NSƯT Ngọc Hương ca theo kỹ thuật và phong cách riêng của mình, không bị ảnh hưởng, bắt chước những giọng ca của những nữ nghệ sĩ đàn chị. Khi ca, bà không phô diễn kỹ thuật sắp nhịp lắt léo trong lòng câu, bà ca như không cần chú ý đến nhịp và thường lên cao bằng giọng mũi. Từng lời thoại câu ca được bà nhấn nhá một cách tự nhiên tùy theo tình huống, tâm trạng của nhân vật. Cách ca của bà khó có người bắt chước, vì muốn ca giống NSƯT Ngọc Hương đòi hỏi người ca phải có làn hơi sung mãn và phong phú.

Giọng ca vàng của nữ nghệ sĩ tài danh này từng chiếm lĩnh hầu hết các bộ đĩa tuồng, đĩa bài ca lẻ có giá trị nội dung và văn chương sâu sắc. Hầu hết các tác phẩm ấy được tái bản và phổ biến rộng rãi trong lòng công chúng suốt mấy mươi năm qua.

Chất giọng của NSƯT Ngọc Hương ca tân cổ rất hợp với Tấn Tài; thu tuồng trong băng đĩa thì ăn ý với Hùng Cường; hát sân khấu lại hợp với Thanh Hải, cùng với Út Hiền.

Ở từng thời điểm khác nhau, họ có những thành công vang dội. Nếu ở sân khấu Kim Chưởng, liên danh Thanh Hải - Ngọc Hương trở thành bộ đôi ăn khách trong các vở tuồng: Hán Đế biệt Chiêu Quân, Hai chiều ly biệt... thì dưới bảng hiệu Hương Mùa Thu, Ngọc Hương – Út Hiền trở thành một liên danh khó tách rời nhau.

Về sắc diện, liên danh Út Hiền – Ngọc Hương đều đẹp sắc sảo dưới ánh đèn sân khấu, về giọng ca thì đó là một sự hòa hợp kỳ diệu. Giọng ca của Ngọc Hương cao vút, ngọt ngào, tình cảm; còn giọng ca của Út Hiền vừa êm dịu, lại vừa trầm buồn, sâu lắng. Với sân khấu Hương Mùa Thu, khán giả bị mê hoặc bởi cặp đôi này qua các vở tuồng như: Lá của rừng xanh, Cô gái sông Đà, Người anh khác mẹ, Con cò trắng, Gánh cỏ sông Hàn, Chuyến đò thương, Tiếng còi sa mạc,...

Riêng với NSND Thanh Tuấn, khi lần đầu tiên xuất hiện trên sân khấu Hương Mùa Thu, chính bà đã làm đòn bẩy, đưa Thanh Tuấn lên đỉnh cao nghệ thuật trong giai đoạn vàng của sân khấu cải lương.

Bà là một nghệ sĩ có những đóng góp đáng kể cho di sản nghệ thuật truyền thống của quê hương Nam Bộ. Tài năng và những cống hiến của cố NSƯT Ngọc Hương luôn được mọi người nhớ đến. Nhớ đến giọng ca nữ ăn khách thuộc hàng bậc nhất của làn đĩa nhựa và sàn diễn Cải lương thời hoàng kim.

Các vai diễn

Những vai diễn đáng nhớ của NSƯT Ngọc Hương

• Ảo ảnh Châu Bích Lệ (vai Châu Bích Lệ)
• Bão lửa
• Cô gái sông Đà
• Con cò trắng
• Đánh cờ tướng (vai người mẹ)
• Điệp khúc hương cau
• Đêm kinh hoàng
• Gánh cỏ sông Hàn (vai Oanh Kiều)
• Hai chiều ly biệt
• Lá của rừng xanh (vai Ái Cơ)
• Lá huyết thư
• Lên voi xuống chó (vai người vợ)
• Lửa phi trường
• Nửa bản tình ca
• Sài Gòn thác bạc (vai Dao)
• Thuyền ra cửa biển
• Tiếng súng một giờ khuya

Các bài tân cổ, vọng cổ

Tân cổ

Tên	Tác giả		Hát với
	Tân nhạc	Cổ nhạc
Tình học sinh	Thanh Sơn	Kiên Giang	Đơn ca
Giọt buồn quê hương	Hoàng Trang – Ngọc Sơn	Thu An	NSƯT Minh Phụng
Một lần dang dở	Phạm Vũ – Anh Tứ	Thu An
Sao anh nỡ đành quên	Tô Thanh Tùng	Xuyên Vân Tử
Tan rồi em ơi	Mạnh Giác	Thu An
Hoa biển	Chưa rõ	Chưa rõ	Trung Chỉnh

Vọng cổ

Tên	Tác giả	Hát với
Dòng lệ biệt cố nhân	Thu An	NSND Út Trà Ôn
Buồng cau quê ngoại	Thu An	Tấn Tài
Lưu luyến	Thu An	Thanh Hải
Hán Đế biệt Chiêu Quân	NSND Viễn Châu
Nụ cười xuân	Thu An	Thành Được
Ly rượu đoàn viên	Thu An	Minh Cảnh
Người về trong mưa	Thu An	Hùng Cường
Đêm mộng hồ Tây	Thu An	Út Hiền
Tiếng rao ngày cũ	Thu An	Hà Bửu Tân
		NSND Giang Châu

Giải thưởng

• Huy chương vàng Triển vọng Thanh Tâm với vai Châu Bích Lệ (vở Ảo ảnh Châu Bích Lệ) (1962)
• Giải Danh dự Thanh Tâm (1963)
• Nghệ sĩ ưu tú (1993)

Gia đình

Chồng bà là cố soạn giả Thu An.