Tôn Truyền Phương

1925	Chiến tranh Vân Nam–Quảng Tây; Phong trào 13 tháng 5
1925–1926	Chiến tranh chống Phụng hệ; Đình công Quảng Châu–Hồng Kông
1926	Sự kiện tàu chiến Trung Sơn
1926–1928	Bắc phạt (1926–1928); Xung đột Nam Kinh–Vũ Hán; Quốc–Cộng nội chiến
1927	Thảm sát Thượng Hải
1927–1930	Xung đột Hồi giáo ở Cam Túc
1928	Sự kiện Tế Nam; Sự cố Hoàng Cô đồn; Cướp phá khu mộ phía Đông; Đổi cờ Đông Bắc
1928–1929	Hồng thương hội nổi dậy ở Sơn Đông lần thứ ba
1929	Chiến tranh Tưởng-Quế; Quân phiệt nổi loạn ở đông bắc Sơn Đông (incl. Beijing Revolt); Xung đột Trung-Xô
1930	Trung Nguyên đại chiến
1930–1932	Chiến tranh Trung-Tạng / Chiến tranh Thanh Hải–Tây Tạng
1931–1935	Cáp Mật bạo động / Liên Xô xâm lược Tân Cương
1932	Chiến tranh Hàn–Lưu
1934	Cuộc chiến ở Ninh Hạ

1911-1914	Loạn Bạch Lãng
1913	Nhị thức cách mạng
1915	21 yêu sách
1915–1916	Đế quốc Trung Hoa (Viên Thế Khải); Chiến tranh hộ quốc
1916	Cái chết của Viên Thế Khải
1917	Đinh Tỵ phục tích
1917–1922	Phong trào hộ pháp
1917–1929	Các cuộc nổi dậy của người Quả Lạc
1918–1920	Sự can thiệp của Siberia
1919	Hội nghị hòa bình Paris; Vấn đề Sơn Đông; Phong trào Ngũ Tứ
1919–1921	Occupation of Outer Mongolia
1920	Chiến tranh Trực–Hoản
1920–1921	Chiến tranh Quảng Đông–Quảng Tây
1920–1926	Các cuộc nổi dậy của Thần binh
1921	Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ I
1921–1922	Hội nghị Washington
1922	Chiến tranh Trực–Phụng lần thứ nhất
1923–1927	Liên Nga dung Cộng
1924	Chiến tranh Trực–Phụng lần thứ hai; Sự cố Phòng Thương mại Quảng Châu; Đảo chính Bắc Kinh

Tôn Truyền Phương (giản thể: 孙传芳; phồn thể: 孫傳芳; bính âm: Sūn Chuánfāng) (1885 – 13 tháng 11 năm 1935), tự Hinh Viễn (馨远), có biệt hiệu "Lãnh chúa Nam Kinh" hay "Tổng Tư lệnh Liên quân 5 tỉnh" là một tướng quân phiệt Trực hệ và bộ hạ của "Đại soái" Ngô Bội Phu (1874-1939).^[1]

Tiểu sử

Tôn Truyền Phương sinh tại Lịch Thành, Sơn Đông. Ông vào học tại trường lục quân Bắc Dương năm 1904 rồi được cử sang Nhật tiếp tục học, sau khi trở về gia nhập quân Bắc Dương rồi gia nhập Trực hệ, nhanh chóng thăng tiến.^[2] Tôn trở thành Đốc quân Phúc Kiến ngày 20 tháng 3 năm 1923.

Năm 1924, khi Chiến tranh Giang-Chiết nổ ra, Tôn chỉ huy Quân đoàn 4 tại Phúc Kiến. Một trong những hành động đầu tiên của ông là ủng hộ đồng minh Tề Tiếp Nguyên, từ phía Nam tiến lên, đánh bại viên tướng quân phiệt Lư Vĩnh Tường kình địch và chiếm được Thượng Hải. Ông được thăng thưởng chức Đốc quân Chiết Giang (20 tháng 9 năm 1924 - 19 tháng 12 năm 1926). Tuy nhiên các đồng minh Trực hệ của ông thất bại trong Chiến tranh Trực-Phụng lần thứ hai, khiến Trực hệ mất hết các tỉnh phương Bắc về tay Trương Tác Lâm và Quốc dân quân của Phùng Ngọc Tường.

Năm 1925, Liên quân Hoãn-Phụng (An Huy – Phụng Thiên) dưới quyền Trương Tông Xương tạm chiếm được Giang Tô và Thượng Hải vào tháng 1. Không được Tôn Truyền Phương ủng hộ, Tề Tiếp Nguyên phải từ chức trốn sang Nhật Bản, nhưng chưa trao lại tàn quân cho Tôn chỉ huy. Trương Tông Xương và Tôn Truyền Phương giờ đây đối mặt nhau, lấy Thượng Hải làm ranh giới tạm thời. Trong khoảng thời gian còn lại của năm, hai tướng đều án binh bất động.

Sau đó, mùa thu năm 1925, cơ hội đến: Tôn tổ chức phản công, đánh lui quân Trương Tông Xương khỏi các quận của Thượng Hải. Trong 2 năm tiếp theo, Tôn mở rộng địa bàn sang các tỉnh Giang Tô, Phúc Kiến, An Huy và Giang Tây. Ông đặt tổng hành dinh tại Nam Kinh với tư cách Đốc quân Giang Tô ngày 25 tháng 11 năm 1925.^[3]

Tuy nhiên Chiến tranh Bắc phạt do Quốc dân đảng thực hiện đã chấm dứt sự thống trị của ông. Thượng Hải bị chiếm vào tháng 3 năm 1927 và ông trốn đến Đại Liên do Nhật chiếm đóng.

Ngày 13 tháng 11 năm 1935, Tôn bị ám sát tại Thiên Tân dưới tay Thi Cốc Lan, con gái Thi Tòng Tân. Trước đó, Thi Tòng Tân từng chỉ huy quân đội tại Sơn Đông. Tháng 10 năm 1925, trong Chiến tranh Trực-Phụng lần thứ 2, Thi bị Tôn Truyền Phương bắt giữ, rồi bị chặt đầu bêu lên cọc gỗ. Thi Cốc Lan bị bắt, nhưng được dân chúng cảm thông và sau đó được Chính phủ Quốc dân đảng ân xá.

Xem thêm

Chú thích

^ “Liu Haisu: Artistic Rebel”. www.china.org.cn. Truy cập ngày 22 tháng 3 năm 2008.
^ Eugenia Lean, Public Passions, University of California Press, Berkeley and Los Angeles, California, 2007. pg. 29-30
^ Arthur Waldron From War to Nationalism, Cambridge University Press, 1995

Tư liệu

Rulers: Chinese Administrative divisions, Fujian, Jiangsu, Zhejiang

[1] “Liu Haisu: Artistic Rebel”. www.china.org.cn. Truy cập ngày 22 tháng 3 năm 2008.

[2] Eugenia Lean, Public Passions, University of California Press, Berkeley and Los Angeles, California, 2007. pg. 29-30

[3] Arthur Waldron From War to Nationalism, Cambridge University Press, 1995

[1]

[2]

[3]