Тель-Брак
| Тель-Брак | |
 | |
| Дәүләт |
 Сүриә[1] |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Эль-Хасака[d] |
| Рәсми сайт | tellbrak.mcdonald.cam.ac.uk |
 | |
 Тель-Брак Викимилектә | |
Тел(л)ь-Брак, борон Нагар — Сүриәнең Әл-Хәсәкә провинцияһы территорияһында Һабур йылғаһы үрендә табылған археологик ҡаласыҡ, боронғо төньяҡ Месопотамияның иң эре ҡаласыҡтарының береһе. Ҡалҡыулыҡтың бейеклеге — яҡынса 40 метр, оҙонлоғо — 1 километр тирәһе, майҙаны 130 гектар самаһы.
Бында неолит ахыры, шумер дәүләте, Аккад империяһы дәүерҙәрендә һәм бронза быуатының аҙағына тиклем тораҡ булған.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Тель-Бракты британ археологы сэр Макс Маллоуэн (Агата Кристиҙың ире) 1937 һәм 1938 йылдарҙа тикшергән[2]. Һуңыраҡ Лондон университетының Археология институты археологтары, шунан Кембридж университетының Макдональд археологик тикшеренеүҙәр институтынан Дэвид һәм Джон Оутстар етәкселегендәге археологтар төркөмө бында 1976— 2004 йылдар эсендә бер нисә миҙгел үткәрә[3][4][5]. 2006 йылдың яҙынан тикшеренеүҙәргә Augusta McMahon етәкселек итә. Һуңғы тапҡыр ҡаҙыныуҙар 2011 йылда үткәрелә; әле археологик эштәр Сүриәлә барған граждандар һуғышы арҡаһында туҡтатылып торған.
Был ерҙә беҙҙең эраға тиклем 6000 йылда уҡ ҙур булмаған торама барлыҡҡа килгән. Бында халаф мәҙәниәте артефакттары табылған[6].
Торама артабанғы убайд һәм урук осорҙарында ла йәшәүен дауам итә. Ҡаҙыныуҙар барышында беҙҙең эраға тиклем 4-се мең йыллыҡ башында барлыҡҡа килгән ҡала табылған.
Беҙҙең эраға тиклем 3-сө мең йыллыҡтың шына яҙыуҙары Нагарҙы Левант менән төньяҡ Месопотамия араһында ятҡан эре тораҡ пункт итеп телгә ала.
Иртә бронза быуаты аҙағына (беҙҙең эраға тиклем 3 мең йыллыҡ) ҡала бәләкәйләнә, был тотош төбәк бөлгән ваҡытҡа тап килә. Тарихсылар был бөлөүҙе климаттың киҫкен үҙгәреүе менән бәйләй.
Беҙҙең эраға тиклем 2-се мең йыллыҡтың икенсе яртыһында һаман бәләкәй тораҡ булып ҡалған ҡалала мөһабәт һарай һәм митанни ғибәҙәтханаһы барлыҡҡа килә (беҙҙең эраға тиклем 1500—1360 йылдар). Торлаҡ биналарын файҙаланыу дауам итә.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ GeoNames (ингл.) — 2005.
- ↑ M.E.L. Mallowan, Excavations at Brak and Chagar Bazar, Iraq 9, pp. 1-259, 1947
- ↑ D. and J. Oates, «Excavations at Tell Brak, 1990—91» in Iraq 53, pp 127—45.
- ↑ D. and J. Oates and Helen McDonald, 1998. Excavations at Tell Brak — Vol. 1: The Mitanni and Old Babylonian periods (London : British School of Archaeology in Iraq/Cambridge: McDonald), ISBN 0951942050
- ↑ D. and J. Oates and Helen McDonald, 2002 Excavations at Tell Brak — Vol. 2: Nagar in the Third Millennium BC (London : British School of Archaeology in Iraq/Cambridge: McDonald) Institute for Archaeological Research, ISBN 0951942093
- ↑ Joan Oates and David Oates, Tell Brak: A Stratigraphic Summary, 1976—1993, Iraq, vol. 56, pp. 167—176, 1994
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Donald Matthews and Jesper Eidem, 1993. «Tell Brak and Nagar» in Iraq 55, pp201—7.
- Joan Oates et al., Early Mesopotamian urbanism: a new view from the north, Antiquity. September 2007, Vol. 81, Iss. 313; pg. 585
- Donald M. Matthews, The early glyptic of Tell Brak: cylinder seals of third millennium Syria, Vandenhoeck & Ruprecht, 1997, ISBN 3525538960
- David Oates and Joan Oates, Akkadian Buildings at Tell Brak, Iraq, vol. 51, pp. 193—211, 1989
- G. Wilhelm, A Hurrian Letter from Tell Brak, Iraq, vol. 53, pp. 159—168, 1991
- Joan Oates, Some Late Early Dynastic III Pottery from Tell Brak, Iraq, vol. 44, no. 2, pp. 205—219, 1982
- Roger Matthews, Excavations at Tell Brak, vol. 4: Exploring an Upper Mesopotamian Regional Centre, 1994—1996, McDonald Institute for Archaeological Research, 2001, ISBN 1902937163
- David Oates and Joan Oates, Excavations at Tell Brak 3: The Uruk and Ubaid Periods, McDonald Institute for Archaeological Research, 2008, ISBN 1902937155
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Tell Brak Current Research page
- Tell Brak feature
- (Yale University) Akkadian Empire Project: The Limits of Knowledge
- Piotr Michalowski, "Bibliographical information (Tell Brak & related matters)
- Piotr Michalowski, «An Early Dynastic Tablet of ED Lu A from Tell Brak (Nagar)» (pdf file)
- SciAm: Ancient Squatters May Have Been the World’s First Suburbanites 2020 йыл 21 июнь архивланған.