Чулхула облаçĕ
|
Чулхула облаçĕ | |||||
| |||||
_-_Nizhny_Novgorod_Oblast.svg)
| |||||
| Тĕп хули | Чулхула | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе |
40 76 624 км² | ||||
| Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе |
13 3 081 817 çын патнелле (2023) | ||||
| Федераци тăрăхĕ | Атăлçи федераци тăрăхĕ | ||||
| Экономика регионĕ | Атăл-Вятка районĕ | ||||
| Регион номерĕ | 52,152 | ||||
| Патшалăх чĕлхисем | вырăс | ||||
| Губернатор | Никитин Глеб Сергеевич | ||||
| Саккун тăвакан Каншĕн ертӳçи | Люлин Евгений Борисович | ||||
| Гимн | Чулхула облаçĕн гимнĕ | ||||
| Вăхăт тăрăхĕ | ГВ MSK, UTC+3 | ||||
Чулхула облаçĕ (выр. Нижегородская область) — Раççей Федерацийĕн Европа пайĕнчи субъекчĕ. 1929 çулхи нарăсăн 14-мĕшĕнче йĕркеленĕ. Тӗп хули - Чулхула. Атăлçи федераци тăрăхне кĕрет[1].
Çурçĕр-анăçра Кострома, çурçĕр-тухăçра — Киров облаçĕпе, тухăçра — Мари Эл тата Чăваш Ен республикисемпе, кăнтăрта — Мордва Республикипе, кăнтăр-анăçра — Кисан облаҫӗпе, анăçра — Улатимĕр тата Иваново облаҫӗсемпе чикӗленет.
Тавралăхĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Истори
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Мезолит эпохинче Чулхула облаçĕнче Пустынь I этем тăнă тата Наумовка I, Красный Бор 5 тата ур. пурăнан вырăнсем пулнă. Бронза эпохинчи Фатьян культурин тапхăрĕнчи виле вырăнĕсене Чкаловск, Ветлуга тата Краснобаки районĕсенче чакаласа тупнă[2].
I Петĕрĕн облаç реформи хыççăн, 1708 çулта Чулхулана таврашĕнчи çĕрсемпе пĕрле Хусан кĕпĕрнине кĕртнĕ. 1714 çулта Чулхула кĕпĕрнине туса хунă.
РСФСР йышĕнче Чулхула облаçне 1929 çулхи кăрлачăн 14-мĕшĕнче йĕркелесе янă. Çав çӳлтах, утăн 15-мĕшĕнче облаçĕ Чулхула Ен ята куçарнă (1932 çулхи юпан 7-мĕшĕнче — Горький Ен тенĕ).
1936 çулхи раштавăн 5-мĕшĕнче Ене Чулхула облаçĕ (унтан Мари тата Чăваш ресубликисем уйрăлса тухнă) ята куçарнă.
1954 çулхи кăрлачăн 7-мĕшĕнче Чулхула облаçĕнчен Арзамас облаçне кăларнă. 1957 çулхи акан 23-мĕшĕнче Арзамас облаçне пăрахăçланă, территорине Чулхула облаçне тавăрнă.
1990 çулхи юпан 22-мĕшĕнче РСФСР Аслă Канашĕн Президиумĕн Хутайĕпе[3][4] облаçе вырăслаНижегородскую область ята тавăрнă.1992 çулхи акан 21-мĕшĕнче РСФСР халăх депутачĕсен съезчĕ облаçе урăх ят панине çирĕплетнĕ, РСФСР 1978 çулхи Конституцин 71 статьине улшăну кĕртнĕ, çак саккун 1992 çулхи çăвăн 16-мĕшĕнче вăя кĕнĕ[5].
1994 çулта облаç йышне Иваново облаçĕнчен Сокольски районне панă.
Хуçалăхĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Пурăнан халăх
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Çак категорин тĕп статьи çук — Чулхула облаçĕнчи пурăнан халăх. Ăна çырса Эсир проекта пулăшма пултаратăр.
- Н/Д[6]
- Н/Д[7]
- Нацисен йышĕ
| Национальноç | Йышĕ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1926[8] | 1939[9] | 1959[10] | 1970[11] | 1979[12] | 1989[13] | 2002[14] | 2010[15] | |
| Вырăссем | 2 553 230 | 3 619 463 | 3 381 991 | 3 477 331 | 3 513 494 | 3 522 148 | 3 346 398 | 3 109 661 |
| Тутарсем | 79 897 | 88 241 | 66 996 | 71 794 | 68 632 | 58 603 | 50 609 | 44 103 |
| Мордва | 84 920 | 83 095 | 63 861 | 51 628 | 45 028 | 36 709 | 25 022 | 19 138 |
| Украинсем | 2 537 | 28 187 | 29 314 | 29 807 | 29 112 | 33 344 | 24 241 | 17 657 |
| Эрменсем | 93 | 1 201 | 1 086 | 880 | 1 111 | 1 822 | 10 786 | 13 294 |
| Чăвашсем | 1 176 | 4 895 | 4 282 | 6 015 | 7 517 | 12 206 | 11 364 | 9 765 |
| Азербайджансем | х.ç. | 241 | 662 | 469 | 1 053 | 3 153 | 8 309 | 8 494 |
| Марисем | 3 935 | 5 807 | 5 177 | 8 793 | 8 027 | 7 942 | 7 757 | 6 415 |
| Беларуссем | 1 316 | 6 264 | 7 519 | 7 776 | 8 441 | 9 265 | 6 833 | 4 673 |
| Чикансем | 679 | 839 | 1 165 | 2 351 | 3 819 | 4 316 | 4 373 | 4 469 |
| Езидсем | х.ç. | х.ç. | х.ç. | х.ç. | х.ç. | х.ç. | 3 076 | 3 781 |
| Еврейсем | 10 679 | 17 530 | 18 274 | 16 838 | 15 110 | 12 198 | 5 312 | 3 769 |
| Узбексем | 2 | 198 | 761 | 522 | 523 | 1 667 | 1 103 | 3 504 |
| Таджиксем | х.ç. | 36 | 179 | 170 | 199 | 528 | 963 | 2 145 |
| Молдавансем | 7 | 176 | 1 993 | 1 207 | 1 481 | 2 429 | 1 812 | 1 894 |
| Грузинсем | 29 | 539 | 744 | 449 | 597 | 1 238 | 2 183 | 1 792 |
| Нимĕçсем | 600 | 4 758 | 682 | 611 | 671 | 924 | 1 574 | 1 248 |
| Урăх национальноçсем | 2 562 | 5 667 | 4 905 | 4 792 | 5 811 | 9 796 | 12 160 | 54 195 |
| Пĕтĕмпех | 2 743 344 | 3 869 887 | 3 590 813 | 3 682 484 | 3 711 617 | 3 719 614 | 3 524 028 | 3 310 597 |
Асăрхав: 1 пин ытларах йышлă халăхсене кăтартнă.
Паллă вырăнсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Самойлова Г.С., Горячко М.Д. и др Нижегоро́дская о́бласть / председ. Ю.С. Осипов и др., отв. ред. С.Л. Кравец. — Мăн Раççей Энциклопедийĕ (в 35 т.). — Мускав: Научное издательство «Большая российская энциклопедия», 2013. — Т. 22. Нанонаука - Николай Кавасила. — 26000 экз. — ISBN 978-5-85270-358-3
- ^ Т. Д. Николаенко. «Археологическая карта России: Нижегородская область» // Москва, 2004.
- ^ Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 22 октября 1990 года «О переименовании города Горького в город Нижний Новгород и Горьковской области в Нижегородскую область». çăлкуçран архивланă 13 Кӑрлач уйӑхӗн 2016.
- ^ Общество | Информация о Нижегородской области | История Нижегородского края | Советский период | Административно-территориальное устройство. Правительство Нижегородской области. çăлкуçран архивланă 30 Кӑрлач уйӑхӗн 2016. Тĕрĕсленĕ 13 Кӑрлач уйӑхӗн 2016.
- ^ Закон Российской Федерации от 21 апреля 1992 года № 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики» // Ведомости Съезда народных депутатов РСФСР и Верховного Совета РСФСР. — 1992. — № 20. — ст. 1084. Данный закон вступил в силу с момента опубликования в Российской газете 16 мая 1992 года.
- ^ Чулхула облаçĕ > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ^ Чулхула облаçĕ > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
- ^ Сайт Демоскоп - Всесоюзная перепись населения 1926 года..
- ^ Сайт Демоскоп - Всесоюзная перепись населения 1939 года..
- ^ Сайт Демоскоп - Всесоюзная перепись населения 1959 года..
- ^ Сайт Демоскоп - Всесоюзная перепись населения 1970 года..
- ^ Сайт Демоскоп - Всесоюзная перепись населения 1979 года..
- ^ Сайт Демоскоп - Всесоюзная перепись населения 1989 года..
- ^ Сайт Демоскоп - Всероссийская перепись населения 2002 года..
- ^ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Сайт администрации Нижегородской области 2015 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче архивланӑ.
- Карты Нижегородской области
- Информационный портал органов государственной и муниципальной власти Нижегородской области 2012 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 7-мӗшӗнче архивланӑ., gu.nnov.ru
- Нижегородская область в справочнике-каталоге «Вся Россия» 2008 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
- Из истории Нижегородского края (1917—1996 гг.)
- Перечень объектов культурного наследия (памятников истории и культуры) Нижегородской области (по состоянию на 01.01.2006) 2016 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.
- Климат Нижегородской области(ĕçлемен каçă)
- Люди Нижегородской области (информация о Нижегородцах, Книга Памяти Нижегородской области)
- История и география Нижегородской области
| Раççей Федерацин Атăл федераци тăрăхĕ | ||
|---|---|---|
 | ||
Раççейĕн федераци тытăмлăхĕ |
||
|---|---|---|
| Республикăсем |  | |
| Енсем |
Алтай • Байкал Лешьен • Камчатка • Краснодар • Красноярск • Перĕм • Ставрополь • Тинĕсçум • Хабаровск | |
| Облаçсем |
Амур • Архангельск • Аçтăрхан • Ăренпур • Белгород • Брянск • Владимир • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Запорожье1 • Калининград • Калуга • Кемĕр • Киров • Кострома • Курган • Курск • Ленинград • Липецк • Магадан • Мурманск • Мускав • Новгород • Омск • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Самар • Сарăту • Сахалин • Свердловск • Çĕн Çĕпĕр • Смулен • Тамбов • Тĕвер • Томск • Тула • Тĕмен • Херсон1 • Челепи • Чĕмпĕр • Чулхула • Ярославль | |
| Федераци шайĕнчи хуласем | ||
| Автономиллĕ облаç | ||
| Автономиллĕ тăрăхсем | ||
|
1 Тĕнчери йышăннă Украинăн территорисенчи • 2 Архангельск облаçне кĕрет • 3 Тĕмен облаçне кĕрет | ||