República Checa
A República Checa[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10] (en checo: Česká republika), tamén coñecida como Chequia[8][9][10] (en checo: Česko) é un país do centro de Europa, limitado ao norte por Polonia, ao leste por Eslovaquia, ao sur por Austria e ao noroeste por Alemaña. Xunto con Polonia, Eslovaquia e Hungría, integra o Grupo Visegrád. Está formada polas rexións históricas de Bohemia, Moravia e Silesia. Bohemia ocupa a parte occidental do país, está rodeada de montes baixos e forma unha cunca regada polos ríos Labe (Elba) e Vltava (Moldava). Moravia, na parte oriental, está regada polo río Morava. Silesia, situada ao norte de Moravia, fai fronteira con Polonia.
O Estado Checo, ou as terras da Coroa de Bohemia, como era coñecido até 1918, formouse no final do século IX. Despois da Batalla de Mohács en 1526, o Reino de Bohemia foi integrado na monarquía dos Habsburgo xunto con Austria e Hungría. A república independente de Checoslovaquia formouse en 1918, tralo colapso do Imperio Austrohúngaro ao remate da Primeira guerra mundial. O Pacto de Múnic (asinado pola Alemaña nazi, Francia, Reino Unido e Italia) estabeleceu unilateralmente a incorporación de Checoslovaquia á Alemaña. En agradecemento pola liberación da maior parte da República polo Exército Vermello, o Partido Comunista obtivo maioría relativa (38 %) nas eleccións de 1946.
Dous anos despois, en 1948, Checoslovaquia converteuse nunha ditadura por mor dun golpe de estado. En 1968 a crecente insatisfacción culminou nunha tentativa de reformar o réxime. Os acontecementos coñecidos como a Primavera de Praga de 1968 terminaron coa invasión por parte dos exércitos dos países do Pacto de Varsovia (coa excepción de Romanía). As tropas permaneceron no país até a Revolución de Veludo de 1989, cando caeu o réxime. O 1 de xaneiro de 1993 Checoslovaquia dividiuse pacificamente en dous estados, a República Checa e Eslovaquia. O 1 de maio de 2004, Chequia ingresou na Unión Europea.
Hoxe a República Checa é unha democracia parlamentaria pluripartidista. O presidente Václav Klaus é o actual xefe de Estado, mentres que Petr Nečas é o Primeiro Ministro e Xefe de Goberno. O Parlamento ten dúas cámaras: a Cámara de Deputados e o Senado. Dende a súa creación a República Checa fixo reformas económicas como as privatizacións rápidas. O crecemento do seu Produto Interior Bruto (PIB) situouse en torno ao 6 % até o estalido da recente crise económica mundial. O país foi o primeiro membro da antiga COMECON en acadar o status de país desenvolvido segundo o Banco Mundial. O seu IDH en 2010 defíneo como unha nación cun "desenvolvemento humano moi alto".
Etimoloxía
editarA actual República Checa chámase en checo Česká republika, denominación que deriva do nome da maior rexión do país, Čechy (Bohemia) ou do etnónimo checos, nome dunha das tribos eslavas que habitaron o actual territorio do país despois da época das migracións e que dominou a zona cara ao 530. A orixe do nome da tribo é descoñecido. De acordo cunha lenda, o nome vén do líder Praotec Čech ("pai Checo").
Componse de tres territorios históricos: Bohemia (en checo: Čechy) ao oeste, Moravia (Morava) ao sueste e a Silesia Checa (Slezsko), a parte máis pequena da Silesia histórica, a maioría da cal se atopa hoxe dentro da moderna Polonia. Conxuntamente, estas tres partes poden ser describir como "terras checas", falándose nelas a lingua checa. Cando a nación checa recuperou a súa independencia en 1918, o novo estado de Checoslovaquia constituíuse para reflectir a unión dos territorios checos e eslovacos que se fusionaron despois da primeira guerra mundial (ademais dunha pequena parte do oeste de Ucraína).
Historia
editarPrehistoria
editarOs arqueólogos atoparon evidencias de asentamentos humanos prehistóricos na zona, os cales se remontan á era do Neolítico. Na época clásica, dende o século III a.C. migracións celtas establecéronse alí, como os Boii e máis tarde no século I as tribos xermánicas dos marcomanos e os quadi. Durante o período de migración dos pobos bárbaros, ao redor do século V, moitas tribos xermánicas trasladáronse cara ao oeste e cara ao sur de Europa Central.
Os pobos eslavos das rexións do Mar Negro e os Cárpatos establecéronse na zona (nun movemento que foi estimulado pola arremetida dos pobos de Siberia e Europa do Leste: hunos, ávaros, búlgaros e maxiares). Seguindo o ronsel dos alemáns, trasladáronse cara ao sur, en Bohemia, Moravia e algúns lugares da actual Austria. Durante o século VII, o comerciante franco Samo, apoiou os eslavos na loita contra os gobernantes ávaros e converteuse no gobernante do primeiro estado eslavo coñecido en Europa Central. O principado de Moravia xurdiu no século VIII.
Bohemia
editar- Artigo principal: Reino de Bohemia.
O estado de Bohemia ou Čechy[11] xurdiu no final do século IX, cando foi unificado pola dinastía dos Premislitas. O reino foi unha importante potencia rexional durante a Idade Media e parte do Sacro Imperio Romano durante toda a existencia da confederación.
En 1212, o rei Přemysl Otakar I (1198-1230), que xa se facía chamar co título de "rei" dende 1198, extraeu unha Bula de Ouro de Sicilia (un decreto formal) do Emperador que confirmaba o seu título real e o dos seus descendentes. O século XIII foi tamén un período de inmigración xermánica en grande escala. En 1235, o poderoso exército mongol lanzouse á invasión de Europa e despois da Batalla de Legnica, os mongois levaron o seu ataque devastador cara Moravia.
.jpg)
O rei Přemysl Otakar II (1253–1278) recibiu o alcume de "Rei do Ouro e do Ferro" por mor do seu poder militar e riquezas. Conquistou Austria, Estiria e Carintia, expandindo así o territorio bohemio até o mar Adriático. Con todo, atopou a morte na Batalla de Marchfeld en 1278, nunha guerra fronte ao seu rival, o rei Rodolfo I de Alemaña. O fillo de Ottokar, Venceslau II adquiriu a coroa polaca en 1300 para si mesmo e a coroa húngara para o seu fillo. Porén, en 1306, a dinastía premislida morreu e despois dunha serie de guerra, a casa de Luxemburgo gañou a coroa bohemia.
O século XIV, especialmente durante o reinado de Carlos IV (1342 a 1378), considérase a idade de ouro da historia checa. De particular importancia foi a fundación da Universidade Carolina de Praga en 1348. A peste negra, que azoutou Europa dende 1347 até 1352, decimou o Reino de Bohemia en 1380, matando preto do 10 % da poboación.
No século XV, o reformista relixioso e social Jan Hus formou un movemento, o cal posteriormente recibiu o seu nome. A pesar de que Hus foi chamado herexe e queimado en Constanza en 1415, os seus seguidores separáronse da Igrexa católica e nas guerras husitas (1419-1434) derrotaron a cinco cruzadas organizadas na súa contra polo Sacro Emperador Romano Sexismundo.
Durante os seguintes dous séculos, o 90 % da poboación converteuse á corrente husitas do protestantismo. Despois de 1526 Bohemia foi caendo cada vez máis baixo o control dos Habsburgo, primeiro elixidos de xeito democrático para pasar ser despois gobernantes hereditarios. A defenestración de Praga e a posterior rebelión contra os Habsburgo en 1618 marcou o inicio da Guerra dos Trinta Anos, que se estendeu rapidamente en toda Europa Central. En 1620, a rebelión foi esmagada en Bohemia na Batalla da Montaña Branca e os vínculos entre Bohemia e as terras dos Habsburgo en Austria fortalecéronse. A guerra tivo un efecto devastador na poboación local, á xente déuselle a opción de ou converterse ao catolicismo ou abandonar o país.
O seguinte período, de 1620 ata o final do século XVIII, é a miúdo coñecido como a "Idade Escura". A poboación das terras checas reduciuse nun terzo debido á guerra, ás enfermidades, á fame e á expulsión dos checos protestantes. Os Habsburgo prohibiron tódalas relixións distintas do catolicismo. Os turcos otománs e os tártaros invadiron Moravia en 1663, tomando doce mil escravos. Nos anos 1679 e 1680 as terras checas enfrontáronse cunha devastadora praga e cun alzamento da servidume.
Os reinados de María Tareixa de Austria (1740-1780) e o seu fillo Xosé II (1780-1790), emperador do Sacro Imperio e corexente dende 1765, caracterizáronse polo despotismo ilustrado. En 1742, a maior parte de Silesia, e a continuación a posesión da coroa de Bohemia, foron conquistadas polo rei Frederico II de Prusia na Guerra de Sucesión austríaca. Coa gran fame, que durou de 1770 até 1771, morreu ao redor dunha décima parte da poboación checa, ou uns 250.000 habitantes, o que levou á radicalización das campiñas, con campesiños liderando os levantamentos.
Despois da caída do Sacro Imperio Romano Xermánico, Bohemia pasou a formar parte do Imperio Austríaco e logo de Austria-Hungría. A servidume non foi abolida por completo até 1848. Despois das revolucións de 1848, o emperador Francisco Xosé I de Austria instituíu unha monarquía absoluta nunha tentativa por equilibrar os intereses étnicos no imperio.
Checoslovaquia
editar- Artigo principal: Checoslovaquia.
Estímase que uns 150.000 soldados checos morreron durante a primeira guerra mundial.[12] Máis de 100.000 voluntarios checos formaron as lexións checoslovacas en Rusia, onde loitaron contra as Potencias Centrais e máis tarde contra as tropas bolxeviques. Trala caída do Imperio Austrohúngaro trala Gran Guerra, a república independente de Checoslovaquia foi creada en 1918. Este novo país incorporou as rexións de Bohemia, Moravia, Silesia, Eslovaquia e a Rutenia Subcarpática (coñecida na época como Rus subcarpática) con significantes minorías de falas alemás, húngaras, polacas e rutenas.
A pesar de que Checoslovaquia era un estado unitario, sempre outorgou amplos dereitos ás súas minorías, aínda que nunca lles cedeu ningún tipo autonomía política territorial. Non facelo tivo como resultado certo descontento e un algunha tentativa de certas minorías de romper o país. Adolf Hitler aproveitouse desta circunstancia e, co apoio do Partido Alemán dos Sudetes (SdP) de Konrad Henlein, obtivo practicamente a totalidade da zona xermanofalante de Sudetenland a través dos Acordos de Múnic de 1938. Polonia anexionouse a área ao redor de Český Těšín. Tamén Hungría gañou partes de Eslovaquia e a Rutenia Subcarpática como resultado da Primeira arbitraxe de Viena en novembro de 1938.
Finalmente o que quedaba de Eslovaquia e da Rutenia Subcarpática adquiriu unha maior autonomía, e mesmo o estado cambiou o nome a "Checo-Eslovaquia" (a Segunda República). Despois da ameaza de anexión por parte da Alemaña nazi dunha parte de Eslovaquia, permitindo que o resto da rexión se dividise entre Hungría e Polonia, Eslovaquia optou por manter a súa integridade nacional e territorial separándose de "Checo-Eslovaquia" e aliándose, como esixencia alemá, coa coalición de Hitler.
O territorio checo restante foi ocupado por Alemaña,[13] que o transformou o chamado de Protectorado de Bohemia e Moravia. O protectorado foi proclamado parte do Terceiro Reich e o Presidente e o Primeiro Ministro pasaron a ser subordinados do Reichsprotektor ("protector imperial"). A Rutenia Subcarpática declarou a súa independencia como República Cárpato-Ucraína o 15 de marzo de 1939, sendo invadida por Hungría o mesmo día e anexionada formalmente ao día seguinte. Aproximadamente 345.000 cidadáns checoslovacos, incluíndo 277.000 xudeus, foron asasinados ou executados, mentres que outros centos de miles foron enviados a prisións e campos de concentracións ou utilizados como man de obra forzada. É probable que dúas terceiras partes da nación checa estivese destinada para o exterminio ou a súa eliminación. Existiu un campo de concentración nazi en Terezín, ao norte de Praga.
Houbo resistencia checa á ocupación nazi, tanto no ámbito local como no estranxeiro, sendo a acción máis notable o asasinato do líder nazi Reinhard Heydrich nun suburbio de Praga o 27 de maio de 1942. Tanto o goberno checoslovaco no exilio como o seu exército, que loitaba contra os alemáns, foron recoñecidos polas Forzas Aliadas. As tropas checoslovacas loitaron no Reino Unido, Norte de África, Oriente Medio e a Unión Soviética. A ocupación alemá terminou o 9 de maio de 1945 coa chegada dos exércitos soviéticos e americanos e a Insurrección de Praga. Estímase que 140.000 soldados soviéticos morreron na loita pola liberación de Checoslovaquia.
Entre 1945 e 1946, case toda a minoría alemá en Checoslovaquia, ao redor de 2,7 millóns de persoas, foron expulsados cara a Alemaña e Austria. Durante este tempo, milleiros de alemáns foron retidos en cárceres e campos de detención, ou utilizados como man de obra forzada. Os únicos alemáns non expulsados foron os que participaran activamente na resistencia contra os nazis ou foron considerados de importancia económica (uns 250.000), aínda que moitos acabaron emigrando máis tarde. Tras un referendo organizado pola Unión Soviética en 1946, a Rutenia Subcarpática pasou a formar definitivamente parte da República Socialista Soviética de Ucraína co nome de Oblast de Zakarpattia.
Checoslovaquia tratou de xogar con inquietude o papel de "ponte" entre Occidente e Oriente. Con todo, o Partido Comunista aumentou rapidamente en popularidade, debido á desilusión xeral con Occidente polos Acordos de Múnic da preguerra, e unha actitude favorable á Unión Soviética, debido ao papel dos soviéticos na liberación de Checoslovaquia do réxime alemán. Nas eleccións de 1946, os comunistas gañaron o 38 % dos votos e converteuse no partido máis representado dentro do Parlamento Checoslovaco. Formou un goberno de coalición con outros partidos da Fronte Nacional, movéndose rapidamente para consolidar o seu poder. O paso decisivo produciuse en febreiro de 1948, durante unha serie de eventos chamados polos comunistas como "revolución" e polos anticomunistas "toma": as Milicias Populares aseguraron o control dos lugares clave en Praga e formouse un novo goberno de carácter comunista.
-commons.JPG)
Durante os seguintes 41 anos, Checoslovaquia foi un estado comunista dentro do Bloque do Leste. Este período caracterizouse por varios acontecementos sociais. O goberno comunista nacionalizou completamente os medios de produción e estabeleceu unha economía planificada. A economía medrou rapidamente durante as décadas de 1950 e 1960, mais sufriu unha desaceleración nos anos 1970, aumentando de problemas durante a década de 1980. O clima político fora moi represivo durante a década de 1950, incluíndo varias farsas xudiciais, pero fíxose máis aberta e tolerante durante a 1960, que culminou na Primavera de Praga de 1968 liderada por Alexander Dubček, a cal tentou crear un "socialismo con rostro humano" e talvez mesmo introducir o pluralismo político. Con todo a revolución rematou pola forza o 21 de agosto de 1968 trala invasión dos países do Pacto de Varsovia (excepto Romanía).
A invasión foi seguida por un duro programa de "normalización" entre os anos 1960 e 1970. Até 1989, a clase política baseouse na censura da oposición, aínda que con máis "mel" que "látego" para lograr a pasividade da poboación. Os disidentes publicou a Carta 77 (en checo e eslovaco: Charta 77) en 1977, a primeiro dunha onda de protestas rexistradas até 1988. Entre 1948 e 1989 máis de 250.000 checos e eslovacos foron enviados á prisión por "actividades contra o Estado", e houbo máis de 400.000 emigrados.
Revolución de Veludo e independencia
editar- Artigos principais: Revolución de Veludo e Disolución de Checoslovaquia.
.jpg)
En novembro de 1989, Checoslovaquia regresou a unha democracia liberal a través da pacífica Revolución de Veludo. Nas eleccións de 1992, os checos elixiron como Presidente a Václav Havel, icona da Revolución de Veludo, que pretendía crear unha federación entre checos e eslovacos. O 3 de xullo o parlamento federal non logrou elixilo como único candidato a presidente debido á falta de apoio dos deputados eslovacos. Pese ás negociacións as aspiracións nacionais eslovacas fortalecéronse e o 17 de xullo o Parlamento eslovaco adoptou a súa Declaración de Independencia. Havel renunciou á presidencia o 20 de xullo, e tres días máis tarde os políticos decidiron disolver pacificamente Checoslovaquia nunha reunión en Bratislava.
O 25 de novembro o Parlamento adoptou a Lei Constitucional que marcaba a fin da existencia de Checoslovaquia. A disolución fíxose efectiva o 1 de xaneiro de 1993, dividíndose o país nas independentes República Checa e Eslovaquia. Ambos os países pasaron polas reformas económicas e privatizacións, coa intención de crear unha economía capitalista. Este proceso tivo grande éxito, en 2006 a República Checa foi recoñecida polo Banco Mundial como un "país desenvolvido" e en 2009, o Índice de Desenvolvemento Humano clasificou a nación como de "moi alto desenvolvemento humano". Dende 1991, a República Checa, orixinalmente como parte de Checoslovaquia e agora no seu propio dereito, foi membro do Grupo Visegrád e dende 1995 da OCDE. A República Checa uniuse á OTAN o 12 de marzo de 1999 e á Unión Europea o 1 de maio de 2004. Ostentou a Presidencia da Unión Europea o primeiro semestre de 2009.
Política e goberno
editar
A República Checa é república parlamentaria pluripartidista. O xefe de Estado é o Presidente, que é elixido en sesión conxunta polas dúas cámaras cada cinco anos. Actualmente é Václav Klaus. Non pode gobernar máis de dúas lexislaturas seguidas. O Xefe do Goberno é o Primeiro Ministro que sae da lista máis votada nas eleccións xerais ao Parlamento (ou dunha coalición de partidos, como o modelo galego). Esta votación realízase cada catro anos.
O Parlamento (en checo: Parlament České republiky) é bicameral, cunha Cámara de Deputados (Poslanecká sněmovna, 200 membros) e o Senado (Senát, 81 membros). Os deputados cumpren mandatos de catro anos. Os partidos deben acadar un mínimo do 5% dos votos para ter representación. No senado os mandatos son de seis anos e cada dous anos renóvanse 27 escanos.
O Presidente da República é seleccionado polo Parlamento para un mandato de cinco anos, con non máis de dous mandatos consecutivos. O presidente é o xefe do Estado con competencias específicas limitadas, sendo a máis importante declarar os proxectos de lei do Parlamento, designar os xuíces do Tribunal Constitucional para a súa aprobación no Senado e disolver o Parlamento baixo certas circunstancias especiais e inusitadas. Tamén nomea o Primeiro Ministro, así como os demais membros do gabinete, baixo proposta do propio Primeiro Ministro.
Divisións administrativas
editarDende o ano 2000 a República Checa está dividida en trece rexións (en checo: kraje, singular kraj) e a capital Praga. Cada rexión ten a súa propia Asemblea Rexional (krajské zastupitelstvo) e hejtman (ou "presidente"). En Praga, as súas competencias son executadas polo Concello e o Alcalde.
Os antigos setenta e seis distritos, (okresy, singular okres)[14] entre eles tres "cidades estatutarias" (sen contar Praga, que tiña un status especial), perderon gran parte da súa importancia en 1999 coa reforma administrativa; agora permanecen como divisións territoriais e como asentos dalgunhas ramas da administración estatal.
| (Matr.) | Rexión | Checo | Capital | Poboación | Área (km²) |
|---|---|---|---|---|---|
| A |  Praga |
Hlavní město Praha | Praga |
1.251.072 | 496 |
| S |  Bohemia Central |
Středočeský kraj | Praga |
1.256.850 | 11.014 |
| C |  Bohemia Meridional |
Jihočeský kraj |  České Budějovice |
637.723 | 10.056 |
| P |  Plzeň |
Plzeňský kraj |  Plzeň |
571.831 | 7.561 |
| K |  Karlovy Vary |
Karlovarský kraj | _-_flag.gif){kind=small} Karlovy Vary |
307.380 | 3.314 |
| U |  Ústí nad Labem |
Ústecký kraj |  Ústí nad Labem |
835.814 | 5.335 |
| L |  Liberec |
Liberecký kraj | _-_flag.png){kind=small} Liberec |
439.458 | 3.163 |
| H |  Hradec Králové |
Královéhradecký kraj |  Hradec Králové |
554.370 | 4.758 |
| E |  Pardubice |
Pardubický kraj |  Pardubice |
516.777 | 4.519 |
| M |  Olomouc |
Olomoucký kraj |  Olomouc |
641.555 | 5.267 |
| T |  Moravia-Silesia |
Moravskoslezský kraj |  Ostrava |
1.244.837 | 5.445 |
| B |  Moravia Meridional |
Jihomoravský kraj |  Brno |
1.152.819 | 7.197 |
| Z |  Zlín |
Zlínský kraj |  Zlín |
590.527 | 3.964 |
| J |  Vysočina |
Kraj Vysočina |  Jihlava |
514.805 | 6.795 |
Xeografía
editar
A República Checa atópase aproximadamente situada entre as latitudes 48° e 51° N (norte), e lonxitudes 12° e 19° E (leste); sen costa e estratexicamente situado sobre algunhas das rutas terrestres máis antigas e significativas de Europa. Está formada polas rexións tradicionais de Bohemia e Moravia, así como por unha pequena parte de Silesia. Ten unha superficie de 78.866 km², dúas veces e media Galicia.
A paisaxe da República Checa é moi variada. Bohemia, ao oeste, é unha conca drenada polos ríos Elba e Moraba, cercada por de montes baixos, entre os cales se atopa o punto máis alto do país, o monte Sněžka con 1.601 msnm. Fálase do cuadrilátero de Bohemia en referencia a este altiplano rodeado de montañas: os montes Sudetes, montes Metálicos (Erz Gebirge), os montes Xigantes (Risen Gebirge) e a selva de Bohemia, que formaban historicamente a fronteira natural dos chamados Países Checos. Só a fronteira sueste do país carece de cadeas montañosas. O punto máis baixo é a saída do río Elba do territorio checo.
Moravia, a parte oriental, é tamén montañosa; está formada por un asuco subalpino que se atopa entre os Cárpatos occidentais ao leste e os outeiros de Moravia ao leste, que é o que a separa de Bohemia. A Porta Morava (en checo: Moravská brána) é un corredor militar tradicional entre a chaira norteeuropea e o Danubio por Europa central. Trátase dun trazo xeomorfolóxico formado pola depresión entre as montañas dos Cárpatos no leste e os Sudetes no Oeste. Percórreo a drenaxe entre o río Oder e o mar Báltico ao norte e o río Bečva da conca do Danubio.
Os principais ríos da República Checa son o Elba e os seus afluentes o Moldava (Moldau) e o Ohře; o Morava, cos seus numerosos afluentes, drena Moravia. Estes cursos de auga da República Checa flúen a tres mares distintos: o mar do Norte, o mar Báltico e o mar Negro. Ao Elba, e de aí ao mar do Norte, van o o Ohře, o Teplá e o Vltava. O Oder pasa pola conca á que dá o seu nome e acaba no Báltico. A conca do Morava vai ao mar Negro, e o seu afluente máis destacado é o Regen ou Řezná.
Clima
editar
A República Checa ten un clima continental tépedo, con veráns relativamente cálidos e invernos fríos, nubrados e con neve. O clima continental é extremado en Bohemia e tépedo en Moravia. A maior parte da choiva cae durante o verán. A diferenza de temperatura entre o verán e o inverno é relativamente alta, debido á súa posición xeográfica sen saída ao mar. Dentro da República Checa, as temperaturas varían enormemente dependendo da altitude.
En xeral, a altitudes máis elevadas, as temperaturas baixan e as precipitacións increméntanse. A zona máis húmida na República Checa atópase ao redor de Bílý Potok nas montañas Jizera e a rexión máis seca é o distrito de Louny ao noroeste de Praga. Outro factor importante é a distribución das montañas. No pico máis alto do país, o Sněžka, a temperatura media é de -0,4 °C, mentres nas chairas da rexión de Moravia Meridional, a temperatura media chega até 10 °C. A capital do país, Praga, ten unha temperatura media semellante, aínda que iso está influído por factores urbanos.
O mes máis frío é normalmente xaneiro, seguido por febreiro e decembro. Durante estes meses, hai normalmente neve nas montañas e ás veces nas principais cidades e na chaira. Durante marzo, abril e maio, a temperatura increméntase rapidamente, especialmente durante abril, cando a temperatura e o tempo tende a variar amplamente ao longo do día. A primavera tamén se caracteriza por altos niveis de auga, debido ao desxeo da neve con inundacións ocasionais. O mes máis cálido do ano é xullo, seguido por agosto e xuño. De media, as temperaturas no verán son ao redor de vinte graos máis altas que durante o inverno. O verán tamén se caracteriza por choiva e tormentas. O outono xeralmente comeza en setembro, que é aínda relativamente cálido e seco. Nesta estación, as temperaturas usualmente caen por baixo dos 10 ou 15 °C e as árbores caducifolias comezan a perder as súas follas. A finais de novembro, as temperaturas usualmente están ao redor do punto de conxelación.
Economía
editar- Artigo principal: Economía da República Checa.
A República Checa posúe unha economía altamente desenvolvida,[15] cunha renda per cápita do 82% da media da Unión Europea. Sendo un dos máis próspero e estable estado poscomunista, a República Checa experimentou un crecemento de máis do 6 % anual durante os últimos tres anos. Este crecemento está liderado polas exportacións á Unión Europea, especialmente a Alemaña, e o investimento estranxeiro; a demanda interna está revivindo.
A maior parte da economía privatizouse,[16] incluídos os bancos e as telecomunicacións. O actual goberno ten previsto continuar coa privatización, incluída a industria da enerxía e o aeroporto de Praga. Acordouse recentemente a venda dun 7% das participacións na produción de enerxía, grupo ČEZ, coa venda da cervexería Budějovický Budvar (Budweiser) tamén discutida. Un estudo realizado en 2009 en colaboración coa Asociación Económica Checa revelou que a maioría dos economistas checos están a favor de continuar a liberalización da meirande parte dos sectores económicos.
O país forma parte dende o 21 de decembro de 2007 do Espazo Schengen despois de suprimir os controis fronteirizos e abrir completamente as súas fronteiras con tódolos seus veciños: Alemaña, Austria, Polonia e Eslovaquia. A República Checa é tamén membro en membro da Organización Mundial do Comercio.
O último goberno checo encabezado polos socialdemócratas expresou o seu desexo de adoptar o euro en 2010, máis o posterior goberno de centro dereita suspendeu o plan en 2007. A data exacta non foi fixada, mais o Ministerio de Finanzas comunicou que a adopción da moeda única en 2012 era unha data máis realista. Con todo, o plan máis recente para a adopción do euro omite dar ningunha data. Aínda que o país economicamente está mellor situado que outros membros da UE para adoptar o euro, o cambio non se espera antes de 2013, debido á falta de vontade política na materia.
O 1 de xaneiro de 2009, o ex primeiro ministro checo, Mirek Topolánek, declarou que o 1 de novembro de 2009, o Goberno checo daría a coñecer unha data fixa para a adopción do euro, xa que o país "na actualidade cumpre tódolos criterios para a adopción do euro". Con todo, en declaracións posteriores fixeron discutible o prazo. Hai varios desafíos, con todo. A taxa da corrupción segue sendo unha das máis altos entre os países desenvolvidos da OCDE e os orzamentos públicos seguen estando en déficit a pesar do forte crecemento da economía nos últimos anos. No Programa internacional de avaliación do alumnado, coordinado pola OCDE, sitúa ao sistema educativo checo como o décimo quinto mellor do mundo.
Infraestruturas
editar
O aeroporto internacional de Ruzyně é o principal aeroporto internacional do país. En 2009, manexou 11.643.366 pasaxeiros, o que o converte nun dos principais aeroportos de Europa Central. No total, República Checa ten 46 aeroportos con pistas pavimentadas, seis dos cales prestan servizos aéreos internacionais.
České dráhy (Ferrocarrís Checos) é o principal operador de tren na República Checa con preto de 180 millóns de pasaxeiros transportados anualmente. A súa división de mercadorías, ČD Cargo, é o quinto maior operador de trens de mercadorías da Unión Europea. Con 9.505 quilómetros de vías, a República Checa posúe unha das redes ferroviarias máis densas de Europa. A partir dese número, 2.926 quilómetros son de vía electrificada, 7.617 quilómetros son liñas de vía sinxela e 1.866 quilómetros son de vía dobre. A rede de estradas ten unha lonxitude total de 55.653 quilómetros.
En 2005, segundo a Instituto Checo de Estatística, o 65,4 % da electricidade foi producida no vapor, en centrais de térmicas e de ciclo combinado (principalmente carbón), o 30% en centrais nucleares, e o 4,6 % de fontes renovables, incluíndo a enerxía hidroeléctrica. Rusia, por medio de gasodutos a través de Ucraína e, en menor medida, Noruega, a través de Alemaña, subministran ao país con gas licuado e natural.
Hoxe estase a reducir a dependencia do altamente contaminante carbón lignito como fonte de enerxía. A enerxía nuclear, que proporciona actualmente o 30 % das necesidades de enerxía total, prevese que aumente participación até o 40 %. O gas natural é adquirido da compañía ruso Gazprom, que aporta aproximadamente tres cuartas partes do consumo interno, e de diferentes empresas norueguesas, que representan algo máis do cuarto restante. O gas ruso é importado a través de Ucraína (polo oleoduto de Druzhba, o máis longo do mundo) e o gas de Noruega transpórtase a través de Alemaña. O consumo de gas (aproximadamente 100 TWh no período 2003-2005) é case dúas veces maior que o consumo de electricidade. Moravia Meridional ten pequenos depósitos de petróleo e gas.
Turismo
editar
A economía checa obtén gran parte dos seus ingresos grazas turismo. En 2001, o total de ingresos procedentes do turismo acadaron os 118.130 millóns de coroas checas (3.688 millóns de euros), o que representa o 5,5 % do PNB e o 9,3 % dos ingresos de exportación en xeral. A industria emprega máis de 110.000 persoas, o que supón máis do 1% da poboación. En 2008, con todo, houbo unha caída no número de turistas en Praga, posiblemente debido á fortaleza da coroa checa, que converteu o país en demasiado caro en comparación co nivel de servizos dispoñibles.
A reputación do país tamén sufriu por mor da información vertida en guías de viaxe e por algúns turistas, que falan de problemas como a sobrecarga de prezo por parte dos taxistas e a presenza de carteiristas. Dende 2005, o alcalde de Praga, Pavel Bém, traballa para mellorar a reputación da cidade mediante a loita contra a pequena delincuencia. Quitando eses problemas, Praga é unha cidade segura. Ademais, a República Checa no seu conxunto ten un índice de criminalidade moi baixo.
Hai varios centros da actividade turística. A cidade histórica de Praga é a principal atracción turística, sendo ademais o punto habitual de entrada para os turistas que visitan outras partes do país. Moitas outras cidades atraen un número significativo de turistas, mais os balnearios, tales como Karlovy Vary, Mariánské Lázně e Františkovy Lázně, son destinos moi populares. Outros sitios turísticos con grande afluencia de turistas son os numerosos castelos e palacios. Lonxe das cidades, lugares tales como Český ráj, a Selva de Bohemia e os montes de Krkonoše atraen visitantes que buscan actividades ao aire libre.
Demografía
editar- Artigo principal: Demografía da República Checa.
| Ano | Total | Troco | Ano | Total | Troco |
|---|---|---|---|---|---|
| 1857 | 7.016.531 | – | 1930 | 10.674.386 | +6,6 % |
| 1869 | 7.617.230 | +8,6 % | 1950 | 8.896.133 | −16,7 % |
| 1880 | 8.222.013 | +7,9 % | 1961 | 9.571.531 | +7,6 % |
| 1890 | 8.665.421 | +5,4 % | 1970 | 9.807.697 | +2,5 % |
| 1900 | 9.372.214 | +8,2 % | 1980 | 10.291.927 | +4,9 % |
| 1910 | 10.078.637 | +7,5 % | 1991 | 10.302.215 | +0,1 % |
| 1921 | 10.009.587 | −0,7 % | 2001 | 10.230.060 | −0,7 % |
De acordo co censo do ano 2001, a meirande parte dos habitantes da República Checa son de etnia checa (94,24 %), incluíndo moravos e silesianos. A minorías máis importantes son: os eslovacos (1,89 %); polacos (0,51 %); alemáns (0,38 %); ucraínos (0,22 %); vietnamitas (0,17 %); húngaros (0,14 %); rusos (0,12 %); xitanos (0,11 %); búlgaros (0,04 %); e gregos (0,0 3%). De acordo con algunhas estimacións, hai na realidade polo menos 250.000 xitanos no país.
Segundo o Ministerio do Interior checo había en outubro 2009 436.116 estranxeiros residentes no país, sendo os grupos máis importantes os precedentes de Ucraína (132.481), Eslovaquia (75.210), Vietnam (61.102), Rusia (29.976), Polonia (19.790), Alemaña (14.156), Moldova (10.315), Bulgaria (6.346), Mongolia (5.924), Estados Unidos (5.803), China (5.314), Reino Unido (4.461), Belarús (4.441), Serbia (4.098), Romanía (4.021), Casaquistán (3.896), Austria (3.114), Italia (2.580), os Países Baixos (2.553), Francia (2.356), Croacia (2.351), Bosnia e Hercegovina (2.240), Armenia (2.021), Uzbekistán (1.969), Macedonia do Norte (1.787) e o Xapón (1.581).
A poboación xudía de Bohemia e Moravia, 118.000 segundo o censo de 1930, foi practicamente aniquilada polos nazis durante o Holocausto. En 2005 había aproximadamente uns 4.000 xudeus na República Checa. O ex primeiro ministro checo, Jan Fischer, é de orixe e fe e xudías.
Dende a disolución de Checoslovaquia os cidadáns da antiga república podían cruza-la fronteira en ámbolos dous sentidos. En Český Těšín, na rexión de Moravia-Silesia, os polacos constitúen entre o 10 e o 45 % da poboación, sendo o polaco cooficial en varios concellos e aprendido en escolas públicas. Os alemáns constituían ata o fin da segunda guerra mundial case a terceira parte da poboación, segundo o censo de 2001 só en trece concellos os alemáns superan o 10% da poboación.
A taxa de fecundidade é baixa, 1,5 fillos por muller. A inmigración provocou un aumento da poboación de case un 1% en 2007. Preto de 77.000 novos estranxeiros establécense na República Checa cada ano. Os inmigrantes vietnamitas comezaron a establecerse na República Checa durante o período comunista, cando foron convidados en calidade de traballadores polo goberno checoslovaco. Na actualidade, estímase que hai uns 70.000 vietnamitas na República Checa. En contraste cos ucraínos, vietnamitas chegaron á República Checa para vivir permanentemente. No século XX, Chicago era a cidade coa terceira poboación máis grande checos despois de Praga e Viena. Segundo o censo de 2006 dos Estados Unidos hai 1.637.218 de estadounidenses de ascendencia checa, xa sexa total ou parcial.
   |
||||||||||||
| Cidade | Poboación | Rexión | Cidade | Poboación | Rexión | |||||||
| 1 | Praga | 1.308.632 | Praga | 16 | Opava | 60.440 | Moravia-Silesia | |||||
| 2 | Brno | 405.312 | Moravia Meridional | 17 | Frýdek-Místek | 59.443 | Moravia-Silesia | |||||
| 3 | Ostrava | 311.077 | Moravia-Silesia | 18 | Děčín | 54.260 | Ústí nad Labem | |||||
| 4 | Plzeň | 171.111 | Plzeň | 19 | Karlovy Vary | 54.221 | Karlovy Vary | |||||
| 5 | Ústí nad Labem | 120.477 | Ústí nad Labem | 20 | Jihlava | 51.222 | Vysočina | |||||
| 6 | Liberec | 105.050 | Liberec | 21 | Teplice | 51.208 | Ústí nad Labem | |||||
| 7 | Olomouc | 102.979 | Olomouc | 22 | Chomutov | 50.895 | Ústí nad Labem | |||||
| 8 | České Budějovice | 100.065 | Bohemia Meridional | 23 | Mladá Boleslav | 50.000 | Bohemia Central | |||||
| 9 | Hradec Králové | 94.493 | Hradec Králové | 24 | Přerov | 47.254 | Olomouc | |||||
| 10 | Pardubice | 90.778 | Pardubice | 25 | Prostějov | 46.200 | Olomouc | |||||
| 11 | Havířov | 82.896 | Moravia-Silesia | 26 | Jablonec nad Nisou | 45.328 | Liberec | |||||
| 12 | Zlín | 79.714 | Zlín | 27 | Třebíč | 38.756 | Vysočina | |||||
| 13 | Kladno | 75.120 | Bohemia Central | 28 | Česká Lípa | 38.104 | Liberec | |||||
| 14 | Most | 67.518 | Ústí nad Labem | 29 | Tábor | 35.810 | Bohemia Meridional | |||||
| 15 | Karviná | 63.602 | Moravia-Silesia | 30 | Znojmo | 35.725 | Moravia Meridional | |||||
Relixión
editarA República Checa ten unha das poboacións menos relixiosas da Terra. Historicamente, os checos caracterizáronse como "tolerantes e mesmo indiferentes ante a relixión". Segundo o censo de 2001, o 59 % da poboación é agnóstica, atea ou non relixiosa, o 26,8 % é católica e o 2,5 % é protestante. De 1991 a 2001, o número de persoas que se identifican con ningunha relixión aumentou un 19,1 %, o que supón dous millóns de persoas, o que representa o aumento maior do grupo. A adhesión ao cristianismo diminuíu en máis dun millón de persoas.
Segundo unha enquisa do Eurobarómetro en 2005,[18] o 19 % da cidadanía checa respondeu que "cre que hai un Deus" (a segunda máis baixa entre os países da Unión Europea, despois de Estonia cun 16 %), mentres que o 50 % respondeu que "cre que existe algún tipo de espírito ou forza vital". O 30 % declarou que "non cre que haxa ningún tipo de espírito, Deus ou forza vital".
Cultura
editarLingua
editar- Artigo principal: Lingua checa.
A principal lingua falada do país é o checo (čeština), unha das linguas eslavas do oeste de Europa, xunto co caxubio, o eslovaco, o polaco e o sorabo. É falado por uns doce millóns de persoas en todo o mundo, das cales 9,5 millóns viven na República Checa. O checo utiliza o alfabeto latino con sinais diacríticas para a súa escrita. A fonoloxía do checo pode ser difícil para falantes doutras linguas. Por exemplo, algunhas palabras non parecen ter vogais: ztvrdl (endurecido), scvrkl (afondado), blb (bobo), vlk (lobo), e smrt (morte). Hai un exemplo popular disto na frase "strč prst skrz krk", que significa "insire o dedo pola gorxa".
As linguas checa e eslovaca son mutuamente intelixíbeis e próximas na escrita, mais difiren fonética e gramaticalmente. A maioría dos adultos eslovacos e checos son capaces de comprenderse mutuamente sen dificultade, tendo estado en contacto coas dúas linguas por medio da radio e da televisión nacionais até a disolución de Checoslovaquia no 1993. Aqueles que non viviron esta situación, en particular os máis novos, poden experimentar dificultades de comprensión.
Literatura
editar
Antes do checo, na República Checa tamén se escribía en antigo eslavo eclesiástico, latín e alemán. Moitos autores modernos checos escriben noutros idiomas, por exemplo en alemán, polo que hai unha importante literatura checa que non está escrita na lingua propia do país. Así por exemplo, Franz Kafka, aínda que viviu toda a súa vida en Bohemia, escribiu en alemán. A literatura en lingua checa está dividida en diversos períodos temporais: a Idade Media; o Período husita; os anos da recatolización e o Barroco; a Ilustración e o espertar checo do século XIX; as vangardas de entreguerras; os anos do Comunismo e da Primavera de Praga; e finalmente o período poscomunista da República Checa.
Os primeiros escritos datan do século X, xeralmente en forma de palabras soltas e insercións en textos latinos, tal como moitas outras linguas europeas tamén fixeron as súas primeiras aparicións. O texto literario en checo máis antigo é un himno de catro estrofas incluído nun códice latino da segunda metade do século XIII que di así:
(Z)louo do zveta ztworene / v bozstui zhowano / iez pro Euino zresšinie / na zuet pozlano
Antes da creación do mundo, o verbo / estaba oculto na Divindade / (e) a causa do pecado de Eva / enviouse ao mundo
A literatura e cultura checa tivo un papel principal nas dúas últimas ocasións nas que a sociedade checa viviu baixo a opresión e as actividades políticas non eran posibles. En ambas as ocasións, a principios do século XIX e de novo na década de 1960, os checos empregaron os seus esforzos literarios e culturais para crear unha liberdade política e establecer unha nación segura e politicamente consciente. Algúns escritores checos destacados poderían ser Franz Kafka, Jan Hus, Jaroslav Hašek, Milan Kundera, Marie Majerová, Božena Němcová, Milan Ohnisko, Karel Sabina, Jiří Wolker ou o Premio Nobel de Literatura de 1984 Jaroslav Seifert.
Arquitectura
editarXa no século X Praga era un importante centro comercial. Nesa época xa existía un bispado, dous conventos de gran tamaño e unha comunidade xudía que habitaba en casas de pedra. No século XIII comeza a utilizarse a pedra para as grandes construcións no s. XIV, grazas á influencia do rei Carlos IV, desenvolverse un estudado deseño de Praga, utilizando principalmente o estilo gótico, que a converteu nunha cidade fermosa e en centro político-cultural de Europa. Desta época son o edificio do Arcebispado e a Catedral de San Vito. Cos Habsburgo chega o Renacemento con construcións tan orixinais como o Palacete da Estrela e tan fermosos como o Palacio da Familia Schwarzenberg ou a Casa do Minuto.
Trala Guerra dos Trinta Anos chegou un período de decadencia, para renacer baixo os influxos do barroco, con mostras tan interesantes como a Residencia de Verán da Familia Sternberken Troja ou o Palacio Clam-Gallas. No século XVIII imponse o clasicismo francés e na segunda metade do século XIX pásase a un estilo persoal checo, promovido polos compoñentes da coñecida como Xeración do Teatro Nacional, como se pode observar na Casa dos Artistas e no Teatro Nacional. Este estilo propio desenvólvese intensamente coa Feira conmemorativa do país en 1891, que dá como froitos o Pavillón en ferro fundido, que mandou construír o Príncipe Hanavsky, o Palacio Industrial de Holesovice e o Miradoiro do Outeiro Petrín. Xa no século XX pásase ao modernismo, cuxas principais mostras son a Casa Municipal, o Hotel Europa e o Palacio de Exposicións.
Notas
editar- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para checo.
- ↑ Diccionario enciclopédico galego universal.
- ↑ Diciopedia do século 21.
- ↑ Enciclopedia Galega Universal.
- ↑ Atlas de Galicia e de España. Anaya.
- ↑ Atlas xeográfico e histórico de Galicia e do Mundo. Do Cumio.
- ↑ "Checa, República (checo, checa)" en Faginas, Sandra; et al. (2002). "galego-topónimos". Libro de estilo de La Voz de Galicia (1ª ed.). pp. 174–186. ISBN 84-9757-065-0.
- ↑ 8,0 8,1 "Chequia | República Checa" en Sanmartín, G. (coord.) et al. (2012) Criterios para o uso da lingua p. 117. UDC. ISBN 978-84-9749-504-2.
- ↑ 9,0 9,1 "Chequia (República Checa)", "Chequia" e "Chequia (República Checa)" Anaír Rodríguez, Montserrat Davila Ventura. Lingua galega: dúbidas lingüísticas (PDF). Universidade de Vigo, Área de Normalización Lingüística. pp. 110, 116, 124. ISBN 84-8158-266-2.
- ↑ 10,0 10,1 "Chequia (Tamén República Checa)" Benigno Fernández Salgado, ed. (2004). Dicionario Galaxia de usos e dificultades da lingua galega. Editorial Galaxia. p. 1304. ISBN 9788482887524.
- ↑ "The Přemyslid Dynasty – Czech republic". Arquivado dende o orixinal o 12 de xuño de 2018. Consultado o 09 de xuño de 2011.
- ↑ "Radio Praha - zprávy". Arquivado dende o orixinal o 14 de setembro de 2012. Consultado o 19 de marzo de 2011.
- ↑ Conscience and power: an examination of dirty hands and political leadership. Stephen A. Garrett
- ↑ The death of the districts, Radio Prague
- ↑ Czech Republic - Economic development. Encyclopedia of the Nations
- ↑ "Enquisa a economistas checos sobre política económica". Arquivado dende o orixinal o 24 de abril de 2018. Consultado o 22 de marzo de 2011.
- ↑ "Czech Statistic Office". Arquivado dende o orixinal o 12 de xullo de 2007. Consultado o 23 de marzo de 2011.
- ↑ Eurobarometer on Social Values, Science and Technology 2005 – páxina 11
Véxase tamén
editarWikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: República Checa  |
Bibliografía
editar- "Checa, República". Diccionario enciclopédico galego universal 15. La Voz de Galicia. 2003-2004. pp. 79–81. ISBN 84-7680-429-6.
- "Checa, República". Diciopedia do século 21 1. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 498. ISBN 978-84-8288-942-9.
- "Checa, República". Enciclopedia Galega Universal 5. Ir Indo. 1999-2002. pp. 266–271. ISBN 84-7680-288-9.
- Fernández y Fernández, José Armando (dir. e coord.) (1996). "Checa, República". Atlas de Galicia e de España. Grupo Anaya. pp. 32–33 (C7). ISBN 84-207-6594-5.[1]
- ↑ A Real Academia Galega acordou informar favorablemente e respaldar como correctas as solucións lingüísticas ofrecidas no Atlas de Galicia e de España do Grupo Anaya, tanto no que se refiere ó tratamento da toponimia galega, como no que se refiere á adaptación dos topónimos foráneos á lingua galega [sic].
- Santa María, I. e Massó, N. (2009). "Rep. Checa". Atlas xeográfico e histórico de Galicia e do Mundo. Do Cumio. pp. 137, 142. ISBN 978-84-8289-328-0.
