Աբգար

Աբգար (Աբգարիոս) (դասական ասորերեն՝ ܐܒܓܪ‎ (Aḇgar))
	ասորերեն
Սեռ՝	արական
Թարգմանաբար՝	ավագ այր (ըստ Մովսես Խորենացու)
Այլ լեզուներով՝	անգլ.՝ Abgar; հուն․՝ Ἄβγαρος (Ábgaros) (հին); լատին․՝ Abgarus; ռուս.՝ Абга́р (Abgár), Авга́рь (Avgárʹ);
Կապված հոդվածներ	սկսող «Աբգար»-ով ; բոլոր հոդվածները«Աբգար»-ով

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Աբգար (այլ կիրառումներ)

Աբգար, ասորական ծագումով հայկական արական անձնանուն։ Ծագում է ասորերեն Abgar անունից^[1]։ Ըստ ֆրանսիացի հայագետ-արևելագետ Օգյուստ Կարիերի ասորերեն abgārā «կաղ» բառն է^[2]^[3], համեմատական է լատիներեն Claudius արական և Claudia իգական անունները, որոնք նույնպես նշանակում են «կաղ»։ Աբգար անունն էին կրում Օսրոենեի թագավորության (Ուռհայաստան) բոլոր թագավորները, որոնց տոհմը թագավորեց մ.թ.ա. 136 թվականից մինչև մ.թ. 217 թվականը։ Անտոնիոս Կարակալլա կայսրը 217 թվականին գրավում է Եդեսիան և վերջ դնում այդ թագավորությանը։ Ըստ Հրաչյա Աճառյանի Մովսես Խորենացին քմահաճ կերպով է մեկնում այս բառը՝ «աւագ այր». «Կոչիւր աւագ այր, վասն առաւել հեզութեանն և իմաստութեանն, որում յետոյ և տիքն. զայս ոչ կարելով ուղղախօսել Յունաց և Ասորւոց կոչեցին Աբգարիոս»^[4]։ Հրաչյա Աճառյանը թերահավատորեն մոտենալով Մովսես Խորենացու մեկնությանը գրում է՝. «Իբր թե բառը բնիկ հայերեն է և նախապես աւագ այր ձևն է ունեցել, որ ասորիները և հույները աղավաղելով դարձրել են Աբգար»^[5]։ Մովսես Խորենացուն կրկնում է նաև Վարդան Արևելցին՝. «Որդի նորա Աւագայրն, զոր Ասորիք Աբգար կոչեն»^[6]։ Պատահական նմանություն ունի արաբերեն عبقري ('Abqarī) «կատարյալ մարդ, ցեղի մեջ ամենից փառավոր և ազդեցիկ մարդը»^[7]։ Աբգար անունը մտել է հայերի մեջ, բայց պատմության ընթացքում գործածական չի եղել։ Վերջին դարերից հայտնի են մի քանի անձինք Աբգար անունով^[5]։ Այժմ էլ գործածական անուն է։

Հայտնի անվանակիրներ

Աբգար Ա Պիքա, Օսրոյենեի թագավոր (մ.թ.ա 94-68)։
Աբգար Բ, Օսրոյենեի թագավոր (մ.թ.ա. 68-մ.թ.ա. 52)։
Աբգար Գ, Օսրոյենեի թագավոր (մ.թ.ա 29-26)։
Աբգար Դ Սումաքա, Օսրոյենեի թագավոր (մ.թ.ա 26-23).
Աբգար Ե, Օսրոյենեի թագավոր (մ.թ.ա. 4 - մ.թ. 7 և մ.թ. 13 - 50), ըստ Խորենացու՝ Հայոց արքա (մ.թ.ա. 1-մ.թ. 33, ըստ Միքայել Չամչյանի), Մանու Գ Սափուլ թագավորի որդին, ըստ Խորենացու հաջորդելը հորը՝ Արշամ Արշակունուն, Հայոց թագուհի Ավդե Արշակունու եղբայրը և Հեղինե թագուհու ամուսինը, Աբգար Զ-ի հայրը։
Աբգար Զ (Անանուն), Օսրոյենեի թագավոր (71-91), Աբգար Ե-ի որդին։
Աբգար Է, Օսրոյենեի թագավոր (109-116)։
Աբգար Ը Մեծ, Օսրոյենեի թագավոր (177-212), Աբգար Թ-ի հայրը։
Աբգար Թ, Օսրոյենեի թագավոր (179-214), Աբգար Ը-ի որդին, Մանու Թ-ի հայրը, 207 թվականին դարձել է քրիստոնյա^[8], ըստ Հրաչյա Աճառյանի նրան է Մովսես Խորենացին հայացնելով՝ դարձրել Աբգար թագավոր Հայոց։
Աբգար, հրեա Սողոմոնի 7 եղբայրներից մեկը, որոնք փղշտացիների երկրից գաղթելով գնացին Մեծ Հայքի Եկեղյաց գավառ և մկրտվեցին Հռաքել թագուհուց։
Աբգար Ժ Սևերոս, Օսրոյենեի թագավոր (212-215/216 և 240-242/244), Մանու Թ-ի որդին։
Աբգար ԺԱ, Օսրոյենեի թագավոր (242-244)։
Աբգար եպիսկոպոս, Գլակա վանքի վանահայրը Լենկթիմուրի արշավանքի ժամանակ (1389)։
Աբգար պարոն, Բաղեշի Պոռ գյուղի տանուտերը, մեծահարուստ, Մկրտիչ Նաղաշի կրտսեր եղբայրը (14-րդ դար)։
Աբգար, տանուտեր բրուտ Ստեփաննոսի ազգականը (1435)։
Աբգար, Էդիլշահի որդին, ով Կտուց անապատում գրել տվեց մի Ավետարան (1475)։
Աբգար, Հովհաննես քահանայի որդին, ով իր եղբոր՝ տանուտեր Արապշահի հետ մի ավետարան գրել տվեց Աղբակի գավառի Էրնկանի գյուղում (1490)։
Աբգար Եվդոկիացի (Աբգար Թոխաթեցի, մոտ 1520 – մոտ 1572), Ամիրբեկի որդին, հայ տպագրիչ, հոգևորական, հասարակական-քաղաքական գործիչ, ծածկագրերի մասնագետ։ Իրեն համարել է Արծրունյաց թագավորական տան շառավիղներից։
Աբգար սարկավագ, ստացել է մի Շարակնոց, 1610 թվականից հետո։
Աբգարիոս Իսքենդեր (1826-1885), հայ բանաստեղծ, գրականագետ, պատմաբան, Յուհաննա Աբգարիոսի եղբայրը։
Աբգար Գևորգ (ծն. 1845), գործարանատեր, Տեր Ղազար Աբգարյանի որդին։
Աբգար Ալեքսանդր Աբգար (1850-1913), հնդկահայ գործարար։
Աբգար Հովհաննիսյան (1849-1904), հայ հրապարակախոս, թարգմանիչ, հասարակական գործիչ։
Աբգար Բալթազար (1880-1909), ռումինահայ նկարիչ և արվեստաբան։
Աբգար Իսահակյան (1885-1977), հայ խորհրդային մանրէաբան, մանկավարժ։
Աբգար Արփիարյան (20-րդ դար), «Նոր կյանք» հանդեսի խմբագիր։
Աբգար Օրբելի (20-րդ դար), Ռուբեն, Լևոն և Հովսեփ Օրբելիների հայրը։
Աբգար Քաթանյան (20-րդ դար), բժիշկ, Վասիլի Քաթանյանի հայրը։
Աբգար Մովսիսյան (1905-1967), խորհրդային հայ մանկավարժ, ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ։
Աբգար Հովհաննիսյան (1908-1991), խորհրդային հայ պատմաբան։
Աբգար Դանիելյան (1918-2002), հայ արձակագիր, դրամատուրգ, հրապարակախոս, լրագրող։
Աբգար Մուրադյան (ծն․ 1944), հայ կլառնետահար, մանկավարժ, ՀԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1985)։
Աբգար Մինաս (Աբգար Մինասյան, ծն. 1955), օպերային երգիչ և դերասան։
Աբգար Ափինյան (ծն․ 1960), հայ գրականագետ։
Աբգար Նազարյան (2002-2020), հայ զինծառայող, 44-օրյա պատերազմի մասնակից։

Հայտնի տոհմեր

Աբգարիոսներ, արաբացած հայ գերդաստան.

Ազգանուններ

Ծանոթագրություններ

↑ «Armenische Grammatik» (Հայերենի քերականությունը), Հայնրիխ Հյուբշման, Լայպցիգ, 1897, էջ 288
↑ «Աբգարու զրոյցը Մովսէս Խորենացւոյ Պատմութեան մէջ», Օգյուստ Կարիեր, թարգ՝. Գաբրիել Մենևիշյանի, Վիեննա 1897, էջ 64
↑ «Brockelmann Lex.», syr. էջ 1բ
↑ «Պատմություն Հայոց», Մովսես Խորենացի, Գլուխ Բ, իզ
↑ ^5,0 ^5,1 Հրաչյա Աճառյան, Հայոց անձնանունների բառարան, հ. Ա, Երևան, «Երևանի պետական համալսարանի հրատարակություն», 1942, էջ 5-6 — 634 էջ։
↑ «Հաւաքումն պատմութեան Վարդանայ վարդապետի», Վարդան Արևելցի, Վենետիկ, 1862, էջ 33
↑ «Կամուս ալ-մուհիտ» (Ծովի համատարած անդունդ), Ֆայրուզաբադի, Կ.Պոլիս, Հատոր Բ, էջ 20
↑ «Եկեղեցական պատմութուն», Եվսեբիոս Կեսարացի, էջ 59-66

[1] «Armenische Grammatik» (Հայերենի քերականությունը), Հայնրիխ Հյուբշման, Լայպցիգ, 1897, էջ 288

[2] «Աբգարու զրոյցը Մովսէս Խորենացւոյ Պատմութեան մէջ», Օգյուստ Կարիեր, թարգ՝. Գաբրիել Մենևիշյանի, Վիեննա 1897, էջ 64

[3] «Brockelmann Lex.», syr. էջ 1բ

[4] «Պատմություն Հայոց», Մովսես Խորենացի, Գլուխ Բ, իզ

[ReferenceA-5] 5,0 ^5,1 Հրաչյա Աճառյան, Հայոց անձնանունների բառարան, հ. Ա, Երևան, «Երևանի պետական համալսարանի հրատարակություն», 1942, էջ 5-6 — 634 էջ։

[6] «Հաւաքումն պատմութեան Վարդանայ վարդապետի», Վարդան Արևելցի, Վենետիկ, 1862, էջ 33

[7] «Կամուս ալ-մուհիտ» (Ծովի համատարած անդունդ), Ֆայրուզաբադի, Կ.Պոլիս, Հատոր Բ, էջ 20

[8] «Եկեղեցական պատմութուն», Եվսեբիոս Կեսարացի, էջ 59-66

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]