Էրիխ Միլկե
| Էրիխ Միլկե գերմ.՝ Erich Mielke | |
| |
| Կուսակցություն՝ | Գերմանիայի կոմունիստական կուսակցություն և Գերմանական սոցիալիստական միասնական կուսակցություն |
|---|---|
| Կրթություն՝ | Köllnisches Gymnasium? |
| Մասնագիտություն՝ | սպա, քաղաքական գործիչ և նախարար |
| Ծննդյան օր | դեկտեմբերի 28, 1907[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Բեռլին, Գերմանական կայսրություն |
| Վախճանի օր | մայիսի 21, 2000[1][2][3] (92 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Բեռլին, Գերմանիա |
| Թաղված | Ֆրիդրիխսֆելդի կենտրոնական գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Գերմանական կայսրություն, .svg){kind=small} Վայմարյան Հանրապետություն,  ԽՍՀՄ,  Արևելյան Գերմանիա և  Գերմանիա
|
| Ի ծնե անուն | գերմ.՝ Erich Fritz Emil Mielke |
| Պարգևներ | |
Էրիխ Ֆրից Էմիլ Միլկե (գերմ.՝ Erich Fritz Emil Mielke, դեկտեմբերի 28, 1907[1][2][3], Բեռլին, Գերմանական կայսրություն - մայիսի 21, 2000[1][2][3], Բեռլին, Գերմանիա), Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետության պետական և կոմունիստական գործիչ, 1957-1989 թվականներին ԳԴՀ պետական անվտանգության նախարար, Գերմանիայի սոցիալիստական միասնական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի քաղբյուրոյի անդամ, բանակի գեներալ, ԳԴՀ կրկնակի հերոս, ԳԴՀ աշխատանքի կրկնակի հերոս, խորհրդային Միության հերոս։ 1993 թվականին Բեռլինի շրջանային դատարանը նրան դատապարտել է վեց տարվա ազատազրկման՝ 1931 թվականին երկու ոստիկանի սպանության համար։
Երիտասարդություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնվել է 1907 թվականին Վեդդինգում՝ Բեռլինի բանվոր թաղամասում, որն այդ ժամանակ կոչվել է «Կարմիր Վեդդինգ»։ Մայրը մահացել է, երբ նա երեք տարեկան է եղել[5]։ Չորս երեխա ապահովելու համար հայրը կրկին ամուսնացել է[6]։ Մասնագիտությամբ անվագործ (անիվներ, կառքեր, սայլեր) է եղել, Գերմանիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության անդամ, իսկ 1920 թվականից՝ Գերմանիայի առաջին կոմունիստական կուսակցության անդամ։
Լինելով լավ ուսանող՝ Էրիխ Միլկեն տեղ է ստացել Քյոլնի գիմնազիայում, այսինքն՝ պետությունն իր վրա է վերցրել նրա ուսման ծախսերը։ Նա հաճախել է հին լեզուների բաժին, սակայն անհայտ պատճառով 10-րդ դասարանից հետո լքել է գիմնազիան։ Վերապատրաստվել է որպես բեռնափոխադրող գործակալ Ադոլֆ Կոխի տրանսպորտային և արշավախմբային գործակալությունում՝ Միթեի շրջանի Կեպենիկեր շտրասեում։ 1927 թվականից աշխատել է «Siemens» խմբին պատկանող Ֆրիդրիխշտրասե 110-112-ում ավտոմատ հեռախոսային կայանների արտադրությամբ զբաղվող «Autofabag» ընկերության առաքման բաժնում։ 22 տարեկանում դեռ ապրել է ծնողների հետ։
1921 թվականին անդամակցել է Գերմանիայի կոմունիստական երիտասարդական միությանը, իսկ 1925 թվականին՝ Գերմանիայի կոմունիստական կուսակցությանը։ Եղել է նաև Կարմիր օգնության և Կարմիր ճակատի մարտիկների միության անդամ։ 1930 թվականին, ինչպես Միլկեն նշել է իր ինքնակենսագրականում, արգելված միջազգային երիտասարդական համագումարին մասնակցելու համար նա ստիպված է եղել չորսից հինգ օր անցկացնել ալեքսանդրպլացի նախագահական բանտում գտնվող քննչական մեկուսարանում։ Որոշ ժամանակ աշխատել է «Rote Fahne» թերթի խմբագրությունում, բայց այն, որ նա եղել է տեղական տարեգրության բաժնի թղթակից, պատկանել է լեգենդների շարքին[7]։
1931 թվականին, զրկվելով աշխատանքից, միացել է «կուսակցական ինքնապաշտպանություն» խմբին՝ սեղմված բնական գազի զինված կազմավորմանը, որն ապահովել է միջոցառումների անվտանգությունը, ինչպես նաև բռնության գործողություններ է իրականացրել քաղաքական հակառակորդների նկատմամբ։ Բյուլովպլաց քաղաքում գտնվող սեղմված բնական գազի շտաբի մոտ ոստիկանության հետ հաճախ բախումներ են տեղի ունեցել։ 1931 թվականի օգոստոսի 7-ին նա սպանել է մեկ բանվորի։ Կոմունիստները որոշեցինլ են վրեժ լուծել դրա համար։ 1931 թվականի օգոստոսի 9-ին «Բաբելոն» կինոթատրոնի դիմաց թիկունքից արձակված կրակոցներից սպանվել են ոստիկաններ Պոլ Անլաուֆը և Ֆրանց Լենկը, երկուսն էլ ՍԴՀԿ անդամներ։ Էրիխ Միլկեն, որպես այդ ակցիայի մասնակիցներից մեկը, ստիպված է եղել փախչել Մոսկվա։ Ավելի ուշ Միլկեն պնդել է, որ սպանությանը մասնակցելու համար հեռակա կարգով դատապարտվել է մահվան։ Իրականում նրա դեմ քրեական գործը կարճվել է 1934 թվականի ապրիլի 23-ի որոշմամբ՝ Գերմանիայի քրեական դատավարության օրենսգրքի 205-րդ հոդվածի համաձայն, քանի որ նա թաքնվել է արդարադատության մարմիններից[8]։
1930-ական թվականներ և երկրորդ համաշխարհային պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոսկվայում Միլկեն նախ ռուսերեն է սովորել։ 1932 թվականի հունվարից օգոստոս հաճախել է Մոսկվայի մերձակա Բաքովկայի կենտրոնական ռազմաքաղաքական դպրոցը։ 1932 թվականի սեպտեմբերին ընդունվել է Կոմինտերնի լենինյան միջազգային դպրոցը, 1935 թվականին՝ այն ավարտելուց հետո, «Պաուլ Բախ» կեղծանունով աշխատել է Բաքովկայի ռազմաքաղաքական դպրոցի ուսուցիչ[9]։ 1936 թվականի նոյեմբերինից 1939 թվականի փետրվար «Ֆրից Լայզներ» կեղծանունով մասնակցել է Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմին՝ պայքարելով Ֆրանկոյի կողմնակիցների դեմ։ Ենթասպայական կոչումով ծառայել է 11-րդ ինտերնացիոնալ բրիգադում, այնուհետև 14-րդ բրիգադում լեյտենանտի կոչումով՝ որպես օպերատիվ բաժանմունքի սպա։ 11-րդ բրիգադ վերադառնալուց հետո նա ծառայել է որպես կադրերի սպա, այնուհետև գործուղվել է 27-րդ դիվիզիա, որտեղ նա ծառայել է որպես օպերատիվ բաժնի սպա, իսկ այնուհետև՝ կապիտանի կոչումով՝ 124-րդ բրիգադի շտաբի պետ և միևնույն ժամանակ՝ այս դիվիզիայի միջազգային մարտիկների կադրերի սպա։ Ընդ որում, նախկին ինտերբրիգադիստներ Ալֆրեդ Կանտորովիչի և Վալտեր Յանկիի ուշ պնդումները, թե Միլկեն իբր զբաղվել է տրոցկիստների բացահայտմամբ և հարցաքննությամբ, փաստաթղթային հաստատում չեն գտել։
1939 թվականի փետրվարին՝ Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմի վերջին փուլում, նա այլ ինտերբրիգադիստների հետ անցել է Ֆրանսիայի սահմանը և ներկալվել Սեպուա։ 1939 թվականի մայիսին սեղմված բնական գազի ղեկավարության հետ համաձայնությամբ, տեղափոխվել է Բելգիա։ Ի հեճուկս ուշ լեգենդի՝ Միլկեն Բելգիայում է եղել իր իսկական անվան տակ և զրկված չի եղել գերմանական քաղաքացիությունից։ Բեռլինի դատախազությունը հրաժարվել է Միլկեին արտահանձնելու խնդրանքից, քանի որ ոստիկանների սպանությունները դիտարկել է որպես «քաղաքական հանցագործություն», որի համար Բելգիայի հետ պայմանագիրը թույլ չի տվել արտահանձնումը։
«Գաստոն» կեղծանունով եղել է «Neue Rheinische Zeitung»-ի խմբագիրը, որը նախատեսված է եղել Գերմանիայի համար և մինչև 1940 թվականի փետրվարը անօրինական կերպով տարածվել է Բելգիայի հետ սահմանակից շրջաններում։ Գերմանական ներխուժումը ստիպել է Բելգիայի կառավարությանը 1940 թվականի մայիսին բոլոր գերմանացի քաղաքացիներին արտաքսել ֆրանսիական ներկալման ճամբարներ[10]։ 1940 թվականի մայիսի վերջին Միլկեն «Ֆրից Լայզներ» կեղծանունով հայտնվել է Սիպրիենի ճամբարում, որտեղից 1940 թվականի օգոստոսին փախել է Թուլուզ։ Աշխատել է օտարերկրացիների համար ֆրանսիական աշխատանքային ջոկատում։ 1941 թվականի ամռանը նա ցանկացել է Մարսելի միջոցով մեկնել Մեքսիկա և այդ նպատակով սեղմված բնական գազի աշխատակից Վիլհելմ Կրայկեմեյերից ստացել է ամերիկյան արտագաղթյալների օգնության հիմնադրամից նվիրատվություն։ Բայց փախուստը ձախողվել է։ Միլկեն մնացել է ֆրանսիական բանվորական ջոկատում, մինչդեռ կոմունիստների մեծ մասը միացել է դիմադրությանը։ Այս ամբողջ ընթացքում նա ներկայացել է որպես լատվիացի Ռիխարդ Հեբել։ 1944 թվականին մոբիլիզացվել է Թոդտի ռազմաշինական կազմակերպությունում։ Աշխատել է Վերմախտի ռազմական օբյեկտների կառուցման վրա, 1945 թվականի գարնանը վերադարձել է Գերմանիա։ Լեգենդներից մեկի համաձայն՝ նրա վերադարձը Բեռլին տեղի է ունեցել «հաղթական կարմիր բանակի» կողմից։
Հետպատերազմյան Գերմանիայում և ԳԴՀ-ում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1945 թվականի հունիսն Միլկեն վերադարձել է Բեռլին։ Աշխատել է Լիխտենբերգ շրջանի սովետական սեկտորի ոստիկանության բաժանմունքում որպես տնօրեն, միաժամանակ եղել է ոստիկանության և Գերմանիայի կոմունիստական կուսակցության կոմիտեի արդարադատության բաժնի պետ։ 1946 թվականի հունիսից Գերմանիայի ներքին գործերի վարչության փոխնախագահ։ 1949 թվականի հոկտեմբերի 7-ի՝ Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետության կրթությունից հետո, Միլկեն սկսել է աշխատել կրկին ձևավորված անվտանգության ծառայությունում, 1949 թվականի հոկտեմբերից աշխատել է տնտեսության գլխավոր վարչության գեներալ-հրահանգիչ (անվտանգության ծառայության սկզբնական անվանումը), 1950 թվականից՝ այդ կազմակերպության պետքարտուղար։ 1955 թվականից՝ նախարարի տեղակալ, իսկ 1957 թվականի նոյեմբերից 1989 թվականի նոյեմբերը՝ պետական անվտանգության պետ։ Նրա պաշտոնը ստանձնելու պահին մոտ 14,000, իսկ 1989 թվականի վերջին՝ 91,000 լրիվ դրույքով աշխատող աշխատել է ԳԴՀ Պետական անվտանգության մարմիններում։ Միլկեի չհրկիզվող պահարաններից մեկում եղել է փոքրիկ կարմիր ճամպրուկ՝ փաստաթղթերով, որոնք կարող էին վարկաբեկել Արևելյան Գերմանիայի պետության ղեկավար Էրիխ Հոնեկերին[11]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 filmportal.de — 2005.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ Řád přátelství (zřízenzákonem č. 152/1976 Sb. ze dne 14. prosince 1976) — (untranslated).
- ↑ «www.stasi-kinder.de — Wer war Erich Mielke». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
- ↑ «Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
- ↑ Wilfriede Otto: Erich Mielke. Biographie. Aufstieg und Fall eines Tschekisten. Dietz-Verlag, Berlin 2000, S. 18f.
- ↑ «BGH 5 StR 434/94 — 10. März 1995 (LG Berlin) · hrr-strafrecht.de». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
- ↑ ««Der Capitán aus dem Wedding» von Werner Abel. | spanienkaempfer.de». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
- ↑ Краткая биография Мильке на сайте о ГДР Արխիվացված 2008-12-11 Wayback Machine.
- ↑ «Chefsache: Mielkes "Roter Koffer" - Geschichten - Stasi-Unterlagen-Archiv». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 13-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 3-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ռուսական աղբյուր—
Էրիխ Միլկե «Երկրի հերոսներ» կայքում
- Դեկտեմբերի 28 ծնունդներ
- 1907 ծնունդներ
- Բեռլին քաղաքում ծնվածներ
- Մայիսի 21 մահեր
- 2000 մահեր
- Բեռլին քաղաքում մահացածներ
- Խորհրդային Միության հերոսներ
- Լենինի շքանշանի ասպետներ
- Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշանով պարգևատրվածներ
- Կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ
- Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշանակիրներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Գերմանիայի քաղաքական գործիչներ
- Գերմանիայի հետախույզներ
- Գերմանացի ռազմական գործիչներ
- Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսներ