ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಹೋಗು

ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ: ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸ

ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಿಂದ, ಇದು ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವಕೋಶ
Browse history interactively
← ಹಿಂದಿನ ಸಂಪಾದನೆ
Content deleted Content added
VisualWikitext
ಚಿತ್ರ Clive.jpgರ ಬದಲು ಚಿತ್ರ Lord_Clive_meeting_with_Mir_Jafar_after_the_Battle_of_Plassey.jpg ಹಾಕಲಾಗಿದೆ.
 
( ೧೭೪ ಮಧ್ಯಂತರ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳು ೫೮ ಬಳಕೆದಾರರಿಂದ ತೋರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ)
೧ ನೇ ಸಾಲು: ೧ ನೇ ಸಾಲು:
{{Collaboration of the week}}
{{ಅನುವಾದ ಮಾಡಬೇಕಿದೆ|Indian Independence}}

{{ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಇತಿಹಾಸ}}
{{ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಇತಿಹಾಸ}}
'''ಭಾರತದ ಸ್ವಾತ್ರಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ'''ಯು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]]ದಿಂದ ಸ್ವಾತ್ರಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು [[ಭಾರತೀಯ]]ರು ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟ. ಇದು [[೧೮೫೭]]ರಿಂದ [[೧೯೪೭]] [[ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫]]ರವರೆಗೆ ನಡೆದ ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಸಂಘಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು, ತತ್ವಗಳು, ದಂಗೆಗಳು, ಹೋರಾಟಗಳು, ಪ್ರಾಣಾಹುತಿಗಳ ಸಂಗಮ.
'''ಭಾರತದ ಸ್ವಾತ್ರಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ'''ಯು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]]ದಿಂದ ಸ್ವಾತ್ರಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು [[ಭಾರತೀಯ]]ರು ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟ. ಇದು [[೧೮೫೭]]ರಿಂದ [[೧೯೪೭]]ರ [[ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫]]ರವರೆಗೆ ನಡೆದ ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಸಂಘ-ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ತತ್ವಗಳು, ದಂಗೆಗಳು, ಹೋರಾಟಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಾಹುತಿಗಳ ಸಂಗಮ.


೧೭೫೭ರಲ್ಲಿ ವಂಗದ ನವಾಬನಾಗಿದ್ದ [[ಸಿರಾಜುದ್ದೌಲ]]ನನ್ನು ಪ್ಲಾಸೀ ಕದನದಲ್ಲಿ ಕೊಂದು, ಪಿತೂರಿ ನಡೆಸಲು ನೆರವಾದ [[ಮೀರ್ ಜಾಫರ]]ನಿಗೆ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟಿದ [[ಪೂರ್ವಭಾರತ ಕಂಪನಿ]]ಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯ, ಗುಳ್ಳೆನರಿಯೆಂದೇ ಖ್ಯಾತನಾದ [[ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್]] ನ ಉಪಾಯಗಳಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕೈವಶಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಏನು ಮಾಡುತ್ತಿರುವರೆಂದು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ತಿಳಿಯುವ ವೇಳೆಗೆ, ಭಾರತದ ಬಹುಭಾಗ ಅವರ ಕೈಲಿತ್ತು! ಪ್ಲಾಸೀ ಕದನದಿಂದ ಸರಿಯಾಗಿ ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅಂದರೆ ೧೮೫೭ರಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆ ಅಥವಾ [[೧೮೫೭ ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ]] ಕಿಡಿಕಾರಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷರ [[ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ]]ಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ ಸೈನ್ಯದ ಮೀರತ್ ತುಕಡಿ, ತಮಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಬಂದೂಕಿನ ತೋಟಾಗಳಿಗೆ ದನದ ಹಾಗೂ ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸವರಿದ್ದಾರೆಂದು ತಿಳಿದು ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದಿತು. ಆಂಗ್ಲರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ, ಅನೀತಿ, ಅನ್ಯಾಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಸಿಪಾಯಿಗಳೂ, ರಾಜ್ಯಗಳೂ ತಿರುಗಿಬಿದ್ದು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದವಾದರೂ, ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾದ ಯೋಜನೆಯಿಲ್ಲದಿದ್ದರಿಂದ ದಂಗೆ ಅನಾಯಾಸವಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸಿಪಾಯಿದಂಗೆ ವಿಫಲವಾದ ಮೇಲೆ, ಭಾರತದ ವಿದ್ಯಾವಂತರು ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಂಡರು ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕು - ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದರೂ, ಬಹುಪಾಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಅಧೀನರಾಗಿಯೇ ಇದ್ದರು. ಆದರೂ, ನಾಗರಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕು, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಹಾಗೂ ದಿನನಿತ್ಯದ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ಜನರ ದನಿ ಜೋರಾಗತೊಡಗಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯುವ ಸಂಕಲ್ಪದ [[ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕ್ರಾಂತಿಕಾರೀ ಚಟುವಟಿಕೆ]]ಗೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು.
[[೧೭೫೭]]ರಲ್ಲಿ [[ವಂಗ]]ದ ನವಾಬನಾಗಿದ್ದ [[ಸಿರಾಜುದ್ದೌಲ]]ನನ್ನು [[ಪ್ಲಾಸೀ ಕದನ]]ದಲ್ಲಿ ಪರಾಜಯಗೊಳಿಸಿದ [[ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿ]]ಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯ, ಇದರಲ್ಲಿ ನೆರವಾದ [[ಮೀರ್ ಜಾಫರ]]ನಿಗೆ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟಿತು. ಅಲ್ಪ ಕಾಲಾನಂತರ ಕಂಪನಿಯ ಅಧಿಕಾರಿ [[ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್]]‍ನ ಉಪಾಯಗಳಿಂದ ವಂಗದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತನ್ನ ಕೈವಶಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಬಹುಬೇಗ ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ನೀತಿಗಳಿಂದ ಭಾರತದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಅವರು ಕೈವಶ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಪ್ಲಾಸೀ ಕದನದಿಂದ ಸರಿಯಾಗಿ ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅಂದರೆ [[೧೮೫೭]]ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ]] (ಅಥವ ೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ) ಕಿಡಿಕಾರಿತು. ಆಂಗ್ಲರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯವಿರುದ್ಧ ಸಿಪಾಯಿಗಳೂ, ರಾಜ್ಯಗಳೂ ತಿರುಗಿಬಿದ್ದು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದವಾದರೂ, ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾದ ಯೋಜನೆಯಿಲ್ಲದಿದ್ದರಿಂದ ದಂಗೆ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ ವಿಫಲವಾದ ಮೇಲೆ, ಭಾರತದ ವಿದ್ಯಾವಂತರು ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಂಡರು ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಸಂಘಟಿತರಾದರು. [[೧೮೮೫]]ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಮೊದಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧೀನತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹಕ್ಕು-ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ನಾಗರಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕು, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಹಾಗೂ ದಿನನಿತ್ಯದ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ಜನರ ದನಿ ಜೋರಾಗತೊಡಗಿ, [[ಬಾಲ ಗಂಗಾಂಧರ ತಿಲಕ]] ಮೊದಲಾದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ನೇತಾರರು [[ಸ್ವರಾಜ್ಯ]]ಕ್ಕೆ ಆಗ್ರಹಿಸತೊಡಗಿದರು.


೧೯೧೮ ಹಾಗೂ ೧೯೨೨ರ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಮೋಹನದಾಸ ಗಾಂಧಿ]]ಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾದ [[ಅಸಹಕಾರ ಚಳವಳಿ]]ಯ ಮೊದಲ ಸರಣಿಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೊಡನೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಮಹತ್ವದ ದಿಕ್ಕು ದೊರೆಯಿತು. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಅನೇಕ ಜನ ಈ ಆಂದೋಲನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಗಳಾದರು. ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬದ್ಧವಾದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ [[೧೯೪೨]]ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರೇ [[ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ]] ಎನ್ನುವ ಒತ್ತಾಯದ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಲು ೧೯೪೨ರಲ್ಲಿ [[ಸುಭಾಷಚಂದ್ರ ಬೋಸ್]]ರು [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೈನ್ಯ]]ವನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದರೂ ಅವರ ಅಕಾಲ ಮರಣದಿಂದ ಈ ಪ್ರಯತ್ನ ವಿಫಲವಾಯಿತು. [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ]]ದ ನಂತರ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ [[ಭಾರತ]] ಹಾಗೂ [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]ವೆಂದು ಇಬ್ಭಾಗಿಸುವ [[ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ|ದೇಶವಿಭಜನೆ]]ಯ ಬೆಲೆ ತೆತ್ತ ಬಳಿಕ, ಭಾರತವು ೧೫ ಆಗಸ್ಟ ೧೯೪೭ ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.ok


== ಯೂರೋಪಿನವರ ರಾಜ್ಯಭಾರ ==
[[ಮೋಹನದಾಸ ಗಾಂಧಿ]]ಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾದ [[ಅಸಹಕಾರ ಚಳವಳಿ]]ಯ ಮೊದಲ ಸರಣಿಯನ್ನು [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೊಡನೆ ಈ ಆಂದೋಲನಕ್ಕೆ ೧೯೧೮ ಹಾಗು ೧೯೨೨ರ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ದಿಕ್ಕು ದೊರೆಯಿತು. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಅನೇಕ ಜನ ಈ ಆಂದೋಲನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಗಳಾದರು. ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಆಂದೋಲನದ ಹೊಣೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡ ಬಳಿಕ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗು ರಾಜಕೀಯ ಏಕತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ [[ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ಯ]]ಕ್ಕೆ ಬದ್ಧವಾದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ೧೯೩೦ ಹಾಗು ೧೯೪೨ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜನಾಂದೋಲನವನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿತು ಹಾಗು ೧೯೪೨ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಭಾರತದಿಂದ ತೊಲಗಲಿ ಎನ್ನುವ ಒತ್ತಾಯದ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಿತು. ([[ಚಲೇಜಾವ್ ಚಳವಳಿ]] ಎಂದು ಇದಕ್ಕೆ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ.) ಬ್ರಿಟಿಷ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಲು ೧೯೪೨ರಲ್ಲಿ [[ಸುಭಾಷಚಂದ್ರ ಭೋಸ]]ರು [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೈನ್ಯ]]ವನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದ ಪ್ರಯತ್ನ(--ಈ ಪ್ರಯತ್ನ ವಿಫಲವಾದರೂ ಸಹ--) ಅದ್ವಿತೀಯ ಸೈನಿಕ ಸಾಹಸವಾಗಿದೆ. ಕೆಂಪು ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೈನ್ಯದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ವಿಚಾರಣೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ [[ನೌಕಾಪಡೆಯ ಬಂಡಾಯ]], ಹಾಗು ಕೊಲಕತ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮತೀಯ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಇವೆಲ್ಲವುಗಳ ನಡುವೆ, ಭಾರತ ಹಾಗು [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]ವೆಂದು ಇಬ್ಭಾಗಿಸುವ [[ದೇಶವಿಭಜನೆ]]ಯ ಬೆಲೆ ತೆತ್ತ ಬಳಿಕ, ಭಾರತವು ೧೫ ಅಗಸ್ಟ ೧೯೪೭ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆಯಿತು.
[[ಚಿತ್ರ:Lord Clive meeting with Mir Jafar after the Battle of Plassey.jpg|thumb|200px|left|[[ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್]] [[ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನ]]ವನ್ನು ಗೆದ್ದ ಮೇಲೆ [[ಮೀರ್ ಜಾಫರ್]] ಜೊತೆಗೆ]]
[[ಪೋರ್ಚುಗಲ್|ಪೋರ್ಚುಗೀಯ]] ಅನ್ವೇಷಕ [[ವಾಸ್ಕೊ ಡ ಗಾಮಾ]] [[ಕಲ್ಲಿಕೋಟೆ]] ಬಂದರಕ್ಕೆ [[೧೪೯೮]]ರಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಸಿದ ನಂತರ, [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪಿನ]] ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು [[ಸಾಂಬಾರು ಪದಾರ್ಥ]]ಗಳ ವ್ಯಾಪಾರದ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಕರಾವಳಿಗೆ ಬರತೊಡಗಿದರು. [[೧೭೫೭]]ರಲ್ಲಿ [[ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನ]]ದಲ್ಲಿ [[ರಾಬರ್ಟ ಕ್ಲೈವ]]ನ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ಬ್ರಿಟಿಷ ಸೈನ್ಯ [[ಬಂಗಾಲ]]ದ ನವಾಬ [[ಸಿರಾಜುದ್ದೌಲ]]ನನ್ನು ಪರಾಜಯಗೊಳಿಸಿದ ಬಳಿಕ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ]] ಕಂಪನಿ ಭದ್ರವಾಗಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು [[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆ]]ಯ ನಾಂದಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [[1764]]ರಲ್ಲಿ [[ಬಕ್ಸಾರ್ ಕಾಳಗ]]ದ ನಂತರ, ಬಂಗಾಲ, [[ಬಿಹಾರ]] ಮತ್ತು [[ಓರಿಸ್ಸಾ]]ಗಳ ಮೇಲೆ ಕಂಪನಿಗೆ ಆಡಳಿತದ ಹಕ್ಕುಗಳು ದೊರೆತವು.


ಹೊಸದಾಗಿ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಈ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಹಾಗೂ ಬಲಪಡಿಸಲು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತು]] ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ೧೮೩೫ರಲ್ಲಿ [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] ಅನ್ನು [[ಶಿಕ್ಷಣ ಮಾಧ್ಯಮ]]ವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಶಿಷ್ಟವರ್ಗದ ಹಿಂದೂಗಳು [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]]ದಲ್ಲಿರುವ ವಿವಾದಾಸ್ಪದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳಾದ [[ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿ]], [[ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ]] ಮತ್ತು [[ಸತಿ]] ಪದ್ಧತಿಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರು. [[ಮುಂಬಯಿ]] ಮತ್ತು [[ಮದ್ರಾಸು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಮತ್ತು ಚರ್ಚಾಕೂಟ ಸಮಾಜಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಆಲೋಚನೆಯ ವೇದಿಕೆಗಳಾದವು. ಆರಂಭಕಾಲದ ಈ ಸುಧಾರಕರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮದ ಜಾಣತನದ ಉಪಯೋಗ ಇವುಗಳಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಅಪವರ್ತನಗೊಳಿಸದೆ, ವಿಶಾಲ ತಳಹದಿಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ತರುವ ಸಂಭಾವ್ಯತೆ ಬೆಳೆಯಿತು.


ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಆಧುನಿಕೀಕರಣದ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕೆಲವು ಸುಧಾರಣಾಕಾರಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರೂ ಸಹ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರ ದುರಾಪಚಾರ ಅಮಿತವಾಗಿತ್ತು. [[೯ನೆಯ ಲಾನ್ಸರ್ಸ್]]‍ ಪಡೆಯ ಹೆನ್ರಿ ಔವ್ರಿಯ ಆತ್ಮಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ನಿಷ್ಕಾಳಜಿಯಿಂದ ಸೇವಕರಿಗೆ ಕಟುವಾದ ಹೊಡೆತ ನೀಡುವುದನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಫ್ರ್ಯಾಂಕ್ ಬ್ರೌನ್ ಎನ್ನುವ ಸಾಂಬಾರ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಈ ನಿರ್ದಯ ವರ್ತನೆಯ ಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಏನೇನೂ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆ ಇಲ್ಲವೆಂದೂ, ಅಲ್ಲದೆ ಹೊಡೆತ ಕೊಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದಲೇ ಕೆಲವರು ಸೇವಕರನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರೆಂದು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಬ್ರಿಟೀಷರ ಅಧಿಕಾರ ಬಲ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಚಾರಗಳ ಅವಹೇಳನವೂ ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮಸೀದಿ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಮೋಜು ಏರ್ಪಡಿಸುವದು, [[ತಾಜಮಹಲ್|ತಾಜಮಹಲಿನ]] ಛಾವಣಿಯ ಮೇಲೆ ಸೈನ್ಯದ ತುಕುಡಿಗಳ ವಾದ್ಯಮೇಳಕ್ಕೆ ಹೆಜ್ಜೆಕುಣಿತ ಹಾಕುವುದು, ಬಜಾರಗಳ ಜನಜಂಗುಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಟಿ ಬೀಸುತ್ತ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು (ಜನರಲ್ [[ಹೆನ್ರಿ ಬ್ಲೇಕ್]] ವರ್ಣಿಸಿದಂತೆ) ಮತ್ತು [[ಸಿಪಾಯಿ]]ಗಳ ಜೊತೆ ಕೀಳು ವರ್ತನೆ ಮಾಡುವುದು. ೧೮೪೯ರಲ್ಲಿ [[ಪಂಜಾಬ್]] ಅನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರು ತಮ್ಮದಾಗಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ, ಅನೇಕ ಸಿಪಾಯಿ ಬಂಡಾಯಗಳಾದವು; ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಲಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾಯಿತು.


== ''''೧೮೫೭'' ಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು ==
[[೧೮೫೭|೧೮೫೭ರ]] ಮುಂಚಿನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹಲವು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಆ ಹೋರಾಟಗಳು ಏಕೀಕರಣಗೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲವಾದುದರಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಸುಲಭವಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕಿದರು. ದಕ್ಷಿಣದ ಕೆಲವು ರಾಜರುಗಳು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದರು. [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್]] ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟೀಷರ ನಡುವೆ ನಡೆದ [[ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧಗಳು]], ೧೭೮೭ ರಲ್ಲಿ [[ಗೋವಾ]]ದ ಮೇಲೆ [[ಪೋರ್ಚುಗಲ್|ಪೋರ್ಚುಗೀಯ]] ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ನಡೆದ [[ಪಿಂಟೋಗಳ ಒಳಸಂಚು]] ಹೆಸರಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ದಂಗೆ, [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಇಂದಿನ [[ತೂತುಕುಡಿ ಜಿಲ್ಲೆ|ಟ್ಯುಟಿಕಾರಿನ್ ಜಿಲ್ಲೆ]]ಯನ್ನು ಆಳಿದ [[ವೀರ ಪಾಂಡ್ಯ ಕಟ್ಟಿ ಬೊಮ್ಮನ್]] ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟ ಇವುಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ವೀರ ಪಾಂಡ್ಯನು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ತಮ್ಮ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ತೆರಿಗೆ ಕೊಡುವುದರ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಬ್ರಿಟೀಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದನು <ref>An Advanced History of India. By Majumder, Raychoudhary, Datta.</ref>. ಉಳಿದ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಸಂತಾಲರ ದಂಗೆ]] ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ [[ಬಂಗಾಲ]]ದಲ್ಲಿ [[ಟಿಟುಮೀರ್]] ಒಡ್ಡಿದ ಪ್ರತಿರೋಧಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು.


== ೧೮೫೭ರ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ ==
==ಯೂರೋಪಿನವರ ರಾಜ್ಯಭಾರ==
{{ಮುಖ್ಯ|ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ}}
[[Image:Clive.jpg|thumb|200px|ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್, ಮೊದಲನೆಯ ಬ್ಯಾರನ್ ಕ್ಲೈವ್]]
[[ಚಿತ್ರ:SepoyMutiny.jpg|thumb|200px|೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ]]
{{ಮುಖ್ಯ|European colonies in India|British East India Company|Company rule in India|British Raj}}
[[ಚಿತ್ರ:Secundra Bagh after Indian Mutiny.jpg|thumb|200px|ನವೆಂಬರ್ ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ದಂಗೆಕೋರರನ್ನು ೯೩ ನೇ ಹೈಲ್ಯಾಂಡರ್ ಹಾಗೂ ೪ ನೇ ಪಂಜಾಬು ತುಕಡಿ ಬಗ್ಗುಬಡಿದ ನಂತರದ ಸಿಕಂದರಾ ಬಾಗ್.]]
ಪೋರ್ತುಗೀಜ ಅನ್ವೇಷಕ [[ವಾಸ್ಕೊ ದಾ ಗಾಮಾ]] [[ಕಲ್ಲಿಕೋಟೆ]] ಬಂದರಕ್ಕೆ ೧೪೯೮ರಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಸಿದೊಡನೆ, ಯುರೋಪದ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು ಬಾಯಿ ನೀರೂರಿಸುವ [[ಸಾಂಬಾರ]] ವ್ಯಾಪಾರದ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಕರಾವಳಿಗೆ ಬರತೊಡಗಿದರು. ೧೭೫೭ರಲ್ಲಿ [[ಪ್ಲಾಸಿಯ ಕಾಳಗ]]ದಲ್ಲಿ [[ರಾಬರ್ಟ ಕ್ಲೈವ]]ನ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ಬ್ರಿಟಿಷ ಸೈನ್ಯ [[ಬಂಗಾಲದ ನವಾಬ]]ನನ್ನು ಪರಾಜಯಗೊಳಿಸಿದ ಬಳಿಕ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ]] ಕಂಪನಿ ಭದ್ರವಾಗಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್]]‍ದ ನಾಂದಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ೧೭೬೫ರಲ್ಲಿ [[ಬಕ್ಸಾರ ಕಾಳಗ]]ದ ನಂತರ , ಬಂಗಾಲ, [[ಬಿಹಾರ]] ಮತ್ತು [[ಓಡಿಸಾ]]ಗಳ ಮೇಲೆ ಕಂಪನಿಗೆ ಆಡಳಿತದ ಹಕ್ಕುಗಳು ದೊರೆತವು.


೧೮೫೭ರ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ (೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ) [[೧೮೫೭]]-[[೧೮೫೮]]ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ [[ಉತ್ತರ ಭಾರತ|ಉತ್ತರ]] ಮತ್ತು [[ಮಧ್ಯ ಭಾರತ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಭುಗಿಲೆದ್ದ [[ದಂಗೆ]]. ಈ ದಂಗೆಯು ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಅವರ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ನಡುವಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ಫಲವಾಗಿತ್ತು. [[ಮುಘಲರು]] ಮತ್ತು ಮಾಜಿ [[ಪೇಶ್ವೆ]]ಗಳಂತಹ ಭಾರತೀಯ ರಾಜರುಗಳ ಕುರಿತಾದ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಅಸಡ್ಡೆ ಮತ್ತು [[ಔಧ್]] ಪ್ರಾಂತ್ಯ ವನ್ನು ಬಲವಂತದಿಂದ ಸ್ವಾಧೀನ ಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದು ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಆಕ್ರೋಶವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದವು. [[ಡಾಲ್‍ಹೌಸಿ]]ಯ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಕೈವಶ ತಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಅನ್ಯಾಯಕಾರಿ [[ದತ್ತು ಮಕ್ಕಲಿಗೆ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲ]], ಮೊಘಲರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಅರಮನೆಯಿಂದ ದೆಹಲಿ ಬಳಿಯ [[ಕುತ್ಬ್]]‍ಗೆ ಓಡಿಸುವ ಸಂಚು ಅನೇಕ ಜನಗಳನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿದವು.
ಹೊಸಹೊಸದಾಗಿ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಈ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ಶಾಸನಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನೆ ರಚಿಸಿತು. ೧೭೭೩ರ [[ನಿಯಂತ್ರಣ ಶಾಸನ]], ೧೭೮೪ರ ಭಾರತ ಶಾಸನ ಮತ್ತು ೧೮೧೩ರ ಹಕ್ಕುಪತ್ರಗಳ ಶಾಸನ ಇವೆಲ್ಲ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರಕಾರದ ಆಳಿಕೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿದವು. ೧೮೩೫ರಲ್ಲಿ [[ಇಂಗ್ಲಿಶ್]] ಅನ್ನು [[ಶಿಕ್ಷಣಮಾಧ್ಯಮ]]ವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಶಿಷ್ಟವರ್ಗದ ಹಿಂದುಗಳು [[ಹಿಂದುಧರ್ಮ]]ದಲ್ಲಿರುವ ವಿವಾದಾಸ್ಪದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳಾದ [[ವರ್ಣ]](ಜಾತಿ)ಪದ್ಧತಿ, ಬಾಲ್ಯವಿವಾಹ ಮತ್ತು [[ಸತಿ]]ಪದ್ಧತಿಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರು. [[ಮುಂಬಯಿ]] ಮತ್ತು [[ಮದ್ರಾಸ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಮತ್ತು ಚರ್ಚಾಕೂಟ ಸಮಾಜಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಆಲೋಚನೆಯ ವೇದಿಕೆಗಳಾದವು. ಆರಂಭಕಾಲದ ಈ ಸುಧಾರಕರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣಮಾಧ್ಯಮದ ಜಾಣತನದ ಉಪಯೋಗ ಇವುಗಳಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಹಾಗು ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಅಪವರ್ತನಗೊಳಿಸದೆ, ವಿಶಾಲ ತಳಹದಿಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ತರುವ ಸಂಭಾವ್ಯತೆ ಬೆಳೆಯಿತು.


ಆದರೆ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಗೆ ನಿಕಟವಾದ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದ ಭಾರತೀಯ ಸಿಪಾಯಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ [[ಲೀ-ಎನ್‍ಫೀಲ್ಡ್]] (ಪಿ/೫೩) ಬಂದೂಕಿನ [[ತೋಟಾ]]ಗಳಿಗೆ ದನದ ಹಾಗೂ ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸವರಿದ್ದಾರೆಂಬ ಸುದ್ದಿ. ಸೈನಿಕರು [[ಕಾಡತೂಸು]]ಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಬಂದೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬುವ ಮೊದಲು ಹಲ್ಲಿನಿಂದ ಕಚ್ಚಿ ಅವುಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಕಳು ಮತ್ತು ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬು ಇದ್ದರೆ ಹಿಂದು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಮನಸ್ಸು ನೋಯುವಂತಿತ್ತು. ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಹೊಸ ಕಾಡತೂಸುಗಳನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ತೋಟಾಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದೂ, ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಸಿಪಾಯಿಗಳು [[ಜೇನುಮೇಣ]] ಮತ್ತು [[ಸಸ್ಯತೈಲ]]ವನ್ನು ತಾವೇ ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ, ಗಾಳಿಮಾತು ಅಳಿಯಲಿಲ್ಲ.
ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಆಧುನಿಕೀಕರಣದ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಎಷ್ಟೇ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರೂ ಸಹ, ಭಾರತೀಯರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಅಸಹ್ಯಪಟ್ಟುಕೊಂಡರು. [[೯ನೆಯ ಲಾನ್ಸರ್ಸ್]]‍ದ ಹೆನ್ರಿ ಔವ್ರಿಯ ನೆನಪುಗಳು ದಾಖಲಿಸುವ ಮೇರೆಗೆ, ನಿಷ್ಕಾಳಜಿಯಿಂದಿರುವ ಸೇವಕರಿಗೆ ಕಟುವಾದ ಹೊಡೆತ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದವು. ಫ್ರ್ಯಾಂಕ್ ಬ್ರೌನ್ ಎನ್ನುವ ಸಾಂಬಾರ ವ್ಯಾಪಾರಿ ತನ್ನ ಸೋದರಪುತ್ರನಿಗೆ ಬರೆದ ಪ್ರಕಾರ ಸೇವಕರ ಜೊತೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಈ ನಿರ್ದಯ ವರ್ತನೆಯ ಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಏನೇನೂ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆ ಇಲ್ಲ; ಅಲ್ಲದೆ ಹೊಡೆತ ಕೊಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದಲೆ ಸೇವಕರನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡವರನ್ನೂ ಆತ ಬಲ್ಲ. (ಈ) ಭೂಖಂಡದ ಮೇಲೆ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಮೆರೆದಾಟ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಚಾರಗಳ ಅವಹೇಳನೆಯೂ ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿತು : ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮಸೀದೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಮೋಜು ಏರ್ಪಡಿಸುವದು, [[ತಾಜಮಹಲ್| ತಾಜಮಹಲಿನ]] ಛಾವಣಿಯ ಮೇಲೆ ಸೈನ್ಯದ ತುಕುಡಿಗಳ ವಾದ್ಯಮೇಳಕ್ಕೆ ಹೆಜ್ಜೆಕುಣಿತ ಹಾಕುವದು, ಬಜಾರಗಳ ಜನಜಂಗುಳಿಗಳಲ್ಲಿ ([[ಹೆನ್ರಿ ಬ್ಲೇಕ್]] ವರ್ಣಿಸಿದಂತೆ) ಚಾಟಿ ಬೀಸುತ್ತ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವದು ಮತ್ತು [[ಸಿಪಾಯಿ]]ಗಳ ಜೊತೆ ಕೀಳು ವರ್ತನೆ ಮಾಡುವದು. ೧೮೪೯ರಲ್ಲಿ [[ಪಂಜಾಬ]]ವನ್ನು ಸೇರ್ಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ , ಅನೇಕ ಸಿಪಾಯಿ ಬಂಡಾಯಗಳಾದವು;ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಲಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾಯಿತು.


[[೧೮೫೭]]ರ ಮಾರ್ಚಿನಲ್ಲಿ, ೩೪ನೇ ದೇಶೀಯ ಪದಾತಿದಳದ ಸಿಪಾಯಿಯಾದ [[ಮಂಗಲ ಪಾಂಡೆ]], ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾರ್ಜೆಂಟ್ (ದಳನಾಯಕ) ಒಬ್ಬನ ಮೇಲೆರಗಿ ಅಡ್‍ಜುಟೆಂಟ್ (ಸೇನಾಧಿಕಾರಿ) ಒಬ್ಬನಿಗೆ ಗಾಯ ಮಾಡಿದನು. ಜನರಲ್ (ಸೇನಾಪತಿ) ಹರ್ಸೇ, ಪಾಂಡೆಗೆ ಯಾವುದೋ 'ಧರ್ಮದ ಮನೋವ್ಯಾಧಿ' ತಗುಲಿದೆಯೆನ್ನುತ್ತಾ, ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ಜಮಾದಾರ (ಆರಕ್ಷಕ ಪ್ರಮುಖ)ನಿಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದನಾದರೂ, ಬಂಧಿಸಲು ಆತ ನಿರಾಕರಿಸಿದನು. [[ಏಪ್ರಿಲ್ ೭]] ರಂದು ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಜಮಾದಾರನೊಂದಿಗೆ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಸಾಮೂಹಿಕ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಇಡೀ ತುಕಡಿಯನ್ನೇ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಯಿತು. ಮೇ ೧೦ ರಂದು, ೧೧ ನೇ ಹಾಗೂ ೨೦ ನೇ ಅಶ್ವದಳಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಉಕ್ಕುವ ರೋಷದಿಂದ ಸವಾರರು ಅಧಿಕಾರಗಳ ಮಿತಿ ಮೀರಿ, ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿದರು. ಅನಂತರ ೩ನೇ ತುಕಡಿಯನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಳಿಸಿದ ಅವರು, ಮೇ ೧೧ ರಂದು [[ದೆಹಲಿ]]ಯನ್ನು ತಲುಪಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಭಾರತೀಯರು ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಕೆಲಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಂಡಾಯವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ತುಂಬೆಲ್ಲ ಹರಡಿತು. ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ನಾಯಕರೆಂದರೆ [[ಅವಧ್]] ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮಾಜಿ ದೊರೆಯ ಸಲಹೆಗಾರನಾದ [[ಅಹ್ಮದ್ ಉಲ್ಲಾ]]; [[ನಾನಾ ಸಾಹೇಬ್]]; ಅವನ ಸೋದರಳಿಯ [[ರಾವ್ ಸಾಹೇಬ್]] ಮತ್ತವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದ [[ತಾಂತ್ಯಾ ಟೋಪಿ]] ಮತ್ತು [[ಅಝೀಮುಲ್ಲಾ ಖಾನ್]]; [[ಝಾನ್ಸಿ]]ಯ ರಾಣಿ [[ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಭಾಯಿ]]; [[ಕುಂವರ್ ಸಿಂಹ]]; [[ಬಿಹಾರ]]ದ [[ಜಗದೀಶಪುರ]]ದ [[ರಜಪೂತ]] ನಾಯಕ; ಮತ್ತು ಮುಘಲ್ ದೊರೆ [[ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾ]]ನ ಸಂಬಂಧಿ [[ಫಿರೂಝ್ ಶಹಾ]].
==೧೮೫೭ ಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು==
[[೧೮೫೭|೧೮೫೭ರ]] ಮುಂಚಿನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹಲವು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಆ ಹೋರಾಟಗಳು ಏಕೀಕರಣಗೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗಾಗಿ ಅಂತಹ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಸುಲಭವಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕಿದರು. ದಕ್ಷಿಣದ ಕೆಲವು ರಾಜರುಗಳು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್]] ಹಾಗು ಬ್ರಿಟೀಷರ ನಡುವೆ ನಡೆದ [[ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧಗಳು]].


ಕೊನೆಯ [[ಮುಘಲ್]] ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾ|ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾ]]ನ ವಾಸಸ್ಥಳವಾದ [[ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ]]ಯನ್ನು ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಮುತ್ತಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ರಾಜನು ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಅವರು ಪಟ್ಟು ಹಿಡಿದರು. ಅವನು ಮೊದಲು ಹಿಂಜರಿದನು, ಆದರೆ ನಂತರ ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನೊಪ್ಪಿ ಬಂಡಾಯದ ಮುಂದಾಳು ಆದನು.
ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ ೧೭೮೭ ರಲ್ಲಿ [[ಗೋವಾ]]ದ ಮೇಲೆ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ನಡೆದ [[Conspiracy of the Pintos]] ಹೆಸರಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ದಂಗೆ ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ]]ದ ಸ್ಥಾನಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಆಳಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ನಡೆದ ಬಂಡಾಯಗಳು , ಇವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾದವನೆಂದರೆ [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಇಂದಿನ [[ತೂತುಕುಡಿ ಜಿಲ್ಲೆ|ಟ್ಯುಟಿಕಾರಿನ್ ಜಿಲ್ಲೆ]]ಯನ್ನು ಆಳಿದ [[ವೀರ ಪಾಂಡ್ಯ ಕಟ್ಟಿ ಬೊಮ್ಮನ್]] . ಅವನು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ತಮ್ಮ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ತೆರಿಗೆ ಕೊಡುವುದರ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಬ್ರಿಟೀಷರ ವಿರುದ್ಧ , ಬ್ರಿಟಿಶರು ಕೊನೆಗೆ ಜಯಶಾಲಿಯಾಗಿ ಅವನನ್ನು ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸುವವರೆಗೆ , ಹೋರಾಡಿದನು .<ref> An Advanced History of India. By Majumder, Raychoudhary, Datta.</ref> ಉಳಿದ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಸಂತಾಲರ ದಂಗೆ]] ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ [[ಬಂಗಾಲ]]ದಲ್ಲಿ [[Titumir]] ಒಡ್ಡಿದ ಪ್ರತಿರೋಧಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು .


ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ [[ಝಾನ್ಸಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯವು ಬಂಡೆದ್ದು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸೈನ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿತು. [[ಮೀರತ್]], [[ಕಾನ್ಪುರ]], [[ಲಖನೌ]] ಮುಂತಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ದಂಗೆಗಳೆದ್ದವು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವದರಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬವಾದರೂ ಅಪಾರ ಶಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು. [[ಕ್ರಿಮಿಯಾ ಯುದ್ಧ]]ರಂಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಚೀನಾದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟಿದ್ದ ಸೈನ್ಯದಳಗಳನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿಸಿದರು. ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ, ದಿಲ್ಲಿಯ ಹತ್ತಿರವಿದ್ದ ಬಂಡುಕೋರರ ಪ್ರಮುಖ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಬಾದಲ್-ಕೆ-ಸರಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿ ಅವರನ್ನು ಮರಳಿ ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಓಡಿಸಿದರು. ದೆಹಲಿಯ ಮುತ್ತಿಗೆಯು [[೧ ಜುಲೈ]] ನಿಂದ [[೩೧ ಆಗಸ್ಟ್]] ವರೆಗೆ ಬಾಳಿತು. ಒಂದು ವಾರದ ರಸ್ತೆ ಕಾಳಗದ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷರು ದೆಹಲಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು. ಕೊನೆಯ ಮುಖ್ಯ ಕಾಳಗವು [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]] ನಲ್ಲಿ [[ಜೂನ್ ೨೦]], [[೧೮೫೮]] ರಂದು ನಡೆಯಿತು. [[ಝಾನ್ಸಿ ರಾಣಿ|ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಬಾಯಿ]] ಹತಳಾದದ್ದು ಈ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿಯೇ. ೧೮೫೯ರ ಕೊನೆಯ ತನಕ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕಾಳಗಗಳು ಮುಂದುವರೆದರೂ, ಬಂಡಾಯಕೋರರನ್ನು ಸೋಲಿಸಲಾಯಿತು.
==೧೮೫೭: ೧೮೫೭ ರ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆ==
[[Image:SepoyMutiny.jpg|thumb|200px|೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ]]
{{ಮುಖ್ಯ|೧೮೫೭ರ್ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆ}}
'''೧೮೫೭ ರ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯು ೧೮೫೭-೧೮೫೮ ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಆಳಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಭುಗಿಲೆದ್ದ [[ದಂಗೆ|ಬಂಡಾಯ]]ದ ಕಾಲಘಟ್ಟವಾಗಿತ್ತು


=== ಅನಂತರದರಲಿ ಫಲಿತಾಂಶ ===
ಈ ದಂಗೆಯು ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಅವರ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ನಡುವಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ಫಲವಾಗಿತ್ತು . ಮುಘಲರು ಮತ್ತು ಮಾಜಿ [[ಪೇಶ್ವೆ]]ಗಳಂತಹ ಭಾರತೀಯ ರಾಜರುಗಳ ಕುರಿತಾದ ಬ್ರಿಟಿಶರ ಅಸಡ್ಡೆ ಮತ್ತು [[ಔಧ್]] ಪ್ರಾಂತದ ಬಲವಂತ ವಶ (annexation) ಇವು ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಆಕ್ರೋಶವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದ ರಾಜಕೀಯ ಘಟನೆಗಳಾಗಿದ್ದವು Dalhousie’s policy of annexation, the [[Doctrine of lapse]] or escheat, and the projected removal of the descendants of the Great Mughal from their ancestral palace to the Qutb, near Delhi also angered some people. The specific reason that triggered the rebellion was the rumoured use of cow and pig fat in .557 calibre [[Pattern 1853]] [[Enfield]] (P/53) rifle cartridges. ಸೈನಿಕರು ಕಾಡತೂಸುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಬಂದೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬುವ ಮೊದಲು ಹಲ್ಲಿನಿಂದ ಕಚ್ಚಿ ಅವುಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು , ಹೀಗಾಗಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಕಳು ಮತ್ತು ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬು ಇದ್ದರೆ ಹಿಂದು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸೈನಿಕರಿಗ ಮನಸ್ಸು ನೋಯುವಂತಿತ್ತು. ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ಸಿಪಾಯಿಗಳು (ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿನ ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು) ಹೊಸ ಕಾಡತೂಸುಗಳನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. The British claimed to have replaced the cartridges with new ones and tried to make sepoys make their own grease from [[beeswax]] and [[vegetable oil]]s, but the rumour persisted.
೧೮೫೭ರ ಯುದ್ಧವು ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ತಿರುವಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟೀಷರು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ]]ಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ನೇರ [[ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ರಾಜಮನೆತನ]]ದ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದಡಿಗೆ ಭಾರತವನ್ನು ತಂದರು. ರಾಜಮನೆತನದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ '[[ವೈಸ್‍ರಾಯ್]]' ಪಟ್ಟವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ನೇರ ಆಡಳಿತ ಪದ್ದತಿಯ ಘೋಷಣೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, [[ಮಹಾರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯ]] "ಭಾರತದ ರಾಜರುಗಳಿಗೆ, ನೇತಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ಜನರಿಗೆ" ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಳು. ಆದರೆ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯಿಂದ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ ಅವಿಶ್ವಾಸ ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು.


ಭಾರತೀಯರ ಬಲದ ಮೊದಲ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಂಡ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡರು; ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮೇಲ್ವರ್ಗದವರನ್ನೂ, ರಾಜರುಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದರು. ಭೂಕಬಳಿಕೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಸೌಹಾರ್ದತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾ, ಪೌರ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ, ದೇಶೀಯರಿಗಿಂತ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ತುಂಬತೊಡಗಿದರು; ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಿತಿಗೊಳಿಸಿದರು.
In March [[1857]], [[Mangal Pandey]], a soldier of the 34th Native Infantry, attacked his British sergeant and wounded an adjutant. General Hearsay, who said Pandey was in some kind of "religious frenzy," ordered a jemadar to arrest him but the jemadar refused. [[ ಏಪ್ರಿಲ್ ೭ ]] ರಂದು ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಜಮಾದಾರನೊಂದಿಗೆ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು . ಸಾಮೂಹಿಕ ಶಿಕ್ಷೆಯಗಿ ಇಡೀ ರೆಜಿಮೆಂಟನ್ನು ಬರಖಾಸ್ತು ಮಾಡಲಾಯಿತು. On May 10th, when the 11th and 20th cavalry assembled, they broke rank and turned on their commanding officers. They then liberated the 3rd Regiment, and [[ಮೇ ೧೧]] ರಂದು ಸಿಪಾಯಿಗಳು ದೆಹಲಿ ತಲುಪಿದರು. ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಭಾರತೀಯರು ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು . ಕೆಲಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಂಡಾಯವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ತುಂಬೆಲ್ಲ ಹರಡಿತು . ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ನಾಯಕರೆಂದರೆ ಅಹ್ಮದ್ ಉಲ್ಲಾ, ಅವಧ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮಾಜಿ ದೊರೆಯ ಸಲಹೆಗಾರ; [[ನಾನಾ ಸಾಹೇಬ್]]; ಅವನ ಸೋದರಳಿಯ ರಾವ್ ಸಾಹೇಬ್ ಮತ್ತವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದ [[ತಾಂತ್ಯಾ ಟೋಪಿ]] ಮತ್ತು ಅಝೀಮುಲ್ಲಾ ಖಾನ್; [[ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿ]]; [[ಕುಂವರ್ ಸಿಂಹ]]; ಬಿಹಾರದ ಜಗದೀಶಪುರದ ರಜಪೂತ ನಾಯಕ; ಮತ್ತು ಫಿರೂಝ್ ಸಹಾ, ಮುಘಲ್ ದೊರೆ ಬಹಾದುರ್ ಷಾ ಸಂಬಂಧಿ.


ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾನನ್ನು [[ಬರ್ಮಾ]]ದ [[ರಂಗೂನ್]]‍ಗೆ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಅವನು [[೧೮೬೨]] ರಲ್ಲಿ ಸತ್ತು [[ಮುಘಲ್]] ವಂಶವು ಕೊನೆಯಾಯಿತು. [[೧೮೭೭]] ರಲ್ಲಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮಹಾರಾಣಿಯು ಭಾರತದ ಚಕ್ರವರ್ತಿನಿ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಧರಿಸಿದಳು .
ಕೊನೆಯ [[ಮುಘಲ್]] ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ [[ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಾ |ಬಹಾದುರ್]] ನ ವಾಸಸ್ಥಳವಾದ [[ದೆಹಲಿ ಕೋಟೆ|ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ]]ಯನ್ನು ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಮುತ್ತಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು . ರಾಜನು ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಮರು ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಅವರು ಪಟ್ಟು ಹಿಡಿದರು. ಅವನು ಮೊದಲು ಹಿಂಜರಿದನು, ಆದರೆ ನಂತರ ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನೊಪ್ಪಿ ಬಂಡಾಯದ ಮುಂದಾಳು ಆದನು .


== ಸಂಘಟಿತ ಚಳುವಳಿಗಳ ಹುಟ್ಟು ==
[[Image:Secundra Bagh after Indian Mutiny.jpg|thumb|200px|Secundra Bagh after the 93rd Highlanders and 4th Punjab regiment fought the rebels, Nov 1857]] ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ [[ಝಾನ್ಸಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯವು ಬಂಡೆದ್ದು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸೈನ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿತು . [[ಮೀರತ್]] , [[ಕಾನ್ಪುರ]] , [[ಲಖನೌ]] ಮುಂತಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ದಂಗೆಗಳೆದ್ದವು. The British were slow to respond, but eventually responded with brute force. British moved regiments from the [[Crimean War]] and diverted European regiments headed for [[China]] to India. The British fought the main army of the rebels near Delhi in Badl-ke-Serai and drove them back to Delhi before laying a siege on the city. ದೆಹಲಿಯ ಮುತ್ತಿಗೆಯು [[೧ ಜುಲೈ]] ನಿಂದ [[೩೧ ಆಗಸ್ಟ್]] ವರೆಗೆ ಬಾಳಿತು. ಒಂದು ವಾರದ ರಸ್ತೆ ಕಾಳಗದ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷರು ದೆಹಲಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು. ಕೊನೆಯ ಮುಖ್ಯ ಕಾಳಗವು [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]] ನಲ್ಲಿ [[೨೦ ಜೂನ್]] [[೧೮೫೮]] ರಂದು ನಡೆಯಿತು. [[ಝಾನ್ಸಿ ರಾಣಿ|ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಬಾಯಿ]] ಹತಳಾದದ್ದು ಈ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿಯೇ. ೧೮೫೯ರ್ ತನಕ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕಾಳಗಗಳು ಮುಂದುವರೆದರೂ, ಬಂಡಾಯಕೋರರನ್ನು ಸೋಲಿಸಲಾಯಿತು.
{{ಮುಖ್ಯ|ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ|ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಠಾಗೋರ್|ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಾರತಿ}}


[[ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ]]ಯ ನಂತರದ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ, ಭಾರತೀಯರ ಲೋಕಾಭಿಪ್ರಾಯ, ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ನಾಯಕರ ಹುಟ್ಟುಗಳಾದವು.
===ಅನಂತರದ ಫಲಿತಾಂಶ===
೧೮೫೭ರ ಯುದ್ಧವು ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ತಿರುವಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟೀಶರು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ನೇರ [[ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ರಾಜಮನೆತನ]]ದ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದಡಿಗೆ ತಂದರು. ರಾಜಮನೆತನದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ 'ವೈಸ್‍ರಾಯ್' ಪಟ್ಟವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ '[[ನೇರ ಆಡಳಿತ ಪದ್ದತಿ]]'ಯ ಘೋಷಣೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, [[ಮಹಾರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯ]] "ಭಾರತದ ರಾಜರುಗಳಿಗೆ, ನೇತಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ಜನರಿಗೆ" ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಳು. ಆದರೆ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯಿಂದ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ ಅವಿಶ್ವಾಸ ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು.


ಸಾಮಾಜಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುಂಪುಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು, ಅದೂ ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವಂಥ ದೇಶದಲ್ಲಿ, ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗದು. [[ಸ್ವಾಮಿ ದಯಾನಂದ ಸರಸ್ವತಿ]]ಯವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ [[ಆರ್ಯ ಸಮಾಜ]]ವು [[ಹಿಂದೂ]] ಸಮಾಜದಲ್ಲಿದ್ದ ಅಕೃ‍ತ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು [[ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮ]]ದ [[ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಚಾರಕ|ಪ್ರಚಾರಕರನ್ನು]] ವಿರೋಧಿಸುವ ಗುರಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. [[ರಾಜಾ ರಾಮ ಮೋಹನ ರಾಯ]]ರ [[ಬ್ರಹ್ಮೋ ಸಮಾಜ]]ವು ಕೂಡ [[ಸತಿ ಪದ್ಧತಿ|ಸತಿ]], [[ವರದಕ್ಷಿಣೆ]]ಯಂಥ ದುಷ್ಟ ಪದ್ಧತಿಗಳ, ಅನಕ್ಷರತೆ ಮತ್ತು ಮೌಢ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿತು. ಈ ಸಮಾಜಗಳು ಭಾರತದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿ, ಅಭಿಮಾನ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವು. [[ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ]], [[ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಪರಮಹಂಸ]], [[ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ]], ಮುಂತಾದವರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸುಧಾರಣೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಾಭಿಮಾನದ ಪ್ರಚಾರದ ಮೂಲಕ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಹೂಡಿದರು. ಇದಲ್ಲದೆ [[ಬಂಕಿಮಚಂದ್ರ ಚಟರ್ಜಿ]], [[ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಾರತಿ]], [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಠಾಗೋರ್]] ಮುಂತಾದವರು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ರಚನೆಯಿಂದ ಈ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು.
The British embarked on a program of reform, trying to integrate Indian higher castes and rulers into the government. They stopped land grabs, decreed religious tolerance and admitted Indians into civil service, albeit mainly as subordinates. They also increased the number of British soldiers in relation to native ones and allowed only British soldiers to handle artillery.


=== ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ===
[[ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಾ |ಬಹಾದುರ್]] ನನ್ನು [[ಬರ್ಮಾ]]ದ [[ರಂಗೂನ್]] ಗೆ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು . ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ೧೮೬೨ ರಲ್ಲಿ ಸತ್ತು [[ಮುಘಲ್]] ವಂಶವು ಕೊನೆಯಾಯಿತು. ೧೮೭೭ ರಲ್ಲಿ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮಹಾರಾಣಿ]]ಯು ಭಾರತದ ಚಕ್ರವರ್ತಿನಿ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಧರಿಸಿದಳು .
ನಿವೃತ್ತ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ನಾಗರಿಕ ಅಧಿಕಾರಿ [[ಅಲ್ಲನ್ ಆಕ್ಟೇವಿಯನ್ ಹ್ಯೂಮ್|ಎ.ಓ.ಹ್ಯೂಮ್]] ಮಾಡಿದ ಸಲಹೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ೭೩ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು [[ಮುಂಬಯಿ]]ಯಲ್ಲಿ [[೧೮೮೫]]ರಲ್ಲಿ ಸಭೆಸೇರಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಗಣ್ಯರೂ; ಕಾನೂನು, ಶಿಕ್ಷಣ, ಮತ್ತು ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದಂಥ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ಯಶಸ್ವೀ ಮತ್ತು ಊರ್ಧ್ವಮುಖೀ ಜನರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಶಾಸಕೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಆಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಮಕರಣ ಹೊಂದಿಯೂ ರಾಜಕೀಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು. [[ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೋಜಿ]]ಯವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಮೊದಲೇ '''ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌'''ನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಐ.ಎನ್.ಎ. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನವಾಗಿ ಇನ್ನೂ ದೊಡ್ಡದಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಪ್ರಾರಂಭದ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಯಾವದೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ವ‍ರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಸಭೆ ಸೇರಿ ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸರಕಾರದಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಅವಕಾಶಗಳಂತಹ ಹೆಚ್ಚು ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಲ್ಲದ ಕೋರಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ಪಾಸು ಮಾಡುವ ಚರ್ಚಾವೇದಿಕೆಯಾಗಿಯೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ಈ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು [[ವೈಸ್‍ರಾಯ್]] ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಆಗಾಗ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತು|ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತಿಗೆ]] ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸಿನ ಆರಂಭದ ಸಾಧನೆಗಳು ಅತ್ಯಲ್ಪವಾಗಿದ್ದವು. ಇಡೀ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡರೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ನಗರಗಳ ಗಣ್ಯಜನರ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ದ್ವನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇತರ ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಗಳ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆ ಅತ್ಯಲ್ಪವಾಗಿತ್ತು.


[[ಚಿತ್ರ:Lokmany tilak.jpg|thumb|right|120px|ಬಾಲಗಂಗಾಧರನಾಥ ತಿಲಕ್]]
==ಸಂಘಟಿತ ಚಳುವಳಿಗಳ ಹುಟ್ಟು==
{{ಮುಖ್ಯ|ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ - ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಯುಗ|ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ|Rabindranath Tagore|ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಾರತಿ|ಸೈಯದ್ ಅಹ್ಮದ್ ಖಾನ್}}


೧೮೯೦ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿದ ಲೋಕಮಾನ್ಯ [[ಬಾಲಗಂಗಾಧರನಾಥ ತಿಲಕ]]ರು ಸೌಮ್ಯವಲ್ಲದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಗಿಯೂ, ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೇಳಿಕೆ "ಸ್ವರಾಜ್ಯ ನನ್ನ ಜನ್ಮಸಿದ್ಧ ಹಕ್ಕು ; ನಾನು ಅದನ್ನು ಪಡೆದೇ ತೀರುವೆನು" ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಮೂಲವಾಯಿತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಗೆ ತಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮಾನಪಡಲು, ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಅಧಿಕಾರಯುಕ್ತವಾಗಿ ಬೇಡಲು ತನ್ಮೂಲಕ ಸುಖವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ ಈ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಜನರು ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಜ್ಯೋತಿಯ ಕಿಡಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ [[ಲಾಲ ಲಜಪತ್ ರಾಯ್]] ಹಾಗೂ [[ಬಿಪಿನ್ ಚಂದ್ರ ಪಾಲ್]] ಕೂಡ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ಸೌಮ್ಯವಾದಿಗಳಾದ [[ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ]] ಮತ್ತು [[ದಾದಾಭಾಯ್ ನೌರೋಜಿ]]ಗಳು ಮಾತುಕತೆ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತರುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಎರಡು ಬಣಗಳಾಗಿ [[೧೯೦೭]]ರ [[ಸೂರತ್]] ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ಒಡೆಯಿತು.
ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯ ನಂತರದ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜ್ನೆ, ಭಾರತೀಯರ ಲೋಕಾಭಿಪ್ರಾಯ, ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ನಾಯಕರ ಹುಟ್ಟುಗಳಾದವು.


== ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದದ ಬೆಳವಣಗೆ ==
The influences of socio-religious groups, especially in a nation where religion plays a vital role cannot be undermined. ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಹಿಂದೂ ಸಂಘಟನೆಯಾದ [[ಆರ್ಯ ಸಮಾಜ]] ವು ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಕ್ರ್‍ತ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಮಿಷನರಿಗಳ ಪ್ರಚಾರಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ಗುರಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. [[Swami Dayananda|Swami Dayanand Saraswati]]'s work was important in increasing an attitude of self-awareness, pride and community service in common Indian peoples. [[Raja Ram Mohan Roy]]'s [[Brahmo Samaj]] was also a pioneer in the reform of Indian society, fighting evils like [[Sati (practice)|sati]], dowry, ignorance and illiteracy.
೧೯೦೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮಟ್ಟದ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿ ಹೊಮ್ಮಿತ್ತಾದರೂ , ಅದು [[ಮುಸ್ಲಿಮ]]ರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವಲ್ಲಿನ ಸೋಲು ಅದರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಳೆಗುಂದಿಸಿತ್ತು. [[ಮುಸ್ಲಿಮ]]ರು ಸರಕಾರೀ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತಾಂತರ , ಗೋಹತ್ಯೆ , [[ಅರೇಬಿಕ್ ವರ್ಣಮಾಲೆ|ಅರೇಬಿಕ್]] ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ [[ಉರ್ದು ಭಾಷೆ|ಉರ್ದು]]ವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಇವುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕರ ಪ್ರಚಾರಗಳು , ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಮಾತ್ರ ಭಾರತದ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತಾದಾಗ ಅವರ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಹಕ್ಕುಗಳ ನಿರಾಕರಣೆಯ ಕುರಿತಾದ ಅವರ ಆತಂಕಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದವು . ಸರ್ [[ಸಯ್ಯದ್ ಅಹ್ಮದ್ ಖಾನ್]] ಅವರು ಮುಸ್ಲಿಂ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಚಳುವಳಿಯೊಂದನ್ನು ಆರಂಬಿಸಿದರು . ಅದು ೧೮೭೫ ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ [[ಆಲೀಗಢ]]ದಲ್ಲಿ ಮುಹಮ್ಮದನ್ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಾಲೇಜಿನ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನಗೊಂಡಿತು. (ನಂತರ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಅದು [[ಅಲೀಗಢ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ಅಲೀಗಢ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]] ಎಂದು ಮರುಹೆಸರು ಪಡೆಯಿತು.) ಅದರ ಉದ್ದೇಶವು ಆಧುನಿಕ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗೆ [[ಇಸ್ಲಾಂ]]ನ ಸಾಮರಸ್ಯಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ಕೊಡುವ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ನೀಡುವದಾಗಿತ್ತು . ಆದರೆ , ಭಾರತದ ಮುಸ್ಲಿಮರಲ್ಲಿನ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯು ಏಕಪ್ರಕಾರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಪುನರುಜ್ಜೀವನವನ್ನು ಅಸಾಧ್ಯಗೊಳಿಸಿತು.


=== ವಂಗ ಭಂಗ ===
The inculcation of religious reform and social pride was fundamental to the rise of a public movement for complete independence. The work of men like [[Swami Vivekananda]], [[Ramakrishna Paramhansa]], [[Sri Aurobindo]], [[Subramanya Bharathy]], [[Bankim Chandra Chatterjee]], Sir [[Syed Ahmed Khan]], [[Rabindranath Tagore]] and [[Dadabhai Naoroji]] spread the passion for rejuvenation and freedom. [[Lokmanya Tilak]], though with non-moderate views, was very popular amongst the masses. He gave the concept of "Swaraj" to the Indian peoples while standing trial. His popular sentence "Swaraj is my Birthright, and I shall have it" became the source of inspiration for Indians. The flames of the spirit of freedom were ignited by learned men like them, who gave reason for common Indians to feel proud of themselves, demand political and social freedom and seek happiness. They were the teachers who sparked the passion of learning and achievement for thousands of Indians, and the poets expressing the inner fires of the freedom-fighter's soul.
{{ಮುಖ್ಯ|ವಂಗ ಭಂಗ}}
೧೯೦೫ರಲ್ಲಿ, ವೈಸ್‍ರಾಯ್ ಹಾಗೂ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ (೧೮೯೯-೧೯೦೫) ಆಗಿದ್ದ [[ಕೆಡಲ್‍ಸ್ಟನ್ನಿನ ಮೊದಲ ಮಾರ್ಕ್ವಿಸ್ ಕರ್ಝನ್ ಆದ ಜಾರ್ಜ್ ನಥಾನಿಯೆಲ್ ಕರ್ಝನ್|ಲಾರ್ಡ್ ಕರ್ಝನ್]], ವಂಗದೇಶ ಅಥವಾ ಬಂಗಾಳ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗೋಸ್ಕರ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನಾಗಿ ಒಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶಿಸಿದನು. ದೊಡ್ಡದಾದ ವಂಗದೇಶದಲ್ಲಿನ ಭಾರೀಜನಸಂಖ್ಯೆ, ಅಲ್ಲಿನ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿ ಹಿಂದೂಗಳ ಪ್ರಭಾವ, ರಾಷ್ಟ್ರ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಂತೀಯ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದುದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ವಂಗ ಭಂಗ ಎರಡು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಢಾಕಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ [[ಅಸ್ಸಾಂ]] ಹಾಗೂ ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು (ಮೊದಲೇ ಆಂಗ್ಲ ಭಾರತದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ) ಕಲ್ಕತ್ತಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ. ಹಿಂದು-ಮುಂದು ನೋಡದೆ, ವಿಚಾರಮಾಡದೆ ಅತಿ ಬೇಗನೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ವಂಗ ಭಂಗದಿಂದ ಬಂಗಾಳರು ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದರು. ಸರ್ಕಾರ ಭಾರತೀಯರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿರಲಿ, ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಿರಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಇದು ಎಂದಿನಂತೆ ಆಂಗ್ಲರ [[ಒಡೆದು ಆಳು]]ವ ಕುತಂತ್ರವೇ ಎಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೆ ತಿಳಿಯಿತು. ಚಳುವಳಿಗಳು ಬೀದಿಗಿಳಿದವು; ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಅವನ್ನು ದೇಶಕ್ಕೆಲ್ಲ ಹರಡಿದವು. ಕೊನೆಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ''[[ಸ್ವದೇಶೀ]]'' ಕೂಗೆಬ್ಬಿಸಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಪದಾರ್ಥಗಳಿಗೆ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕವಿ [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್]] (''"ಪುನೀತವದು ವಂಗದ ನೆಲ, ವಂಗದ ಜಲ...."'' ಎಂಬರ್ಥ ಬರುವ) ಗೀತೆಯನ್ನು ರಚಿಸಿ ಹಾಡುತ್ತಾ, ಪರಸ್ಪರ ಕೈಗಳಿಗೆ [[ರಾಖೀ]]ಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸುತ್ತಾ ಜನರನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು. ಆ ದಿನ (''ಅರಂಧನ್'') ವಂಗದ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಒಲೆ ಹೊತ್ತಿಸಲಿಲ್ಲ.


ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸ್ತುಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಎಷ್ಟು ಸಫಲವಾಯಿತೆಂದರೆ ಸಿಪಾಯಿದಂಗೆಯ ನಂತರ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದೆಂಬಂಥ ಆಂಗ್ಲ ವಿರೋಧೀ ಎಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಒಮ್ಮೆಲೇ ಅದು ಆಂಗ್ಲರ ಮೇಲೆ ತೂರಿಬಿಟ್ಟಂತಾಯಿತು. ಮತ್ತೆ ಹಿಂಸೆ ಹಾಗೂ ದಮನದ ಚಕ್ರ ದೇಶದ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಲೆದೋರಿತು (ನೋಡಿ:[[ಅಲಿಪುರದ ಸ್ಫೋಟ]]). ೧೯೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಗ್ಲರು ವಿವಿಧ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಲೆಸವರುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ನಿರ್ವಾಹಕರುಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಸಭೆಗಳಿಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಿದರು. ಮುಸ್ಲಿಮರ ಒಂದು ನಿಯೋಗ ವೈಸ್‍ರಾಯ್ [[ಗಿಲ್ಬರ್ಟ್ ಇಲಿಯಟ್-ಮರ್ರೆ -ಕೈನಿನ್‍ಮೌಂಡ್, ನಾಲ್ಕನೇ ಮಿಂಟೋ ಪ್ರಭು|ಲಾರ್ಡ್ ಮಿಂಟೋ]] (೧೯೦೫-೧೦) ಅನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ, ಮುಂದಾಗಲಿರುವ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಕೆಲವು ಅನುಕೂಲಗಳನ್ನೂ, ಸರ್ಕಾರೀ ಸೇವೆ ಹಾಗೂ ಮತದಾರಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನೂ ಕೋರಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ, ತಾವು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ವಿಧೇಯರೆಂದು ತೋರಿಸಲು ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿಸಲು [[ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್|ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್]] ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು; ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಹಲವು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾದಿರಿಸಲು ೧೯೦೯ ರ ಭಾರತ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಸಭಾ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಮಂಡಿಸಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಹಿಂದೂಗಳೇ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ಬೇರೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬೇಕೆಂದೂ, ತನ್ನ ಉದ್ದೇಶ "ರಾಷ್ಟ್ರದೊಳಗಣ ರಾಷ್ಟ್ರ" ಎಂದೂ ಹೇಳತೊಡಗಿತು.
ನಿವೃತ್ತ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ನಾಗರಿಕ ಅಧಿಕಾರಿ [[ಅಲ್ಲನ್ ಆಕ್ಟೇವಿಯನ್ ಹ್ಯೂಮ್|ಏ.ಓ.ಹ್ಯೂಮ್]] ಮಾಡಿದ ಸಲಹೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ೭೩ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಮುಂಬೈಯಲ್ಲಿ ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ ಸಭೆಸೇರಿ [[ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು . They were mostly members of the upwardly mobile and successful western-educated provincial elites, engaged in professions such as [[law]], [[teaching]], and [[journalism]]. They had acquired political experience from regional competition in the professions and by securing nomination to various positions in legislative councils, universities, and special commissions.


ಸಾಲದ್ದಕ್ಕೆ, ೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಭೌಮ ದೊರೆ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ದೊರೆ ಐದನೇ ಜಾರ್ಜ್|ಐದನೇ ಜಾರ್ಜ್]] ಭಾರತಕ್ಕೆ ''ದರ್ಬಾರ್‍''(ಅರಸನಿಗೆ ಪ್ರಜೆಗಳೆಲ್ಲರ ಅಧೀನತೆಯನ್ನು ತೋರ್ಪಡಿಸಲು ನಡೆಸುವ ಪರಂಪರಾನುಗತ ಒಡ್ಡೋಲಗ) ನಡೆಸಲು ಬಂದಾಗ ವಂಗ-ಭಂಗವನ್ನು ಅನೂರ್ಜಿತಗೊಳಿಸಿ, ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಿಂದ, ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಡುವ ದೆಹಲಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದ ನಗರವೊಂದಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯವೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷರೇ ಬೆನ್ನುತಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಹಿಗ್ಗಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಮುಂದೆ ಅದೇ ನಗರ [[ನವದೆಹಲಿ]]ಯಾಯಿತು.
It should be noted that [[Dadabhai Naoroji]] had already formed the '''Indian National Association''' a few years before the Congress. ಐ ಎನ್ ಎ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನವಾಗಿ ಇನ್ನೂ ದೊಡ್ಡದಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು .


== ಮೊದಲನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ ==
At its inception, the Congress had no well-defined ideology and commanded few of the resources essential to a political organization. It functioned more as a debating society that met annually to express its loyalty to the British Raj and passed numerous resolutions on less controversial issues such as civil rights or opportunities in government, especially the civil service. These resolutions were submitted to the Viceroy's government and occasionally to the British Parliament, but the Congress's early gains were meagre. Despite its claim to represent all India, the Congress voiced the interests of urban elites; the number of participants from other economic backgrounds remained negligible.
[[ಮೊದಲನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ]]ದ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದಲೂ ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದಂಗೆಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದ್ದ ಬ್ರಿಟೀಶರಿಗೆ ಇದು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿತ್ತು. ಸುಮಾರು ೧.೩ [[ಮಿಲಿಯ]] ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಕೂಲಿಕಾರರು [[ಯೂರೋಪ್]], [[ಆಫ್ರಿಕ]] ಮತ್ತು [[ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಹಲವಾರು ಭಾರತದ ರಾಜರು ಹಣ, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಮದ್ದು-ಗುಂಡುಗಳನ್ನೂ ಪೂರೈಸಿದರು. ಆದರೆ ಏರಿದ ಯುದ್ಧ ಮೃತರ ಸಂಖ್ಯೆ, ಅತೀವ ಕರಭಾರದಿಂದ ಉಂಟಾದ [[ಹಣದುಬ್ಬರ]], [[ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ]] [[ಶೀತಜ್ವರ]]ದಿಂದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜೀವನ ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಸೌಮ್ಯವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಉಗ್ರವಾದಿಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ [[೧೯೧೬]]ರಲ್ಲಿ [[ಲಕ್ನೌ ಒಪ್ಪಂದ]]ಕ್ಕೆ ರಾಜಿಯಾದರು. ಇದರಡಿಯಲ್ಲಿ [[ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್]]ನೊಂದಿಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರ ಹಂಚಿಕೆ ಹಾಗೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ]]ದ ಸ್ಥಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಒಪ್ಪಂದವೂ ಸೇರಿತ್ತು.


ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ನೀಡಿದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಮತ್ತು ನವೀಕರಿಸಿದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು "ದಾನ ಮತ್ತು ದಂಡ" ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರು . ಅಗಸ್ಟ್ ೧೯೧೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾದ ( the secretary of state for India) [[ಎಡ್ವಿನ್ ಸ್ಯಾಮುವೆಲ್ ಮಾಂಟೆಗ್ಯೂ|ಎಡ್ವಿನ್ ಮಾಂಟೆಗ್ಯೂ]] ರವರು ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಿನಲ್ಲಿ "ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಭಿನ್ನ ಅಂಗವಾಗಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರೊಂದಿಗಿನ ಪಾಲುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನೀತಿಯಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು . ನಂತರ ೧೯೧೯ ರ ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ಉದ್ದೇಶಿತ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತು. ಅದು ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬಗೆಯ ವಿಧಾನ ಅಥವಾ ದ್ವಿ-ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಜನರಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಭಾರತೀಯ ವಿಧಾಯಕ ಸದಸ್ಯರೂ ಸರಕಾರದಿಂದ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದರು. ಈ ಕಾನೂನು ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸಭೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಜನರಿಗೆ ಮತಾಧಿಕಾರ ನೀಡಿತು. ದ್ವಿ-ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಯು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೈಜ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿತು :[[ಕೃಷಿ]] , ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತ , [[ಆರೋಗ್ಯ]], [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮತ್ತು ಲೋಕೋಪಯೋಗಿ ಇಲಾಖೆಗಳಂತಹ ಅನೇಕ ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಲ್ಲದ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯರ ಕೈಗೊಪ್ಪಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ [[ಹಣಕಾಸು]] , [[ತೆರಿಗೆ]] ಮತ್ತು ಕಾನೂನು-ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಂತಹ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು.
By 1900, although the Congress had emerged as an all-India political organization, its achievement was undermined by its singular failure to attract [[Muslim]]s, who felt that their representation in government service was inadequate. Attacks by Hindu reformers against religious conversion, cow slaughter, and the preservation of [[Urdu language|Urdu]] in [[Arabic alphabet|Arabic]] script deepened their concerns of minority status and denial of rights if the Congress alone were to represent the people of India. Sir [[Syed Ahmed Khan]] launched a movement for Muslim regeneration that culminated in the founding in 1875 of the Muhammadan Anglo-Oriental College at [[Aligarh]], Uttar Pradesh (renamed [[Aligarh University|Aligarh Muslim University]] in 1921). Its objective was to educate wealthy students by emphasizing the compatibility of [[Islam]] with modern western knowledge. The diversity among India's Muslims, however, made it impossible to bring about uniform cultural and intellectual regeneration.


== ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ==
===ವಂಗ ಭಂಗ===
{{ಮುಖ್ಯ|ವಂಗ ಭಂಗ}}
{{ಮುಖ್ಯ|ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ}}
೧೯೦೫ರಲ್ಲಿ, ವೈಸ್‍ರಾಯ್ ಹಾಗೂ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ (೧೮೯೯-೧೯೦೫) ಆಗಿದ್ದ [[ಕೆಡಲ್‍ಸ್ಟನ್ನಿನ ಮೊದಲ ಮಾರ್ಕ್ವಿಸ್ ಕರ್ಝನ್ ಆದ ಜಾರ್ಜ್ ನಥಾನಿಯೆಲ್ ಕರ್ಝನ್| ಲಾರ್ಡ್ ಕರ್ಝನ್]], ವಂಗದೇಶ ಅಥವಾ ಬಂಗಾಳ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗೋಸ್ಕರ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನಾಗಿ ಒಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶಿಸಿದನು. ದೊಡ್ಡದಾದ ವಂಗದೇಶದಲ್ಲಿನ ಭಾರೀಜನಸಂಖ್ಯೆ, ಅಲ್ಲಿನ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿ ಹಿಂದೂಗಳ ಪ್ರಭಾವ, ರಾಷ್ಟ್ರ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಂತೀಯ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದುದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ವಂಗ ಭಂಗ ಎರಡು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಢಾಕಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ [[ಅಸ್ಸಾಂ]] ಹಾಗೂ ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು (ಮೊದಲೇ ಆಂಗ್ಲ ಭಾರತದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ) ಕಲ್ಕತ್ತಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ. ಹಿಂದು-ಮುಂದು ನೋಡದೆ, ವಿಚಾರಮಾಡದೆ ಅತಿ ಬೇಗನೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ವಂಗ ಭಂಗದಿಂದ ಬಂಗಾಳರು ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದರು. ಸರ್ಕಾರ ಭಾರತೀಯರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿರಲಿ, ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಿರಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಇದು ಎಂದಿನಂತೆ ಆಂಗ್ಲರ [[ಒಡೆದು ಆಳು]]ವ ಕುತಂತ್ರವೇ ಎಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೆ ತಿಳಿಯಿತು. ಚಳುವಳಿಗಳು ಬೀದಿಗಿಳಿದವು; ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಅವನ್ನು ದೇಶಕ್ಕೆಲ್ಲ ಹರಡಿದವು. ಕೊನೆಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ''[[ಸ್ವದೇಶೀ]]'' ಕೂಗೆಬ್ಬಿಸಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಪದಾರ್ಥಗಳಿಗೆ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕವಿ [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್]] (''"ಪುನೀತವದು ವಂಗದ ನೆಲ, ವಂಗದ ಜಲ...."'' ಎಂಬರ್ಥ ಬರುವ) ಗೀತೆಯನ್ನು ರಚಿಸಿ ಹಾಡುತ್ತಾ, ಪರಸ್ಪರ ಕೈಗಳಿಗೆ [[ರಾಖೀ]]ಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸುತ್ತಾ ಜನರನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು. ಆ ದಿನ (''ಅರಂಧನ್'') ವಂಗದ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಒಲೆ ಹೊತ್ತಿಸಲಿಲ್ಲ.


ಸುಧಾರಣೆಯ ಧನಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ [[ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ]] ಹದಗೆಡಿಸಿತು . "ರಾಜದ್ರೋಹಾತ್ಮಕ ಒಳಸಂಚಿ"ನ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ನೇಮಕವಾದ ರೌಲಟ್ ಆಯೋಗವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಲೆಜಿಸ್ಲೇಟಿವ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು ಅದೇ ಹೆಸರನ್ನು ಈ ಕಾಯ್ದೆಗೆ ಕೊಡಲಾಗಿತ್ತು. ಕರಾಳ ಕಾಯ್ದೆ ಎಂದೂ ಹೆಸರಾದ ಈ ಕಾಯ್ದೆಯು ರಾಜದ್ರೋಹವನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಪತ್ರಿಕಾರಂಗವನ್ನು ತೆಪ್ಪಗಾಗಿಸುವದು, ರಾಜಕೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡುವುದು , ರಾಜದ್ರೋಹದ ಸಂಶಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ವಾರಂಟಿಲ್ಲದೆ ಬಂಧಿಸುವುದು ಇಂಥ ವಿಶೇಷಾಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ವೈಸ್‍ರಾಯ್‍ಗೆ ನೀಡಿತು. ಇದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ''[[ಹರತಾಳ]]''ಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಡಲಾಯಿತು . ಇದು ದೇಶಾದ್ಯಂತವಲ್ಲವಾದರೂ, ಸಾಕಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಜನರ ಅಸಹನೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ಕುರುಹಾಗಿತ್ತು.
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸ್ತುಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಎಷ್ಟು ಸಫಲವಾಯಿತೆಂದರೆ ಸಿಪಾಯಿದಂಗೆಯ ನಂತರ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದೆಂಬಂಥ ಆಂಗ್ಲ ವಿರೋಧೀ ಎಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಒಮ್ಮೆಲೇ ಅದು ಆಂಗ್ಲರ ಮೇಲೆ ತೂರಿಬಿಟ್ಟಂತಾಯಿತು. ಮತ್ತೆ ಹಿಂಸೆ ಹಾಗೂ ದಮನದ ಚಕ್ರ ದೇಶದ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಲೆದೋರಿತು (ನೋಡಿ:[[ಅಲಿಪುರದ ಸ್ಫೋಟ]]). ೧೯೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಗ್ಲರು ವಿವಿಧ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಲೆಸವರುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ನಿರ್ವಾಹಕರುಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಸಭೆಗಳಿಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಿದರು. ಮುಸ್ಲಿಮರ ಒಂದು ನಿಯೋಗ ವೈಸ್‍ರಾಯ್ [[ಗಿಲ್ಬರ್ಟ್ ಇಲಿಯಟ್-ಮರ್ರೆ -ಕೈನಿನ್‍ಮೌಂಡ್, ನಾಲ್ಕನೇ ಮಿಂಟೋ ಪ್ರಭು|ಲಾರ್ಡ್ ಮಿಂಟೋ]] (೧೯೦೫-೧೦) ಅನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ, ಮುಂದಾಗಲಿರುವ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಕೆಲವು ಅನುಕೂಲಗಳನ್ನೂ, ಸರ್ಕಾರೀ ಸೇವೆ ಹಾಗೂ ಮತದಾರಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನೂ ಕೋರಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ, ತಾವು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ವಿಧೇಯರೆಂದು ತೋರಿಸಲು ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿಸಲು [[ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್|ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್]] ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು; ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಹಲವು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾದಿರಿಸಲು ೧೯೦೯ ರ ಭಾರತ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಸಭಾ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಮಂಡಿಸಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಹಿಂದೂಗಳೇ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ಬೇರೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬೇಕೆಂದೂ, ತನ್ನ ಉದ್ದೇಶ "ರಾಷ್ಟ್ರದೊಳಗಣ ರಾಷ್ಟ್ರ" ಎಂದೂ ಹೇಳತೊಡಗಿತು.


ಈ ಕಾಯ್ದೆಗಳಿಂದ ಆದ ಚಳುವಳಿಗಳು [[೧೩ ಏಪ್ರಿಲ್]] [[೧೯೧೯]] ರಂದು ಪಂಜಾಬಿನ ಅಮೃತಸರದಲ್ಲಿ [[ಅಮೃತಸರದ ನರಮೇಧ]] ( [[ಜಲಿಯನ್‍ವಾಲಾಬಾಗ್ ನರಮೇಧ]] ಎಂದೂ ಇದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ) ದಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನವಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದ ಕಮಾಂಡರ್ ಆದ , ಬ್ರಿಗೇಡಿಯರ್-ಜನರಲ್ [[ರೆಜಿನಾಲ್ಡ್ ಡೈಯರ್]] ನು ತನ್ನ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ಸಾವಿರದಷ್ಟಿದ್ದ ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಅಮಾಯಕ ಜನರ ಗುಂಪಿನ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲು ಆಜ್ಞೆ ನೀಡಿದ. ಅವರು ಮಾರ್ಶಲ್ ಲಾ ಜಾರಿಯಾಗಿರುವ ಸಂಗತಿ ತಿಳಿಯದೆ, ಗೋಡೆಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಜಾಲಿಯನ್‍ವಾಲಾ ಬಾಗ್ ಎಂಬ ತೋಟದಲ್ಲಿ [[ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ|ಸಿಖ್]] ಹಬ್ಬವಾದ [[ಬೈಶಾಖಿ]]ಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ಸಭೆಸೇರಿದ್ದರು. ಈ ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ೧,೬೫೦ ಸುತ್ತು ಗುಂಡುಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು; ೭೩೯ ಜನರು ಸತ್ತರು; ೧,೧೩೭ ಜನರು ಗಾಯಗೊಂಡರು. ಈ ಘಟನೆಯು ಯುದ್ಧಸಮಯದ ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಮತ್ತು ಸದ್ಭಾವನೆಯ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಉನ್ಮಾದಕರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಭಗ್ನಗೊಳಿಸಿತು.
ಸಾಲದ್ದಕ್ಕೆ, ೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಭೌಮ ದೊರೆ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ದೊರೆ ಐದನೇ ಜಾರ್ಜ್| ಐದನೇ ಜಾರ್ಜ್]] ಭಾರತಕ್ಕೆ ''ದರ್ಬಾರ್‍''(ಅರಸನಿಗೆ ಪ್ರಜೆಗಳೆಲ್ಲರ ಅಧೀನತೆಯನ್ನು ತೋರ್ಪಡಿಸಲು ನಡೆಸುವ ಪರಂಪರಾನುಗತ ಒಡ್ಡೋಲಗ) ನಡೆಸಲು ಬಂದಾಗ ವಂಗ-ಭಂಗವನ್ನು ಅನೂರ್ಜಿತಗೊಳಿಸಿ, ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಿಂದ, ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಡುವ ದೆಹಲಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದ ನಗರವೊಂದಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯವೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷರೇ ಬೆನ್ನುತಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಹಿಗ್ಗಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಮುಂದೆ ಅದೇ ನಗರ [[ನವದೆಹಲಿ]]ಯಾಯಿತು.


== ಗಾಂಧಿಯ ಉದಯ ==
==ಮೊದಲ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ==
[[File:Marche sel.jpg|thumb|420px|ಚಳುವಳಿಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ]]
[[World War I]] began with an unprecedented outpouring of loyalty and goodwill towards the United Kingdom, contrary to initial British fears of an Indian revolt. India contributed generously to the British war effort by providing men and resources. About 1.3 million Indian soldiers and labourers served in [[Europe]], [[Africa]], and the [[Middle East]], while both the Indian government and the princes sent large supplies of food, money, and ammunition. But high casualty rates, soaring inflation compounded by heavy taxation, a widespread [[influenza]] epidemic, and the disruption of trade during the war escalated human suffering in India. The prewar nationalist movement revived, as moderate and extremist groups within the Congress submerged their differences in order to stand as a unified front. In 1916, the Congress succeeded in forging the [[Lucknow Pact]], a temporary alliance with the Muslim League over the issues of devolution of political power and the future of Islam in the region.
{{ಮುಖ್ಯ|ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ}}
ಭಾರತವು [[ಸ್ವರಾಜ್ಯ]] (ಸ್ವಯಂ ಆಡಳಿತ , ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹೋಂ-ರೂಲ್ ಎಂದೂ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಎಂದೂ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ) ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಾರ್ಗದ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ [[ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ]] ( ಮಹಾತ್ಮಾ ಎಂದರೆ ಮಹಾನ್ ಆತ್ಮವುಳ್ಳವನು ಎಂದರ್ಥ) ಯವರು ಕಾರಣ. [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತಿ]]ನ ನಿವಾಸಿಯಾದ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಂ ನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ಅವರು ಕಡಿಮೆ ಕಕ್ಷಿಗಾರರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹಿಂಜರಿಕೆ ಸ್ವಭಾವದ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದರು. ಬಹುಬೇಗನೆ ಅವರು [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]]ದಲ್ಲಿನ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಪರವಾಗಿ ನ್ಯಾಯಬದ್ಧ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡುದರಿಂದ ಅವರ ವಕೀಲಿ ವೃತ್ತಿಯು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಯದ್ದಾಗಿತ್ತು. ೧೮೯೩ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟು ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಭಾರತೀಯ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಬಂದ ಆಹ್ವಾನವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಇಪ್ಪತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ [[ವರ್ಣಭೇದ|ಜನಾಂಗೀಯ ಪಕ್ಷಪಾತ]] ವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತ ವಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಹೋರಾಟವು ಕೇವಲ ಮೂಲಭೂತ ಪಕ್ಷಪಾತ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರ ಜತೆ ದುರ್ವ್ಯವಹಾರಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಅಷ್ಟೇ ಆಗಿರದೆ [[ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ]]ಗಳಂತಹ ದಮನಕಾರೀ ಪೋಲೀಸು ಕ್ರಮಗಳ ವಿರುದ್ಧವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ತಿಂಗಳುಗಳ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಮತ್ತು ಸಾವಿರಾರು ಕರಾರುಕೂಲಿಗಳ ಬಂಧನದ ನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರನಾದ ಜನರಲ್ [[ಜನ್ ಸ್ಮಟ್ಸ್]] ನು ಎಲ್ಲ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ದಮನಕಾರಿ ಕಾನೂನನ್ನು ರದ್ದು ಮಾಡಿದನು. ಇದು ಪುಕ್ಕಲುತನವನ್ನು ಒದ್ದೋಡಿಸಿ, ಧೈರ್ಯವನ್ನು ತುಂಬಿದ ಘಟನೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ, ಈ ಯುವ ಭಾರತೀಯನಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಲೆಯ ರಕ್ತವನ್ನೂ ಮುಂದೆ ಮಹಾನ್ ಎಂದು ವಿಖ್ಯಾತವಾಗುವ ಆತ್ಮವನ್ನೂ ತುಂಬಿತು. ಈತನ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಈ ವಿಜಯ, ತಾಯ್ನಾಡಿನ ಜನಗಳಲ್ಲಿ ಸಂತಸ ತುಂಬಿತು.


೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಈತ ಜನಕ್ಕೆ ಅಪರಿಚಿತನಾದರೂ, ದೇಶಭಕ್ತಿಯ ನವಭಾರತದ ಕನಸೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸತಕ್ಕ ವಿಷಯವೆಂದರೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತದ ಜನತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೊಂದೇ ಉತ್ತರ ಎಂದು ಇನ್ನೂ ನಂಬಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಜೆಯಾಗಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಯಸುವವನು [[ದ್ವಿತೀಯ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ]]ದಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದೆ ಇರುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ನೇರವಾಗಿಯೇ ಹೇಳಿದ್ದರು.
The British themselves adopted a "carrot and stick" approach in recognition of India's support during the war and in response to renewed nationalist demands. In August 1917, [[Edwin Samuel Montagu|Edwin Montagu]], the secretary of state for India, made the historic announcement in Parliament that the British policy for India was "increasing association of Indians in every branch of the administration and the gradual development of self-governing institutions with a view to the progressive realization of responsible government in India as an integral part of the British Empire." The means of achieving the proposed measure were later enshrined in the Government of India Act of 1919, which introduced the principle of a dual mode of administration, or diarchy, in which both elected Indian legislators and appointed British officials shared power. The act also expanded the central and provincial legislatures and widened the franchise considerably. Diarchy set in motion certain real changes at the provincial level: a number of non-controversial or "transferred" portfolios, such as [[agriculture]], local government, [[health]], [[education]], and public works, were handed over to Indians, while more sensitive matters such as [[finance]], [[taxation]], and maintaining law and order were retained by the provincial British administrators.


ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಧುರೀಣರೂ ಹಿರಿಯ ನಾಯಕರೂ ಆಗಿದ್ದ [[ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ]]ಯವರು ಗಾಂಧಿಯವರ ಗುರುವಾದ ನಂತರ ಗಾಂಧಿಯವರು ವರ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ದೇಶದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಸಂಚರಿಸಿ, ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯ-ನಗರ-ಹಳ್ಳಿಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸುತ್ತುತ್ತಾ ದೇಶದ ಹಾಗೂ ಜನರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ರೀತಿ-ನೀತಿ, ಅವರ ಕುಂದು-ಕೊರತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ [[ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ]]ದ ತತ್ವಾದರ್ಶಗಳು ಮೊದಮೊದಲು ಕೆಲ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಧೀಮಂತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕರಿಗೆ ಅಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೆನಿಸಿದವು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಮಾತಿನಲ್ಲೇ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, "ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರವೆಂದರೆ ಅನೈತಿಕ ಶಾಸನಾದೇಶಗಳ ಸಭ್ಯ ಖಂಡನೆ". ಆದರೆ ಅವರ ಯೋಚನೆಯಂತೆಯೇ ಅದನ್ನು ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಲು, ಭ್ರಷ್ಟ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಸಹಕಾರವನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಬೇಕಿತ್ತು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಜನಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಫಲರಾಗಿದ್ದು ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಪಂಜಾಬಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ [[ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ]] ಚಳುವಳಿಯ ಮೂಲಕ.
==ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಬೆಳವಣಿಗೆ==
{{ಮುಖ್ಯ|Non-Cooperation Movement}}
[[Image:Amritsar Massacre.jpg|thumb|left|250px|The [[Amritsar Massacre]]]]
The positive impact of reform was seriously undermined in 1919 by the [[Rowlatt Act]], named after the recommendations made the previous year to the Imperial Legislative Council by the Rowlatt Commission, which had been appointed to investigate "seditious conspiracy." The Rowlatt Act, also known as the Black Act, vested the Viceroy's government with extraordinary powers to quell sedition by silencing the press, detaining political activists without trial, and arresting any individuals suspected of sedition or treason without a warrant. In protest, a nationwide cessation of work (''[[hartal]]'') was called, marking the beginning of widespread, although not nationwide, popular discontent.


'''ಚಂಪಾರಣ್ಯ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ''':[[ಬಿಹಾರ]]ದ [[ಚಂಪಾರಣ್ಯ]]ದಲ್ಲಿ, ಕರಭಾರದಿಂದ ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಡುಬಡವರಾದ ಬೇಸಾಯಗಾರರ, ತಿನ್ನುವ ಧಾನ್ಯವನ್ನೇ ಮಾರಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ ತೆಗೆಯಲು ಒತ್ತಾಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ಭೂಮಿಯಿಲ್ಲದ ರೈತರ, ತಿನ್ನಲೂ ಸಾಲದಷ್ಟು ಸಂಬಳ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವರ ಪರವಾಗಿ ಗಾಂಧಿ ನಿಂತರು. ಈ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಭಾರತದ ಮೈಯನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಐರೋಪ್ಯ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನವರು ಕಿತ್ತೆಸೆದು, ನಾಡು ನೇಯ್ಗೆಯ [[ಖಾದಿ]] [[ಧೋತ್ರ]]ಗಳನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಮೇಲುಹೊದಿಕೆಯನ್ನೂ ಧರಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಅಂಕಣದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಅವರ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಚಿತ್ರಪಟಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣಬಹುದು.
The agitation unleashed by the acts culminated on [[13 April]] [[1919]], in the [[Amritsar Massacre]] (also known as the [[Jallianwala Bagh massacre]]) in [[Amritsar]], Punjab. The British military commander, Brigadier-General [[Reginald Dyer]], ordered his soldiers to fire into an unarmed and unsuspecting crowd of some 10,000 people. They had assembled at Jallianwala Bagh, a walled garden, to celebrate [[Baisakhi]], a [[Sikhism|Sikh]] festival, without prior knowledge of the imposition of martial law. A total of 1,650 rounds were fired, killing 379 people and wounding 1,137 in the episode, which dispelled wartime hopes of home rule and goodwill in a frenzy of post-war reaction.


ಈ ಸರಳ ಗಾಂಧಿ, ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಲೇ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಬಡ ಶ್ರೀಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ ಮಿಂಚನ್ನು ಹಾಯಿಸುವಂತಾದರು. ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಲಿತು ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಇತರ ಬಿಂಕ ಕೊಂಕಿನ ದೊಡ್ಡ ಮನುಷ್ಯರಂತಾಗದೇ, ''ಅವರೊಳಗೊಬ್ಬ''ರಾದರು. ಹೋದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಗುಂಪುಗುಂಪಾಗಿ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಪೋಲೀಸರು ಬಂಧಿಸಿದಾಗ, ರಾಜ್ಯದೆಲ್ಲೆಡೆ ತೀವ್ರ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು! ಅವರಿಗಿರುವ ಜನಸ್ತೋಮದ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ಬೆಬ್ಬಳಿಸಿದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತ ಕಂಗೆಟ್ಟು ಅವರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲೇಬೇಕಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ, ರೈತರ ಆಯ್ಕೆಯ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬೆಳೆವ ಹಕ್ಕು, ಬೆಳೆದ ವಾಣೀಜ್ಯ ಬೆಳೆಗೆ ತಕ್ಕ ಬೆಲೆ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಕರವಿಮುಕ್ತಿ ನೀಡಲೇಬೇಕೆಂಬ ಗಾಂಧಿಯವರ ಹಾಗೂ ಬಿಹಾರದ ರೈತರ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ತಣ್ಣಗೆ ಒಪ್ಪಲೇಬೇಕಾಯಿತು. ಚಂಪಾರಣ್ಯದ ಅವರ ಗೆಲುವಿನೊಂದಿಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ''ಮಹಾತ್ಮಾ'' ಎಂಬ ಹೆಸರು ಜನರಿಟ್ಟ ಅನ್ವರ್ಥನಾಮವಾಯಿತು. ಅದು ಪತ್ರಕರ್ತರಾಗಲೀ ರಾಜಕೀಯ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಲೀ ಕೊಟ್ಟದ್ದಾಗಿರದೇ ಅವರು ಯಾರ ಪರ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದರೋ ಆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಕೊಟ್ಟದ್ದಾಗಿತ್ತು.
==ಗಾಂಧಿಯ ಉದಯ==
[[Image:Mohandas Gandhi resized for biography.jpg|thumb|Mahatma Gandhi]]
{{ಮುಖ್ಯ|Mahatma Gandhi}}
India's option for an entirely original path to obtaining ''[[swaraj]]'' (self-rule, sometimes translated as Home Rule or Independence) was due largely to [[Mahatma Gandhi]], (Mahatma meaning ''Great Soul''). A native of [[Gujarat]] who had been educated in the United Kingdom, he had been a timid lawyer with a modest practice. His legal career lasted a short time, since he immediately took to fighting for just causes on behalf of the Indian community in [[South Africa]]. Gandhi had accepted an invitation in 1893 to represent indentured Indian labourers in South Africa, where he stayed on for more than twenty years, lobbying against [[apartheid|racial discrimination]]. Gandhi's battle was not only against basic discrimination and abusive labour treatment; it was in protest of suppressive police control akin to the [[Rowlatt Acts]]. After several months of non-violent protests and arrests of thousands of indentured labourers, the ruler of South Africa, Gen. [[Jan Smuts]] released all prisoners and repealed the oppressive legislation. A young, timid Indian was now blooded in the art of revolution, and well on course to Mahatma-hood. His victory in South Africa excited many Indians at home.


೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸನ್ನು ಪುನರ್ ಸಂಘಟಿಸಲಾಯಿತು. ''ಸ್ವರಾಜ್ಯ''(ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ) ವನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಿದ ಹೊಸ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾಂಕೇತಿಕ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧರಿದ್ದ ಯಾರಿಗೇ ಆಗಲಿ ಸದಸ್ಯತ್ವವು ಮುಕ್ತವಾಯಿತು. ಹಂತ ಹಂತವಾದ ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅವಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಬಿಡಿ-ಬಿಡಿಯಾಗಿದ್ದ ಸಣ್ಣ-ಪುಟ್ಟ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಭಾರವನ್ನು ವಹಿಸಲಾಯಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಾಳೆಯವು ಧೀಮಂತರ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ದೇಶವ್ಯಾಪೀ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸುವ ಸಂಘಟನೆಯಾಯಿತು.
He returned to India in 1915, virtually a stranger to public life but fired with a patriotic vision of a new India. It should be noted, however, that Gandhi did not yet believe that political independence from the Empire was the solution to India's problems. Upon his return, he had candidly stated that if as a citizen of the Empire, he wanted freedom and protection, it would be wrong of him not to aid in the defence of the Empire during [[World War I]].


ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರದೆ ವಿದೇಶೀ ಅನ್ಯಾಯದ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಸದಾ ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಮನುಷ್ಯರೇ; ಬೇರೆ ಭಾರತೀಯರೋ ಅಥವಾ ಇತರ ಜನರಂತೆಯೇ ಅಸಹಿಷ್ಣುತೆ,ವರ್ಣಭೇದ ಹಾಗೂ ಕ್ರೌರ್ಯದಂತಹ ತಪ್ಪು ಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯೇನು ಎಂಬುದು ಅವರ ವಾದ. ಅವರ ಆ ಪಾಪಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡುವುದು ದೇವರ ಕೆಲಸವೇ ಹೊರತು ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಚಳುವಳಿಯದಲ್ಲ ಎಂದವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಸಮಾಜಕಂಟಕ ರಾಜ್ಯದಾಹಿಗಳಿಂದ ೩೫ ಕೋಟಿ ಜನರನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದು ಮಾತ್ರ ಚಳುವಳಿಯ ಧ್ಯೇಯವಾಗಿತ್ತು.
A veteran Congressman and Indian leader [[Gopal Krishna Gokhale]] became Gandhi's mentor, and Gandhi travelled widely across the country for years, through different provinces, villages and cities, learning about India's cultures, the life of the vast majority of Indians, their difficulties and tribulations.


ಗಾಂಧಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ದೇಶದುದ್ದಗಲದ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಜನರನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಶಿಕ್ಷಣಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು, ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಲು, ಸರಕಾರದ ನೌಕರಿಗಳಿಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಕೊಡಲು,ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಕೊಡದಿರಲು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬಿರುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಇದು ೧೯೧೯ ರ ಹೊಸ ಗವರ್ನ್‍‍ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಲು ಬಹಳ ತಡವಾಗಿತ್ತಾದರೂ ಈ ಚಳುವಳಿಯ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾದ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಅಭೂತಪೂರ್ವವಾಗಿದ್ದು, ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಸವಾಲನ್ನು ಒಡ್ಡಿತು. ಭಾರತದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗದ ಸಾವಿರಾರು ಹಳ್ಳಿ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚಾದ ಜನರು ಗಾಂಧಿಯವರ ನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗನುಸಾರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು. ಆದರೆ [[ಚೌರಿ ಚೌರಾ]]ದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಾರರ ಗುಂಪಿನಿಂದ ಪೋಲೀಸರ ಘೋರಹತ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಗಾಂಧಿ ಒಂದು ಕಠಿಣ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಂಡು ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ೧೯೨೨ರಲ್ಲಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಪಡೆದರು.
Gandhi's ideas and strategies of non-violent [[civil disobedience]] initially appeared impractical to some Indians and veteran Congressmen. In Gandhi's own words, "civil disobedience is civil breach of unmoral statutory enactments," but as he viewed it, it had to be carried out non-violently by withdrawing cooperation with the corrupt state. Gandhi's ability to inspire millions of common people was initiated when he used [[satyagraha]] during the anti-Rowlatt Act protests in Punjab.


ಈ ಘಟನೆಯಿಂದ ಬಲು ಖಿನ್ನರಾದ ಗಾಂಧಿಯವರು, ಮುಂದಾಗಬಹುದಾದ ಅನಾಹುತಗಳನ್ನು ಮನಗಂಡರು. ಇಲ್ಲಿಯಂತೆಯೇ ದೇಶದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರ ಗುಂಪುಗಳ ಸಹನೆಯ ಕಟ್ಟೆಯೊಡೆದು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮವು ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಕಗ್ಗೊಲೆಗೈಯುವ ರಕ್ತದೋಕುಳಿಯ ದೊಂಬಿ-ಗಲಭೆಗಳ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿದುಹೋಗಬಹುದೆಂದೂ, ಅದನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಅಮಾಯಕ ನಾಗರಿಕರ ಮೇಲೆ ಬಲಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಬಹುದೆಂದೂ ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಶಿಸ್ತು ಸಂಯಮಗಳು ಬೇಕಿದೆಯಲ್ಲದೆ, ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಉದ್ದೇಶ ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸುವುದಾಗಿರದೆ, ಅವರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಹಾಗೂ ಭೇದೋಪಾಯಗಳ ಹಿಂದಿನ ಕ್ರೌರ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಟ್ಟತನವನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಎಂದೂ ಭಾರತೀಯರು ಅರಿಯಬೇಕಿದೆ ಎಂಬುದು ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತವನ್ನು ವಿಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದರೊಡನೆ, ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಸುಧಾರಣೆಗೊಳಪಡಿಸುವುದೂ, ಅವರನ್ನು ಸ್ನೇಹಿತರಂತೆ ಕಾಣುವುದೂ, ಜೊತೆಗೆ ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಜನಾಂಗೀಯ ಭೇದ ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಾಹವನ್ನು ಬಗ್ಗುಬಡಿಯುವುದು ಅವರ ಉದ್ದೇಶಗಳಾಗಿದ್ದವು.
In [[Champaran]], [[Bihar]], Gandhi took up the cause of desperately poor sharecroppers, landless farmers who were being forced to grow cash crops at the expense of crops which formed their food supply, and pay horrendously oppressive taxes. Neither were they sufficiently paid to buy food. By now, Gandhi had shed his European dress for self-woven [[khadi]] [[dhoti]]s and shawls, as is seen in the picture at the head of the article and his most famous pictures.


ಅವರನ್ನು ೧೯೨೨ರಲ್ಲಿ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಪಡಿಸಲಾಯಿತಾದರೂ, ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಅನಂತರ, ಅವರು [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]]‍ನ [[ಸಾಬರಮತಿ ನದಿ|ಸಾಬರಮತಿ]] ನದೀತಟದಲ್ಲಿ [[ಸಾಬರಮತಿ ಆಶ್ರಮ]]ವನ್ನೂ, ''ಯಂಗ್ ಇಂಡಿಯಾ'' ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನೂ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಜೊತೆಗೆ, ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಾದ [[ದಲಿತ (ಪಂಚಮ)|ಅಸ್ಪೃಶ್ಯ]]ರು ಹಾಗೂ ಗ್ರಾಮೀಣ ಬಡವರಿಗೆ ತಲುಪುವ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಸರಣಿಗಳನ್ನೇ ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು.
This simple Gandhi instantly electrified millions of poor, common Indians. He was ''one of them'', not a fancy, educated elitist Indian. His arrest by police caused major protests throughout the province and the British government was forced to release him, and grant the demands of Gandhi and the farmers of Bihar, which were the freedom to grow the crops of their choosing, exemption from taxation when hurt by famine or drought, and proper compensation for cash crops.


ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ನಾಯಕರಾದ -- [[ಸಿ. ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ]] (ರಾಜಾಜಿ), [[ಜವಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]], [[ವಲ್ಲಭಭಾಯ್ ಪಟೇಲ್]], ಮತ್ತಿತರರು -- ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮುಂದಾಳುತನವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ೧೯೨೦ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ [[ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಪಕ್ಷ]], [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಭಾ]], [[ಭಾರತೀಯ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷ]] ಮತ್ತು [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘ]] ದಂತಹ ಸೌಮ್ಯವಾದೀ ಹಾಗೂ ತೀವ್ರವಾದೀ ಪಕ್ಷಗಳ ಉದಯದಿಂದ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಹಿರಿದಾಯಿತು. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ [[ಮದ್ರಾಸಿ]]ನಲ್ಲಿ ಅ[[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ]]ರ, [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದಲ್ಲಿ [[ಮಹರ್]] ಗಳ ಹಾಗೂ ಪಂಜಾಬದಲ್ಲಿ [[ಸಿಖ್ಖ]]ರ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದವು.
It was with his victory in Champaran, that Gandhi was lovingly accorded the title of '''Mahatma'''. It was given not by journalists or observers, but the very millions of people for whom he had come to fight.


== ದಂಡೀಯಾತ್ರೆ ಮತ್ತು ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ ==
In 1920, under Gandhi's leadership, the Congress was reorganized and given a new constitution, whose goal was ''Swaraj'' (independence). Membership in the party was opened to anyone prepared to pay a token fee, and a hierarchy of committees was established and made responsible for discipline and control over a hitherto amorphous and diffuse movement. The party was transformed from an elite organization to one of mass national appeal and participation.
{{ಮುಖ್ಯ|ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ}}
[[ಚಿತ್ರ:Salt Satyagraha.jpg|thumb|230px|ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ ದಂಡಿ ಯಾತ್ರೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮುಂಚಿನ ಒಂದು ದೃಶ್ಯ]]
[[ಸೈಮನ್ ಆಯೋಗ]]ದ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ತಿರಸ್ಕಾರದ ನಂತರ [[ಮುಂಬಯಿ]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಮೇ [[೧೯೨೮]]ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸರ್ವ ಪಕ್ಷಗಳ ಸಭೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ [[ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರೂ]]ರವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನದ ಒಂದು ಕರಡು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ನಂತರ [[ಕಲ್ಕತ್ತೆ]]ಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ [[೧೯೨೯]]ರ ಒಳಗೆ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಆಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗಾಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ [[ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ]] ನಡೆಸಲಾಗುವುದೆಂದು ತಿಳಿಸಲಾಯಿತು.
[[File:Jnehru.jpg|thumb|[[ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]]]]
ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೨೯ ರ ತನ್ನ ಐತಿಹಾಸಿಕ [[ಲಾಹೋರ್]] ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ , [[ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]] ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ , ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸುವ ಕುರಿತು ಗೊತ್ತುವಳಿಯೊಂದನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಅದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಿತು.[[೨೬ ಜನವರಿ]] [[೧೯೩೦]] ಅನ್ನು ''ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ಯ'' ದಿನ ಎಂದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಆಚರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಅನೇಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಆ ದಿನವನ್ನು ಅಭಿಮಾನ ಗೌರವಗಳಿಂದ ಆಚರಿಸಲು ಸಿದ್ಧವಾದರು .


ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಏಕಾಂತವನ್ನು ಮುರಿದ ಗಾಂಧಿಯವರು, [[೧೯೩೦]] ರ [[ಮಾರ್ಚ್ ೧೨]] ಮತ್ತು [[ಏಪ್ರಿಲ್ ೬]] ರ ನಡುವೆ [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]] ನ ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದ [[ದಂಡಿ, ಗುಜರಾತ್|ದಂಡಿ]] ವರೆಗೆ [[ಗುಜರಾತ್]] ನ ಕಡಲತೀರದುದ್ದಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪಾದಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ಉಪ್ಪಿನ ಮೇಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷರ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ , ದಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಾವಿರಾರು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಸಮುದ್ರದ ನೀರಿನಿಂದ ತಮ್ಮದೇ ಉಪ್ಪನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಕಾನೂನನ್ನು ಮುರಿದರು . ಈ ನಡಿಗೆಯು ''ದಂಡಿ ಯಾತ್ರೆ'' ಅಥವಾ 'ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ' ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.
Gandhi always stressed that the movement should not be directed against the British people, but the unjust system of foreign administration. British officers and leaders are human beings, emphasized Gandhi, and capable of the same mistakes of intolerance, racism and cruelty as the common Indian or any other human being. Punishment for these sins was God's task, and not the mission of the freedom movement. But the liberation of 350 million people from colonial and social tyranny definitely was.


ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ [[ಕಲ್ಕತ್ತಾ]] ದಲ್ಲಿ ಪೋಲೀಸರು ಮತ್ತು ಜನರ ನಡುವೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು. ೧೯೩೦-೩೧ ರ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡಲಾಯಿತು. [[ಪೇಷಾವರ]]ದಲ್ಲಿ [[ಕಿಸ್ಸಾ ಖ್ವಾನೀ ಬಝಾರ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]] ದಲ್ಲಿ ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನಕರರ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ೧೯೩೦ ರ ನವೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ [[ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತು]] ನಡೆಯಿತು . ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಇರಲಿಲ್ಲ . ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಿಂದುಂಟಾದ ಅರ್ಥಿಕ ಸಂಕಷ್ಟಗಳಿಂದಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಮೇಲಿನ ನಿಷೇಧವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಯ ಇತರ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಜೈಲಿನಿಂದ ೧೯೩೧ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.
During his first nationwide satyagraha, Gandhi urged the people to boycott British educational institutions, law courts, and products; to resign from government employment; to refuse to pay taxes; and to forsake British titles and honours. Although this came too late to influence the framing of the new Government of India Act of 1919, the magnitude of disorder resulting from the movement was unparalleled and presented a new challenge to foreign rule. Over 10 million people protested according to Gandhi's guidelines in all cities and thousands of towns and villages in every part of the country. But Gandhi made a tough decision and called off the campaign in 1922 because of an atrocious murder of policemen in [[Chauri Chaura]] by a mob of agitators. He was deeply distressed with the act, and the possibility that crowds of protestors would lose control like this in different parts of the country, causing the fight for national freedom to degenerate into a chaotic orgy of bloodshed, where Englishmen would be murdered by mobs, and the British forces would retaliate against innocent civilians. He felt Indians needed more discipline and had to understand that they were not out to punish the British, but to expose the cruelty and evil behind their discrimination and tyranny. As much as liberating India, he hoped to reform the British, see them as friends and break the back of racism and colonialism across the world.


೧೯೩೧ರ ಮಾರ್ಚಿನಲ್ಲಿ [[ಗಾಂಧಿ-ಇರ್ವಿನ್ ಒಪ್ಪಂದ]] ಕ್ಕೆ ಸಹಿಬಿದ್ದು ಸರಕಾರವು ಎಲ್ಲ ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿತು. ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸದಿರಲು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಏಕೈಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಒಪ್ಪಿದರು. ಆ ಪರಿಷತ್ತು ೧೯೩೧ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಸಭೆ ಸೇರಿತು. ಆದರೆ ಪರಿಷತ್ತು ೧೯೩೧ರ ಡಿಸೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ೧೯೩೨ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.
He was imprisoned in 1922 for six years, but served only two. On his release from prison, he set up the [[Sabarmati Ashram]] in [[Ahmedabad]], on the banks of river [[Sabarmati River|Sabarmati]], established the newspaper ''Young India'', and inaugurated a series of reforms aimed at the socially disadvantaged within Hindu society - the rural poor, and the [[Dalit (outcaste)|untouchable]]s.


ಮುಂದಿನ ಅನೇಕ ವರ್ಷ ಕಾಲ , ೧೯೩೫ರಲ್ಲಿ [[ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಅಕ್ಟ್]] ಸಿದ್ಧವಾಗುವ ವರೆಗೆ, ಸರಕಾರ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಆಗಾಗ ಮಾತುಕತೆ ಹಾಗೂ ಸಂಘರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದವು. ಅಷ್ಟು ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗುಗಳ ಮಧ್ಯದ ಕಂದರವು ಮತ್ತೆ ಸೇರಿಸಲಾಗದಷ್ಟು ಅಗಲವಾಗಿತ್ತು. ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳು ಒಂದನ್ನೊಂದು ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗೂ, ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸೂ ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.
Emerging leaders within the Congress -- [[C. Rajagopalachari]] (Rajaji), [[Jawaharlal Nehru]], [[Vallabhbhai Patel]], and others-- championed Gandhi's leadership in articulating nationalist aspirations. The Indian political spectrum was further broadened in the mid-1920s by the emergence of both moderate and militant parties, such as the [[Swaraj Party]], [[Hindu Mahasabha]], [[Communist Party of India]] and the [[Rashtriya Swayamsevak Sangh]]. Regional political organizations also continued to represent the interests of non-[[Brahmin]]s in [[Madras]], [[Mahar]]s in [[Maharashtra]], and [[Sikh]]s in Punjab.


== ಕ್ರಾಂತಿಕಾರೀ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ==
==ದಂಡೀಯಾತ್ರೆ ಮತ್ತು ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ==
ಚದುರಿದಂತೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ವಿರುದ್ಧದ ಸಶಸ್ತ್ರ ದಂಗೆಯು ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದವರೆಗೆ ಸಂಘಟಿತವಾಗಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಬಂಗಾಳದ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ ೧೯೦೬ರಲ್ಲಿ [[ಅರಬಿಂದೊ ಘೋಷ್]] ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಹಸ್ಯವಾದ [[ಜುಗಾಂತರ್ ಪಕ್ಷ]] ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು <ref>[[Banglapedia]] [http://banglapedia.search.com.bd/HT/J_0130.htm article] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110525044456/http://banglapedia.search.com.bd/HT/J_0130.htm |date=2011-05-25 }} by Mohammad Shah</ref>. ಅರಬಿಂದೊ ಅವರ ಸಹೋದರ [[ಬರಿನ್ ಘೋಷ್]] ಮತ್ತು [[ಬಾಘಾ ಜತೀನ್]]ರಂತಹ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರು ಸ್ಫೋಟಕಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. [[ಮುಜಾಫರಪುರ]]ದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶನನ್ನು ಸ್ಫೋಟಕದೊಂದಿಗೆ ಕೊಲ್ಲುವ ಪ್ರಯತ್ನ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅರಬಿಂದೊ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕರು ಬಂಧಿತರಾದರು. ಒಟ್ಟು ೪೬ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು [[ಅಲಿಪುರ]]ದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಅನೇಕರನ್ನು ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಸ್ಫೋಟಕ ಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ [[ಖುದೀರಾಮ್ ಬೋಸ್]] ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದರು. ಮರೆಯಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ [[ಬಾಘಾ ಜತಿನ್]] ಪೋಲೀಸರ ಗುಂಡುಗಳಿಗೆ ಬಲಿಯಾದರು.
{{ಮುಖ್ಯ|Salt Satyagraha}}
[[Image:Salt Satyagraha.jpg|thumb|230px|Scenes on the eve of the Salt Satyagraha, Gandhi's famous 240 mile march on foot to the sea at Dandi.]]
Following the rejection of the recommendations of the [[Simon Commission]] by Indians, an all-party conference was held at [[Bombay]] in May 1928. The conference appointed a drafting committee under [[Motilal Nehru]] to draw up a constitution for India. The [[Calcutta]] session of the Indian National Congress asked the British government to accord dominion status to India by December 1929, or a countrywide civil disobedience movement would be launched. The Indian National Congress, at its historic [[Lahore]] session in December 1929, under the presidency of Jawaharlal Nehru, adopted a resolution to gain complete independence from the British. It authorised the Working Committee to launch a civil disobedience movement throughout the country. It was decided that [[26 January]] [[1930]] should be observed all over India as the ''Purna Swaraj'' (complete independence) Day. Many Indian political parties and Indian revolutionaries of a wide spectrum united to observe the day with honour and pride.


[[೧೯೧೪]]ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ [[ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ]]ವು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಯುವಕಯುವತಿಯರು ಅನುಶೀಲನ ಸಮಿತಿ, [[ಗದರ್ ಪಕ್ಷ]] ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಮದ್ದುಗುಂಡು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು [[ಜರ್ಮನಿ]]ಯಿಂದ ತರಿಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಸಶಸ್ತ್ರ ಬಂಡಾಯ ಹೂಡಲು ಯೋಜಿಸಿದರು.<ref>'' Rowlatt Report'' (§109-110); ''First Spark of Revolution'' by A.C. Guha, pp424-434 .</ref> ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕರ ಬಂಧನದಿಂದಾಗಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದವು. ೧೯೨೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಸಂಘಟಿತರಾಗತೊಡಗಿದರು. [[ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಆಝಾದ್]] ಮುಂದಾಳುತನದಲ್ಲಿ [[ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯ ಸಂಘಟನೆ]] ರಚನೆಯಾಯಿತು. [[ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್]] ಮತ್ತು [[ಬಟುಕೇಶ್ವರ್ ದತ್]] [[೧೯೨೯]]ರ [[ಅಕ್ಟೊಬರ್ ೮]]ರಂದು ಕೇಂದ್ರೀಯ ಶಾಸನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸುರಕ್ಷತಾ ಮಸೂದೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ವಿವಾದಗಳ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ, ಸ್ಫೋಟಕವನ್ನು ಎಸೆದರು. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಬಾಂಬ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ವಿಚಾರಣೆಯ ನಂತರ [[ಭಗತಸಿಂಗ್]], [[ಸುಖದೇವ್]] ಮತ್ತು [[ರಾಜಗುರು]] ಅವರನ್ನು [[೧೯೩೧]]ರಲ್ಲಿ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು .
Gandhi emerged from his long seclusion by undertaking his most famous campaign, a march of about 400 kilometres from his commune in [[Ahmedabad]] to [[Dandi, Gujarat|Dandi]], on the coast of [[Gujarat]] between [[12 March]] and [[6 April]], [[1930]]. The march is usually known as the ''Dandi March'' or the ''Salt Satyagraha''. At Dandi, in protest against British taxes on salt, he and thousands of followers broke the law by making their own salt from seawater.


[[೧೮ ಏಪ್ರಿಲ್]] [[೧೯೩೦]] ರಂದು [[ಸೂರ್ಯ ಸೇನ್]], ಇತರ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಜತೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಮದ್ದುಗುಂಡು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಸರಕಾರೀ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ [[ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್]] ಶಸ್ತ್ರಾಗಾರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡಿದರು. ೧೯೩೨ರಲ್ಲಿ [[ಪ್ರೀತಿಲತಾ ವಡ್ಡೇದಾರ್]], [[ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್]]ನಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕ್ಲಬ್ಬಿನ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ದಾಳಿಯ ಮುಂದಾಳತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು. [[ಬೀನಾ ದಾಸ್]], [[ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]]ದ ಕಾನ್ವೋಕೇಶನ್ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ [[ಬಂಗಾಲ]]ದ ಗವರ್ನರ್ ಆದ [[ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲಿ ಜಾಕ್ಸನ್]]ರ ಹತ್ಯೆಗೆ ಯತ್ನಿಸಿದರು. [[ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ ಶಸ್ತ್ರಾಗಾರದ ದಾಳಿ]] ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ನಂತರ , [[ಸೂರ್ಯ ಸೇನ್]]ರನ್ನು ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅನೇಕರನ್ನು ಜೀವಾವಧಿ [[ಅಂಡಮಾನ್]] ನಲ್ಲಿ [[ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲ್]] ಗೆ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು.
In April 1930 there were violent police-crowd clashes in [[Calcutta]]. Approximately over 100,000 people were imprisoned in the course of the Civil disobedience movement (1930-31), while in [[Peshawar]] unarmed demonstrators were fired upon in the [[Qissa Khwani bazaar massacre]]. While Gandhi was in jail, the first [[Round Table Conference]] was held in London in November 1930, without representation from the Indian National Congress. The ban upon the Congress was removed because of economic hardships caused by the satyagraha. Gandhi, along with other members of the Congress Working Committee, was released from prison in January 1931.


[[೧೩ ಮಾರ್ಚ್]] [[೧೯೪೦]]ರಂದು , ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ [[ಉಧಮ್ ಸಿಂಗ್]] [[ಅಮೃತಸರ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]]ಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ [[ಮೈಕೇಲ್ ಓ ಡೈಯರ್]] ನಿಗೆ ಗುಂಡು ಹಾಕಿದನು. ಆದರೆ , ೧೯೩೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ - ಮುಖ್ಯಧಾರೆಯ ಅನೇಕ ನಾಯಕರು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಕೊಡಮಾಡಿದ ವಿವಿಧ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ರಾಜಕಾರಣವು ತಲೆ ಎತ್ತಿತು - ಹೀಗಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಬದಲಾಗಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಕ್ರಮೇಣ ನಶಿಸಿದವು. ಹಿಂದಿನ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು [[ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಮತ್ತು ಇತರ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಮ್ಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಸೇರಿ ರಾಜಕಾರಣದ ಪ್ರಮುಖಧಾರೆಯನ್ನು ಸೇರಿದರು. ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಲ್ಲಿ ಅನೇಕರನ್ನು ದೇಶದ ಅನೇಕ ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡಲಾಯಿತು .
In March of 1931, the [[Gandhi-Irwin Pact]] was signed, and the government agreed to set all political prisoners free. In return, Gandhi agreed to discontinue the civil disobedience movement and participate as the sole representative of the Congress in the second Round Table Conference, which was held in London in September 1931. However, the conference ended in failure in December 1931. Gandhi returned to India and decided to resume the civil disobedience movement in January 1932.


== ಚುನಾವಣೆ ಹಾಗೂ ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ ==
For the next few years, the Congress and the government were locked in conflict and negotiations until what became the [[Government of India Act]] of 1935 could be hammered out. By then, the rift between the Congress and the Muslim League had become unbridgeable as each pointed the finger at the other acrimoniously. The Muslim League disputed the claim of the Congress to represent all people of India, while the Congress disputed the Muslim League's claim to voice the aspirations of all Muslims.
ಭಾರತದ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಬ್ರಿಟೀಷರು [[೧೯೩೫ರ ಭಾರತದ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯ್ದೆ]]ಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದರು. ಇದರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಗಳು: ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತದ ಸಡಿಲತೆ, ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಹಿತರಕ್ಷಣೆ. ಇದರಂತೆ ೧೯೩೭ರ ಫೆಬ್ರುವರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆದವು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ೫ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಮತ ಗಳಿಸಿ ಇನ್ನೆರಡರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದ ಪಕ್ಷವಾಯಿ


೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ವೈಸ್‌ರಾಯ್ [[ಲಾರ್ಡ್ ಲಿನ್ಲಿಥ್ಗೌ]] ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ತಿಳಿಸದೆಯೆ ಭಾರತವು [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ]]ವನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಇದರ ವಿರೋಧವಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೂ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವಂತೆ ಅಪ್ಪಣೆ ನೀಡಿತು. ಆಗಿನ [[ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲೀಗ್]]‍ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಮೊಹಮದ್ ಆಲಿ ಜಿನ್ನಾ]] ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ [[ಲಾಹೋರ್]]‍ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಲೀಗಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ, ಮುಂದೆ [[ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇದರಂತೆ ಭಾರತವನ್ನು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಲಾಯಿತು.
==ಕ್ರಾಂತಿಕಾರೀ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು==
<gallery>
[[Image:Bhagat21.jpg|thumb|100px|[[Bhagat Singh]]]]
ಚಿತ್ರ:Bhagat21.jpg|thumb|100px|[[ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್]]
[[Image:guards.jpeg|thumb|100px|Smiling [[Udham Singh|Udham]] leaving the Caxton Hall after his arrest]]
ಚಿತ್ರ:guards.jpeg|thumb|100px| ಬಂಧನದ ನಂತರ [[ಉಧಾಮ್ ಸಿಂಗ್]]
[[Image:SriAurobindo.JPG|thumb|100px|[[Aurobindo Ghosh]]]]
[[Image:Bagha_jatin1.JPG|thumb|100px|[[Bagha Jatin]]]]
ಚಿತ್ರ:SriAurobindo.JPG|thumb|100px|[[ಅರವಿಂದ ಘೋಷ್]]
ಚಿತ್ರ:Bagha jatin1.JPG|thumb|100px|[[ಬಾಘಾ ಜತಿನ್]]
[[Image:Surya-sen-stamp.jpg|thumb|150px|[[Surya Sen]] postage stamp]]
</gallery>
{{ಮುಖ್ಯ|Revolutionary movement for Indian independence}}


== ಅಂತಿಮ ಹಂತ: ಕದನ, ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ದಂಗೆ ==
Apart from a few stray incidents, the armed rebellion against the British rulers were not organized before the beginning of the 20th century. The revolutionary philosophies and movement made its presence felt during the 1905 [[Partition of Bengal]]. Arguably, the initial steps to organize the revolutionaries were taken by [[Aurobindo Ghosh]], his brother [[Barindra Ghosh|Barin Ghosh]], [[Bhupendranath Datta]] etc. when they formed the [[Jugantar]] party in April 1906 <ref>[[Banglapedia]] [http://banglapedia.search.com.bd/HT/J_0130.htm article] by Mohammad Shah</ref>.[[Jugantar]] was created as an inner circle of the [[Anushilan Samiti]] which was already present in [[Bengal]] mainly as a revolutionary society in the guise of a fitness club.
[[ಚಿತ್ರ:Subhas Bose.jpg|thumb|right|100px|ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್]]
[[ಚಿತ್ರ:AzadHindFlag.png|thumb|100px|The flag used by [[Indian National Army|I.N.A.]]]]
ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಭಾರತೀಯರು [[ಎರಡನೆ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ]]ದಲ್ಲಿ ವಿಭಜನೆಯಾದರು. ಬ್ರಿಟೀಷರು ಏಕಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಯಾವುದೇ ಚುನಾಯಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸದೆ ಭಾರತವನ್ನು ವಿಶ್ವಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಧುಮುಕುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಮ್‍ನ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದ, ಜೀವನ್ಮರಣದ ಹೋರಾಟವಾಗಿದ್ದ, ಆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟೀಷರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರೆ ತಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಿಗಬಹುದೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿ ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯರು ಬ್ರೀಟೀಷರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಹಂಬಲ ತೋರಿಸಿದರು. ಇನ್ನಿತರರು ಭಾರತದ ತೇಜೋವಧೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ, ನಾಗರೀಕ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟೀಷರಿಂದ ರೋಸಿ ಹೋದರು. ಬಹಳಷ್ಟು ಜನ ಈ ಸಂಯುಕ್ತ ಹೋರಾಟವನ್ನು ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು. ಯಾವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತೀಯರನ್ನು 'ಮಾಡು ಇಲ್ಲವೆ ಮಡಿ' ಎಂಬ ಹೋರಾಟಕ್ಕಿಳಿಯಿರಿ ಎಂದು ಬ್ರಿಟೀಷರು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರೋ, ಅದೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಅವರು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ, ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡು ಸುಮಾರು ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತ್ರಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು.


=== ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತ ಸೈನ್ಯ ===
The [[Jugantar]] party leaders like [[Barin Ghosh]] and [[Bagha Jatin]] initiated making of explosives. The [[Alipore bomb case]], following the [[Prafulla Chaki#The Muzaffarpur killing|Muzaffarpur killing]] tried several activists and many were sentenced deportation for life, while [[Khudiram Bose]] was hanged. [[Madan Lal Dhingra]], a student in London, murdered Sir Curzon Wylie, a British M.P. on [[1 July]] [[1909]] in [[London]].
{{ಮುಖ್ಯ|ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್|ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ}}
೧೯೩೭ ಮತ್ತು ೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ [[ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್]], ಭಾರತೀಯರ ಅನುಮತಿಯಿಲ್ಲದೆಯೆ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡಿದ್ದನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ಆಕ್ಷೇಪಿಸಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಿಂದ ಬೆಂಬಲ ದೊರೆಯದಿದ್ದಾಗ, ಪಕ್ಷದಿಂದ ಹೊರಬಂದು [[ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಫಾರ್ವರ್ಡ್ ಬ್ಲಾಕ್]] ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಗೃಹಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿದಾಗ, ೧೯೪೧ರಲ್ಲಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಿಟೀಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲು [[ಜರ್ಮನಿ]] ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್]] ದೇಶಗಳ ಬೆಂಬಲ ಪಡೆದರು. ೧೯೪೩ರಲ್ಲಿ ಇವರು ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ]]ಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಜಪಾನ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ [[ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೊಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳು|ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೊಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು]] ಸೆರೆಹಿಡಿದಾಗ, ಅದನ್ನು ಬೋಸ್ ಅವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ಸೇನೆಯು [[ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತ]]ವನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರಿಂದ ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಳಿಸಲು ಹೋರಾಡಿತು. ಆದರೆ ಸರಿಯಾದ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಿಲ್ಲದ ಈ ಸೇನೆ ಸೋಲನ್ನಪ್ಪಿತು. ೧೯೪೫ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶರಣಾಗತರಾದಾಗ, ಈ ಸೇನೆಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಿಂತವು. ೧೯೪೫ರ ಆಗಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಬೋಸರು ವಿಮಾನ ಅಪಘಾತವೊಂದರಲ್ಲಿ ಮರಣಹೊಂದಿದರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.


ಮೂರು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ವಿದ್ರೋಹಕ್ಕೆಂದು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಮತ್ತು ನೌಕಾಸೇನೆಯ ಬಂಡಾಯ ಆದವು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ವಿರೋದಿಸಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಸೇನೆಯ ಬಲಿದಾನವನ್ನು ಸತ್ಕರಿಸಿತು.
The Anushilan Samiti and Jugantar opened several branches throughout [[Bengal]] and other parts of [[India]] and recruited young men and women to participate in the revolutionary activities. Several murders and looting were done, with many revolutionaries being captured and imprisoned. During the [[First World War]], the revolutionaries planned to import arms and ammunitions from [[Germany]] and stage an armed revolution against the British.<ref>'' Rowlatt Report'' (§109-110}; ''First Spark of Revolution'' by A.C. Guha, pp424-434 .</ref>


=== ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ===
The [[Ghadar Party]] operated from abroad and cooperated with the revolutionaries in India. This party was instrumental in helping revolutionaries inside India catch hold of foreign arms.
{{ಮುಖ್ಯ|ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ಚಳುವಳಿ}}
೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧವು ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ [[ವಾರ್ಧಾ]]ದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕತ್ವ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡಿದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟೀಷರಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುವಂತೆ ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದರು <ref>Official Website of the Indian National Congress, sub-link to article titled ''The Second World War and the Congress.'' http://www.aicc.org.in/the_congress_and_the_freedom_movement.htm#the {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061005002204/http://www.aicc.org.in/the_congress_and_the_freedom_movement.htm#the |date=2006-10-05 }}. URL accessed on 20-Jul-2006</ref>. ಸ್ವಾತಂತ್ರದ ಷರತ್ತನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರು ಒಪ್ಪದಿದ್ದರಿಂದ ೧೯೪೨ರ ಆಗಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕೂಡಲೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಆಗ್ರಹಿಸಿ "[[ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ]]" ಎಂಬ ಒಂದು [[ನಾಗರೀಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನ]]ವನ್ನು ಕರೆದರು. [[ಮುಂಬಯಿ]]ನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಈ ಕೆರೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿ ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಅಸಹಕಾರಿಯಾಗಿ ವರ್ತಿಸಬೇಕೆಂದು ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಕೋರಿದರು. ಬ್ರಿಟೀಷರು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನಿರತವಾಗಿರುವ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಈ ಯತ್ನ ನಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಕರೆಯ ೨೪ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಇಡೀ ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಅನೇಕರನ್ನು ಯುದ್ಧ ಮುಗಿಯುವವರೆಗೂ ಹೊರಬಿಡಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಈ ಕರೆಗೆ ಮತ್ತು ಸಾಮೂಹಿಕ ಬಂಧನಕ್ಕೆ ಭಾರತದಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ನಡೆದವು. ಅನೇಕರು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹಾಜರಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ವಿಧ್ವಂಸಕ ಕೃತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಭಾರತಾದ್ಯಂತ ಸುಮಾರು ೧೦೦,೦೦೦ ಜನರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೪೩ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಾಯಕರಿಲ್ಲದೆ ಈ ಚಳುವಳಿ ನಿಂತುಹೋಯಿತು.


=== ಭಾರತೀಯ ಮಹಾನೌಕಾಪಡೆಯ ದಂಗೆ ===
After the First World War, the revolutionary activities suffered major setbacks due to the arrest of prominent leaders. In 1920s, the revolutionary activists started to reorganize. [[Hindustan Socialist Republican Association]] was formed under the leadership of [[Chandrasekhar Azad]]. [[Bhagat Singh]] and [[Batukeshwar Dutt]] threw a bomb inside the Central Legislative Assembly on [[8 April]] [[1929]] protesting against the passage of the Public Safety Bill and the Trade Disputes Bill. Following the trial (Central Assembly Bomb Case), [[Bhagat Singh]], [[Sukhdev]] and [[Rajguru]] were hanged in 1931.
[[ಚಿತ್ರ:RIN Mutineers Memorial.jpg|right|thumb|150px| ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ನೌಕಾಪಡೆಯ ದಂಗೆಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥಕ ಪ್ರತಿಮೆ]]
[[ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೮]], [[೧೯೪೬]]ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿನ ಬಂದರಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ನೌಕಾಪಡೆಯ ನಾವಿಕರು ದಂಗೆಯೆದ್ದರು. ಬಹಳ ಬೇಗ ಈ ದಂಗೆ [[ಕರಾಚಿ]] ಮತ್ತು [[ಕಲ್ಕತ್ತೆ]]ಯ ಬಂದರುಗಳಿಗೂ ಹರಡಿತು. ಒಟ್ಟು ೭೮ ಹಡಗುಗಳು, ಮತ್ತು ಸುಮಾರು ೨೦,೦೦೦ ನಾವಿಕರು ಈ ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಜನಾಂಗೀಯ ಬೇಧ ತೋರುವ ನಡವಳಿಕೆ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಜೀವನ ಸ್ಥಿತಿಗಳು ಈ ದಂಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಅಪ್ಪಣೆಗಳ ನಿರ್ಲಕ್ಷೆ, ಹಡಗುಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಧ್ವಜಗಳ ಹಾರಾಡುವಿಕೆ, ಮುಂತಾದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ನಡೆದವು. ಭಾರತೀಯ ನಾಗರೀಕರು ಈ ದಂಗೆಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದರು. ನಂತರ [[ವಾಯು ಸೇನೆ]] ಮತ್ತು [[ಮುಂಬಯಿ ಪೋಲೀಸ್]] ಕೂಡ ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದರು. ಮದ್ರಾಸು ಮತ್ತು ಪೂನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇನಾ ತುಕಡಿಗಳು ಕೂಡ ದಂಗೆಯುದ್ದವು.


ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿನ ಅಂತಿಮ ಹಂತದ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದ್ದು ಎಂಬುದು ಚರ್ಚಾಸ್ಪದ. ಕೆಲವರು "ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟೂ ತೊಲಗಿ" ಪ್ರತಿಭಟನೆಯು ನಿಷ್ಫಲವಾಯಿತೆಂದೂ, ಮತ್ತು ಸೇನೆಗಳ ದಂಗೆಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತ್ತೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ]]ಯಾಗಿದ್ದ [[ಕ್ಲೆಮೆಂಟ್ ಆಟ್ಲಿ]] ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. (ಆದರೆ ಆ ಆಟ್ಲಿಯವರ ಹೇಳಿಕೆ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ತಿರುಚುವ ಕುಯುಕ್ತಿಯ ಹೇಳಿಕೆ. ಆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಚಳುವಳಿಯ ಸಲುವಾಗಿಯೇ ಸೈನಿಕರೂ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಬಗೆಗೆ ವಿರೋಧ ತಳಿದಿದ್ದರು. ೨ನೇ ಮಾಹಾಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಮೊದಲೇ ಬ್ರಟಿಷರು ಭಾರತ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಅದರ ಫಲವಾಗಿಯೇ ೧೯೩೫ ರ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿ ಕಾನೂನು {Act of 1935] ಜಾರಿಗೆ ಬಂದು ಚುನಾಯಿತ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಗಳ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಸುಭಾಷರು ಮರಣ ಹೊಂದಿದ್ದರು.ಐಎನ್‍ಎ ಛಿದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಹೋರಾಟವು, ಭಾರತೀಯರಿಗೂ, ಸೈನಿಕರಿಗೂ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಭಾರತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮೊದಲೇ ಆಗಿತ್ತು, ತರಾತುರಿ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಸೈನಿಕರ ಅವಿಧೇಯತೆಯೂ ಸೇರಿತು. ಈ ಸೈನಿಕರ ಅವಿಧೇಯತೆಗೆ ಚಳುವಳಿಯೂ ಕಾರಣ. ಆಟ್ಲಿಯವರ ಮಾತು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವೆಂದು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಅವರು ಸ್ವಾತಂತ್ರಾ ನಂತರ ಪಾಕಿಸ್ಥಾನದ ಪರವೇ ಇದ್ದರು. ಏಕೆಂದರೆ ಇತಿಹಾಸ ಅವರ ಮಾತಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇಡೀ ಭಾರತ ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ನಿಂತಿತ್ತು. ಭಾರತದ ಆಡಳಿತ ಅವರಿಗೆ ಹೊರೆಯಾಗಿತ್ತು. ಯದ್ಧದ ಪರಿಣಾಮ ಬ್ರಟಿಷರ ಹದಗೆಟ್ಟ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯು ಕಾರಣ. ಇಡೀ ಇತಿಹಾಸದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಬದಿಗೊತ್ತಿ ಆಟ್ಲಿಯವರ ಕುಹಕದ ಮಾತಿಗೆ ಬೆಲೆಕೊಡುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.<ref>The Last Phase of British Sovereignty in India-1919 -1947by RRSethi MA Ph.D NewDelhi;1958</ref>)<ref>Dhanjaya Bhat, Writing in ''The Tribune,Sunday, February 12, 2006. Spectrum Suppl.'' Which phase of our freedom struggle won for us Independence? Mahatma Gandhi’s 1942 Quit India movement or The INA army launched by Netaji Bose to free India or the Royal Indian Navy Mutiny of 1946? According to the British Prime Minister Clement Attlee, during whose regime India became free, it was the INA and the RIN Mutiny of February 18-23 1946 that made the British realise that their time was up in India.
[[Surya Sen]], along with other activists, raided the [[Chittagong]] armoury on [[18 April]] [[1930]] to capture arms and ammunition and to destroy government communication system to establish a local governance. [[Pritilata Waddedar]] led an attack on European club in [[Chittagong]] in 1932, while [[Bina Das]] attempted to assassinate [[Stanley Jackson]], the Governor of [[Bengal]] inside the convocation hall of [[Calcutta University]]. Following the [[Chittagong armoury raid]] case, [[Surya Sen]] was hanged and several other were deported for life to the [[Cellular Jail]] in [[Andaman]].
An extract from a letter written by P.V. Chuckraborty, former Chief Justice of Calcutta High Court, on March 30 1976, reads thus: "When I was acting as Governor of West Bengal in 1956, Lord Clement Attlee, who as the British Prime Minister in post war years was responsible for India’s freedom, visited India and stayed in Raj Bhavan Calcutta for two days`85 I put it straight to him like this: ‘The Quit India Movement of Gandhi practically died out long before 1947 and there was nothing in the Indian situation at that time, which made it necessary for the British to leave India in a hurry. Why then did they do so?’ In reply Attlee cited several reasons, the most important of which were the INA activities of Netaji Subhas Chandra Bose, which weakened the very foundation of the British Empire in India, and the RIN Mutiny which made the British realise that the Indian armed forces could no longer be trusted to prop up the British. When asked about the extent to which the British decision to quit India was influenced by Mahatma Gandhi’s 1942 movement, Attlee’s lips widened in smile of disdain and he uttered, slowly, ‘Minimal’." http://www.tribuneindia.com/2006/20060212/spectrum/main2.htm.URL {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181216031442/https://www.tribuneindia.com/2006/20060212/spectrum/main2.htm.URL |date=2018-12-16 }} accessed on 17-Jul-2006</ref>. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸೇನೆಗಳ ಅಪಾರ ಬೆಲೆಯನ್ನು ತೆತ್ತಿದ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಈ ಆಂದೋಲನದಿಂದ ಎಚ್ಚೆದ್ದ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಸದೆಬಡೆಯುವ ಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ನಾಗರೀಕ ಆಂದೋಲನದೊಂದಿಗೆ ನೌಕಾಪಡೆಯ ದಂಗೆ ಸೇರಿದಾಗ ಭಾರತವನ್ನು ಆಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರ ವಿಪರ್ಯಾಸವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಅರಿತುಕೊಂಡಿತು <ref>Majumdar, R.C., Three Phases of India's Struggle for Freedom, Bombay, Bharatiya Vidya Bhavan, 1967, pp. 58-59.There is, however, no basis for the claim that the Civil Disobedience Movement directly led to independence. The campaigns of Gandhi ... came to an ignoble end about fourteen years before India achieved independence ... During the First World War the Indian revolutionaries sought to take advantage of German help in the shape of war materials to free the country by armed revolt. But the attempt did not succeed. During the Second World War Subhas Bose followed the same method and created the INA. In spite of brilliant planning and initial success, the violent campaigns of Subhas Bose failed ... The Battles for India's freedom were also being fought against Britain, though indirectly, by Hitler in Europe and Japan in Asia. None of these scored direct success, but few would deny that it was the cumulative effect of all the three that brought freedom to India. In particular, the revelations made by the INA trial, and the reaction it produced in India, made it quite plain to the British, already exhausted by the war, that they could no longer depend upon the loyalty of the sepoys for maintaining their authority in India. This had probably the greatest influence upon their final decision to quit India.</ref>.


೧೯೪೬ರ ಮಧ್ಯದೊಳಗೆ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕೀಯ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಬಂಧಿತರಾದವರನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸಿತು. ಭಾರತದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಗುರಿಯಿಂದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಿತು. [[೧೯೪೭]]ರ [[ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫]]ರಂದು ಅಧಿಕಾರದ ಹಸ್ತಾಂತರ ಆಯಿತು.
The [[Bengal Volunteers]] started operating in 1928. On [[8 December]] [[1930]], the [[Benoy Basu|Benoy]]-[[Badal Gupta|Badal]]-[[Dinesh Gupta|Dinesh]] trio of the party entered the secretariat [[Writers' Building]] in [[Kolkata]] and murdered Col NS Simpson, the Inspector General of Prisons.


== ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ೧೯೪೭ ರಿಂದ ೧೯೫೦ ==
On [[13 March]] [[1940]], [[Udham Singh]] shot Sir [[Michael O'Dwyer]], generally held responsible for the [[Amritsar Massacre]], in London. However, as the political scenario changed in the late 1930s - with the mainstream leaders considering several options offered by the British and the religious politics coming into play - the revolutionary activities gradually declined. Many past revolutionaries joined mainstream politics by joining [[Indian National Congress|Congress]] and other parties, especially communist parties, while many of the activists were kept under hold in different jails across the country.
{{ಮುಖ್ಯ|ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ}}


[[ಜೂನ್ ೩]], [[೧೯೪೭]]ರಂದು, ಕೊನೆಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ಆದ , ಲಾರ್ಡ್ [[ಲೂಯಿ ಮೌಂಟ್‍ಬ್ಯಾಟನ್]]‍ರವರು ಜಾತ್ಯತೀತ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]] ಎಂದು ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. [[ಅಗಸ್ಟ್ ೧೫]], [[೧೯೪೭]]ರ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿ ಭಾರತವು ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಯಿತು . [[ಹಿಂದು]], [[ಮುಸ್ಲಿಂ]], ಮತ್ತು [[ಸಿಖ್]] ಜನರ ನಡುವೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಈ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದವು. ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ನೆಹರು ಮತ್ತು ಉಪಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ [[ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್]] ಅವರು ಲಾರ್ಡ್ ಮೌಂಟ್‍ಬ್ಯಾಟನ್ ಅವರನ್ನು [[ಭಾರತದ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್]] ಎಂದು ಮುಂದುವರೆಯಲು ಆಮಂತ್ರಿಸಿದರು. ಅವರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಜೂನ್ ೧೯೪೮ ರಲ್ಲಿ [[ಚಕ್ರವರ್ತಿ ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ]] ಅವರು ತುಂಬಿದರು. ಪಟೇಲರು ೫೬೫ ರಾಜರುಗಳ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತರು. ಅವರು ಇದನ್ನು ತಮ್ಮ "ರೇಶಿಮೆಯ ಕೈಗವಸಿನಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕಿನ ಕೈ" ನೀತಿಯಿಂದ ಸಾಧಿಸಿದುದಕ್ಕೆ [[ಜುನಾಗಢ]] , [[ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ]], ಮತ್ತು [[ಹೈದರಾಬಾದ್ ಪ್ರಾಂತ]] ಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿದುದು ಉದಾಹರಣೆಗಳು.
==ಚುನಾವಣೆ ಹಾಗೂ ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ==
{{ಮುಖ್ಯ|Lahore Resolution}}
The [[Government of India Act 1935]], the voluminous and final constitutional effort at governing [[British India]], articulated three major goals: establishing a loose federal structure, achieving provincial autonomy, and safeguarding minority interests through separate electorates. The federal provisions, intended to unite [[princely state]]s and British India at the centre, were not implemented because of ambiguities in safeguarding the existing privileges of princes. In February 1937, however, provincial autonomy became a reality when elections were held; the Congress emerged as the dominant party with a clear majority in five provinces and held an upper hand in two, while the Muslim League performed poorly.


ಸಂವಿಧಾನ ರಚನಾಸಭೆಯು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಕರಡನ್ನು ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು [[ನವೆಂಬರ್ ೨೬]], [[೧೯೪೯]]ರಂದು ಪೂರ್ತಿಗೊಳಿಸಿತು; [[ಜನವರಿ ೨೬]], [[೧೯೫೦]]ರಂದು '''ಭಾರತದ ಗಣರಾಜ್ಯ'''ವನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ ಅವರಿಂದ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಡಾ. ರಾಜೇಂದ್ರಪ್ರಸಾದರನ್ನು ಮೊದಲ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ]] ಎಂದು ಸಂವಿಧಾನ ರಚನಾಸಭೆಯು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿತು. ನಂತರ ಸ್ವತಂತ್ರ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಭಾರತವು ಇನ್ನಿತರ ಎರಡು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಅವು ಯಾವುವೆಂದರೆ : [[ಗೋವಾ]] (೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ) ಮತ್ತು [[ಪಾಂಡಿಚೇರಿ]] ( ಫ್ರೆಂಚರು ೧೯೫೩-೧೯೫೪ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ೧೯೫೨ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆದವು. ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇ. ೬೨ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿತ್ತು ; ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಭಾರತವು ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವಾದಂತಾಯಿತು.
In 1939, the Viceroy [[Victor Alexander John Hope|Lord Linlithgow]] declared India's entrance into [[World War II]] without consulting provincial governments. In protest, the Congress asked all of its elected representatives to resign from the government. [[Jinnah]], the president of the [[Muslim League]], persuaded participants at the annual Muslim League session at [[Lahore]] in 1940 to adopt what later came to be known as the [[Lahore Resolution]], demanding the division of India into two separate sovereign states, one [[Muslim]], the other [[Hindu]]; sometimes referred as [[Two Nation Theory]]. Although the idea of [[Pakistan]] had been introduced as early as 1930, very few had responded to it. However, the volatile political climate and hostilities between the Hindus and Muslims transformed the idea of Pakistan into a stronger demand.


== ಮಹತ್ವದ ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳು ==
==ಅಂತಿಮ ಹಂತ: ಕದನ, ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ, ಸ್ವಭಾಸೈ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ದಂಗೆ==
ದೇಶಾದ್ಯಂತ [[ಭಾರತೀಯ|ಭಾರತೀಯರು]] [[ಎರಡನೆ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ]]ದಲ್ಲಿ ವಿಭಜನೆಯಾದರು. [[ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ| ಬ್ರಿಟೀಷರು]] ಏಕಪಥವಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಯಾವುದೇ ಚುನಾಯಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಯೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸದೆ ಭಾರತವನ್ನು ವಿಶ್ವಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಧುಮುಕುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಮ್]]‍ನ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದ, ಜೀವನ್ಮರಣದ ಹೋರಾಟವಾಗಿದ್ದ, ಆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟೀಷರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರೆ ತಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಿಗಬಹುದೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿ ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯರು ಬ್ರೀಟೀಷರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಹಂಬಲ ತೋರಿಸಿದರು. ಇನ್ನಿತರರು ಭಾರತದ ತೇಜೋವಧೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ, ನಾಗರೀಕ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಾರನಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟೀಷರಂದ ರೋಸಿ ಹೋದರು. ಬಹಳಷ್ಟು ಜನ ಈ ಸಂಯುಕ್ತ ಹೋರಾಟವನ್ನು ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು. ಯಾವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತೀಯರನ್ನು 'ಮಾಡು ಇಲ್ಲವೆ ಮಡಿ' ಎಂಬ ಹೋರಾಟಕ್ಕಿಳಿಯಿರಿ ಎಂದು ಬ್ರಿಟೀಷರು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರೋ, ಅದೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಅವರು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.


* [[1857]]-[[1858|58]] : [[ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ]].
ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರ ಉಗ್ರಕೋಪ, ನಿರಾಸೆ, ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ, ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡು ಸುಮಾರು ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತ್ರಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು.
* [[1858]] : ಭಾರತದ ಆಡಳಿತ [[ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ]]ಯ ಕೈಬಿಟ್ಟು [[ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸರಕಾರ]]ಕ್ಕೆ ಹಸ್ತಾಂತರ.
* [[1877]] : ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ರಾಣಿ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯ]] ಭಾರತದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿ ಎಂದು ಘೋಷಣೆ.
* [[1885]] : [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಉದಯ.
* [[1905]] : [[ಬಂಗಾಳದ ವಿಭಜನೆ]].
* [[1906]] : [[ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲೀಗ್]] ಸ್ಥಾಪನೆ
* [[1909]] : [[ಮಾರ್ಲೇ-ಮಿಂಟೋ ಸುಧಾರಣೆಗಳು]].
* [[1911]] : ಭಾರತದ ರಾಜಧಾನಿ [[ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ]]ದಿಂದ [[ದೆಹಲಿ]]ಗೆ ಬದಲಾವಣೆ.
* [[1914]] : ಪ್ರಪಂಚದ [[ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ]] ಪ್ರಾರಂಭ.
* [[1919]] : [[ಜಲಿಯನ್‍ವಾಲಾ ಬಾಗ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]].
* [[1920]] : [[ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ]] ಪ್ರಾರಂಭ. ವಿದೇಶೀ ವಸ್ತುಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರ.
* [[1921]] : [[ಮಲಬಾರ್]]ನಲ್ಲಿ [[ಮಾಪಿಳ್ಳೆ]]ಗಳ ದಂಗೆ.
* [[1922]] : ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ [[ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ]]ದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಉದಯ. [[ಚೌರಿಚೌರಾ]]ದ ಹಿಂಸೆಯಿಂದ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ ರದ್ದು.
* 1924 : ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದ ಏಕೈಕ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸ್ ಅಧಿವೇಶನ. (ಬೆಳಗಾವಿಯಲ್ಲಿ)
* [[1923]] : [[ಸೈಮನ್ ಆಯೋಗ]]ದ ಭಾರತ ಭೇಟಿ. ಲಾಠಿ ಏಟಿನಿಂದ [[ಲಾಲಾ ಲಜಪತ ರಾಯ್]] ಮರಣ.
* [[1930]] : [[ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ]]. ಮೊದಲ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತು.
* [[1930]]-[[1932|32]] : 3 ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತು
* [[1931]] : [[ಗಾಂಧೀಜಿ]] - [[ಇರ್ವಿನ್]] ಸಂಧಾನ. ಎರಡನೆಯ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತು.
* [[1935]] : ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸ್ವಯಂ ಆಡಳಿತ.
* [[1937]] : ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ [[ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಮಂತ್ರಿಮಂಡಳ ರಚನೆ.
* [[1939]]-[[1945|45]] : ಪ್ರಪಂಚದ [[ಎರಡನೆ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯುದ್ಧ]] ಪ್ರಾರಂಭ.
* [[1942]] : [[ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ]] ಆಂದೋಲನ. [[ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್]] ರಿಂದ [[ಮಲಯಾ]]ದಲ್ಲಿ [[ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ]]ಯ ಸ್ಥಾಪನೆ.
* [[1945]] : [[ಜಪಾನ್]]ನ ಪತನದೊಂದಿಗೆ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ]]ಯ ಶರಣಾಗತಿ.
* [[1946]] : ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನಿಂದ ಹಂಗಾಮೀ ಸರಕಾರ ರಚನೆ. [[ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲೀಗ್]] ಪ್ರತಿಭಟನೆ. [[ಬಂಗಾಳ]], [[ಪಂಜಾಬ್]]ಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ದಂಗೆ.
* [[1947]] : [[ಮೌಂಟ್ ಬ್ಯಾಟನ್]] ಭಾರತದ ವೈಸರಾಯ್. [[ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ]]. [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]ದ ಸ್ಥಾಪನೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತಿ.


==ನೋಡಿ==
===ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತ ಸೈನ್ಯ===
* [http://www.prajavani.net/news/article/2017/04/14/484069.html ರಾಮಚಂದ್ರ ಗುಹಾ;ಗಾಂಧಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ ಚಂಪಾರಣ್;14 Apr, 2017] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170421225521/http://www.prajavani.net/news/article/2017/04/14/484069.html |date=2017-04-21 }}
<!-- Unsourced image removed: [[Image:Netaji.jpg|thumb|200px|Subhash Chandra Bose]] -->
* [[ಭಾರತ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ]]
{{ಮುಖ್ಯ|ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್|ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ}}
The arbitrary entry of India into the war was strongly opposed by [[Subhash Chandra Bose]], who had been elected President of the Congress twice, in 1937 and 1939. After lobbying against participation in the war, he resigned from Congress in 1939 and started a new party, the [[All India Forward Bloc]]. He was placed under house arrest, but escaped in 1941. He surfaced in [[Germany]], and enlisted German and [[Japan]]ese help to fight the British in India.
[[Image:AzadHindFlag.png|thumb|200px|The flag used by [[Indian National Army|I.N.A.]]]]
In 1943, he travelled to Japan from Germany on board German and Japanese submarines. In Japan, he helped organize the [[Indian National Army]] (INA) and set up a [[Arzi Hukumate Azad Hind|government-in-exile]]. During the war, the [[Andaman and Nicobar]] islands [[Invasion and Occupation of the Andaman Islands during World War II|were captured by the Japanese]] and were nominally handed over by them to the INA; Bose renamed them ''Shahid'' (Martyr) and ''Swaraj'' (Independence). The INA fought against British and Indian troops in northeastern India, hoping to liberate Indian territories under colonial rule. But the poorly equipped soldiers fighting in dense jungle and with little real support from the Japanese died by the thousands. Their courage and patriotism were insufficient to overcome these heavy odds, and in addition many had doubts both about Japan's commitment to Indian Independence in the event of victory, and about fighting their erstwhile colleagues in the [[British Indian Army|Indian Army]]. The INA's efforts ended with the surrender of Japan in 1945. It is agreed by many that Subhash Chandra Bose was killed in an air crash in August 1945, but the circumstances of his death are still [[Death mystery of Netaji Subhash Chandra Bose|disputed]].


{{wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ|ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ}}
Three Indian National Army officers were put on trial for treason at the Red Fort in Delhi, which sparked widespread protests and a Naval Mutiny in Bombay. As the British had chosen to prosecute one Hindu, one Sikh and one Muslim, they could hardly have given the Independence movement a better rallying-point, and for the last time Congress and the Muslim League joined forces to demand their release. Although they were found guilty, they were immediately set free when the trial ended. Subsequently the Congress Party, which had not supported Bose's use of violence, embraced those who died fighting for the INA and its surviving soldiers as heroes. The Congress set up a special fund to take care of the survivors and the families of the soldiers who lost their lives or were seriously wounded. The veterans of the INA were not permitted to enrol in the Indian Army after independence, but they were granted generous pensions and are still accorded considerable respect in India.


==ಉಲ್ಲೇಖ==
Subhas Chandra Bose's political legacy remains controversial, owing to his alliance with the [[Axis Powers]], but in India he is widely revered as a patriotic hero.
<references />


{{IndiaFreedom}}
===ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ===
== ಯೂರೋಪಿನವರ ರಾಜ್ಯಭಾರ ==
{{ಮುಖ್ಯ|Quit India Movement|Mahatma Gandhi}}
[[ಚಿತ್ರ:Lord Clive meeting with Mir Jafar after the Battle of Plassey.jpg|thumb|200px|left|[[ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್]] [[ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನ]]ವನ್ನು ಗೆದ್ದ ಮೇಲೆ [[ಮೀರ್ ಜಾಫರ್]] ಜೊತೆಗೆ]][[ಪೋರ್ಚುಗಲ್|ಪೋರ್ಚುಗೀಯ]] ಅನ್ವೇಷಕ [[ವಾಸ್ಕೊ ಡ ಗಾಮಾ]] [[ಕಲ್ಲಿಕೋಟೆ]] ಬಂದರಕ್ಕೆ [[೧೪೯೮]]ರಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಸಿದ ನಂತರ, [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪಿನ]] ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು [[ಸಾಂಬಾರು ಪದಾರ್ಥ]]ಗಳ ವ್ಯಾಪಾರದ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಕರಾವಳಿಗೆ ಬರತೊಡಗಿದರು. [[೧೭೫೭]]ರಲ್ಲಿ [[ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನ]]ದಲ್ಲಿ [[ರಾಬರ್ಟ ಕ್ಲೈವ]]ನ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ಬ್ರಿಟಿಷ ಸೈನ್ಯ [[ಬಂಗಾಲ]]ದ ನವಾಬ [[ಸಿರಾಜುದ್ದೌಲ]]ನನ್ನು ಪರಾಜಯಗೊಳಿಸಿದ ಬಳಿಕ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ]] ಕಂಪನಿ ಭದ್ರವಾಗಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು [[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆ]]ಯ ನಾಂದಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [[1764]]ರಲ್ಲಿ [[ಬಕ್ಸಾರ್ ಕಾಳಗ]]ದ ನಂತರ, ಬಂಗಾಲ, [[ಬಿಹಾರ]] ಮತ್ತು [[ಓರಿಸ್ಸಾ]]ಗಳ ಮೇಲೆ ಕಂಪನಿಗೆ ಆಡಳಿತದ ಹಕ್ಕುಗಳು ದೊರೆತವು.
The '''Quit India Movement''' ''(Bharat Chhodo Andolan)'' or the ''(August Movement)'' was a '''[[civil disobedience]]''' movement in [[India]] launched in [[August]] [[1942]] in response to [[Gandhi]]'s call for immediate independence of India. The aim was to bring the [[Politics of the United Kingdom|British Govt.]] to the negotiating table by holding the Allied War Effort hostage. The call for determined, but [[passive resistance]] that signified the certitude that Gandhi foresaw for the movement is best described by his call to '''Do or Die''' , issued on [[8 August]] at the [[Gowalia Tank|Gowalia Tank Maidan]] in Bombay, since re-named ''August Kranti Maidan'' (August Revolution Ground). However, almost the entire Congress leadership, and not merely at the national level, was put into confinement less than twenty-four hours after Gandhi's speech, and the greater number of the Congress leaders were to spend the rest of the war in jail.
<!-- Image with unknown copyright status removed: [[image:QUITIN7.JPG|left|thumb|300px|Quit India procession at Bangalore]] -->
At the outbreak of war, the Congress Party had during the Wardha meeteing of the working-committee in September [[1939]], passed a resolution conditionally supporting the fight against fascism<ref>Official Website of the Indian National Congress, sub-link to article titled ''The Second World War and the Congress.'' http://www.aicc.org.in/the_congress_and_the_freedom_movement.htm#the. URL accessed on 20-Jul-2006</ref>, but were rebuffed when they asked for independence in return. The draft proposed that if the British did not accede to the demands, a massive Civil Disobedience would be launched. However, it was an extremely controversial decision. The Congress had lesser success in rallying other political forces under a single flag and mast.


ಹೊಸದಾಗಿ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಈ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಹಾಗೂ ಬಲಪಡಿಸಲು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತು]] ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ೧೮೩೫ರಲ್ಲಿ [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] ಅನ್ನು [[ಶಿಕ್ಷಣ ಮಾಧ್ಯಮ]]ವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಶಿಷ್ಟವರ್ಗದ ಹಿಂದೂಗಳು [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]]ದಲ್ಲಿರುವ ವಿವಾದಾಸ್ಪದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳಾದ [[ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿ]], [[ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ]] ಮತ್ತು [[ಸತಿ]] ಪದ್ಧತಿಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರು. [[ಮುಂಬಯಿ]] ಮತ್ತು [[ಮದ್ರಾಸು]]ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಮತ್ತು ಚರ್ಚಾಕೂಟ ಸಮಾಜಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಆಲೋಚನೆಯ ವೇದಿಕೆಗಳಾದವು. ಆರಂಭಕಾಲದ ಈ ಸುಧಾರಕರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮದ ಜಾಣತನದ ಉಪಯೋಗ ಇವುಗಳಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಅಪವರ್ತನಗೊಳಿಸದೆ, ವಿಶಾಲ ತಳಹದಿಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ತರುವ ಸಂಭಾವ್ಯತೆ ಬೆಳೆಯಿತು.
On [[August 8]] [[1942]] the Quit India resolution was passed at the Bombay session of the All India Congress Committee (AICC). At Gowalia Tank, [[Mumbai]] Gandhi urged Indians to follow a non-violent civil disobedience. Gandhi told the masses to act as an independent nation and not to follow the orders of the British. The British, already alarmed by the advance of the Japanese army to the India/Burma border, responded the next day by imprisoning Gandhi at the [[Aga Khan Palace]] in [[Pune]]. The Congress Party's Working Committee, or national leadership was arrested all together and imprisoned at the Ahmednagar Fort. They also banned the party altogether. Large-scale protests and demonstrations were held all over the country. Workers remained absent en masse and strikes were called. The movement also saw widespread acts of [[sabotage]], Indian under-ground organisation carried out bomb attcks on allied supply convoys, government buildings were set on fire, electricity lines were disconnected and transport and communication lines were severed.


ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಆಧುನಿಕೀಕರಣದ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕೆಲವು ಸುಧಾರಣಾಕಾರಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರೂ ಸಹ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರ ದುರಾಪಚಾರ ಅಮಿತವಾಗಿತ್ತು. [[೯ನೆಯ ಲಾನ್ಸರ್ಸ್]]‍ ಪಡೆಯ ಹೆನ್ರಿ ಔವ್ರಿಯ ಆತ್ಮಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ನಿಷ್ಕಾಳಜಿಯಿಂದ ಸೇವಕರಿಗೆ ಕಟುವಾದ ಹೊಡೆತ ನೀಡುವುದನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಫ್ರ್ಯಾಂಕ್ ಬ್ರೌನ್ ಎನ್ನುವ ಸಾಂಬಾರ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಈ ನಿರ್ದಯ ವರ್ತನೆಯ ಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಏನೇನೂ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆ ಇಲ್ಲವೆಂದೂ, ಅಲ್ಲದೆ ಹೊಡೆತ ಕೊಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದಲೇ ಕೆಲವರು ಸೇವಕರನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರೆಂದು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಬ್ರಿಟೀಷರ ಅಧಿಕಾರ ಬಲ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಚಾರಗಳ ಅವಹೇಳನವೂ ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಮಸೀದಿ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಮೋಜು ಏರ್ಪಡಿಸುವದು, [[ತಾಜಮಹಲ್|ತಾಜಮಹಲಿನ]] ಛಾವಣಿಯ ಮೇಲೆ ಸೈನ್ಯದ ತುಕುಡಿಗಳ ವಾದ್ಯಮೇಳಕ್ಕೆ ಹೆಜ್ಜೆಕುಣಿತ ಹಾಕುವುದು, ಬಜಾರಗಳ ಜನಜಂಗುಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಟಿ ಬೀಸುತ್ತ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು (ಜನರಲ್ [[ಹೆನ್ರಿ ಬ್ಲೇಕ್]] ವರ್ಣಿಸಿದಂತೆ) ಮತ್ತು [[ಸಿಪಾಯಿ]]ಗಳ ಜೊತೆ ಕೀಳು ವರ್ತನೆ ಮಾಡುವುದು. ೧೮೪೯ರಲ್ಲಿ [[ಪಂಜಾಬ್]] ಅನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರು ತಮ್ಮದಾಗಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ, ಅನೇಕ ಸಿಪಾಯಿ ಬಂಡಾಯಗಳಾದವು; ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಲಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾಯಿತು.
The British swiftly responded by mass detentions. A total over 100,000 arrests were made nationwide, mass fines were levied, bombs were airdropped {{fact}} and demonstrators were subjected to public flogging.
== <nowiki>''</nowiki>''೧೮೫೭'' ಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು ==
[[೧೮೫೭|೧೮೫೭ರ]] ಮುಂಚಿನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹಲವು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಆ ಹೋರಾಟಗಳು ಏಕೀಕರಣಗೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲವಾದುದರಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಸುಲಭವಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕಿದರು. ದಕ್ಷಿಣದ ಕೆಲವು ರಾಜರುಗಳು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದರು. [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್]] ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟೀಷರ ನಡುವೆ ನಡೆದ [[ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧಗಳು]], ೧೭೮೭ ರಲ್ಲಿ [[ಗೋವಾ]]ದ ಮೇಲೆ [[ಪೋರ್ಚುಗಲ್|ಪೋರ್ಚುಗೀಯ]] ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ನಡೆದ [[ಪಿಂಟೋಗಳ ಒಳಸಂಚು]] ಹೆಸರಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ದಂಗೆ, [[ತಮಿಳುನಾಡು|ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ಇಂದಿನ [[ತೂತುಕುಡಿ ಜಿಲ್ಲೆ|ಟ್ಯುಟಿಕಾರಿನ್ ಜಿಲ್ಲೆ]]ಯನ್ನು ಆಳಿದ [[ವೀರ ಪಾಂಡ್ಯ ಕಟ್ಟಿ ಬೊಮ್ಮನ್]] ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟ ಇವುಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ವೀರ ಪಾಂಡ್ಯನು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ತಮ್ಮ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ತೆರಿಗೆ ಕೊಡುವುದರ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಬ್ರಿಟೀಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದನು <ref>An Advanced History of India. By Majumder, Raychoudhary, Datta.</ref>. ಉಳಿದ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಸಂತಾಲರ ದಂಗೆ]] ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ [[ಬಂಗಾಲ]]ದಲ್ಲಿ [[ಟಿಟುಮೀರ್]] ಒಡ್ಡಿದ ಪ್ರತಿರೋಧಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು.
== ೧೮೫೭ರ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ ==
:<div class="noprint">''ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ&#58; [[ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ]]''</div>
[[ಚಿತ್ರ:SepoyMutiny.jpg|thumb|200px|೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ]][[ಚಿತ್ರ:Secundra Bagh after Indian Mutiny.jpg|thumb|200px|ನವೆಂಬರ್ ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ದಂಗೆಕೋರರನ್ನು ೯೩ ನೇ ಹೈಲ್ಯಾಂಡರ್ ಹಾಗೂ ೪ ನೇ ಪಂಜಾಬು ತುಕಡಿ ಬಗ್ಗುಬಡಿದ ನಂತರದ ಸಿಕಂದರಾ ಬಾಗ್.]]೧೮೫೭ರ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ (೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ) [[೧೮೫೭]]-[[೧೮೫೮]]ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ [[ಉತ್ತರ ಭಾರತ|ಉತ್ತರ]] ಮತ್ತು [[ಮಧ್ಯ ಭಾರತ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಭುಗಿಲೆದ್ದ [[ದಂಗೆ]]. ಈ ದಂಗೆಯು ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಅವರ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ನಡುವಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ಫಲವಾಗಿತ್ತು. [[ಮುಘಲರು]] ಮತ್ತು ಮಾಜಿ [[ಪೇಶ್ವೆ]]ಗಳಂತಹ ಭಾರತೀಯ ರಾಜರುಗಳ ಕುರಿತಾದ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಅಸಡ್ಡೆ ಮತ್ತು [[ಔಧ್]] ಪ್ರಾಂತ್ಯ ವನ್ನು ಬಲವಂತದಿಂದ ಸ್ವಾಧೀನ ಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದು ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಆಕ್ರೋಶವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದವು. [[ಡಾಲ್‍ಹೌಸಿ]]ಯ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಕೈವಶ ತಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಅನ್ಯಾಯಕಾರಿ [[ದತ್ತು ಮಕ್ಕಲಿಗೆ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲ]], ಮೊಘಲರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಅರಮನೆಯಿಂದ ದೆಹಲಿ ಬಳಿಯ [[ಕುತ್ಬ್]]‍ಗೆ ಓಡಿಸುವ ಸಂಚು ಅನೇಕ ಜನಗಳನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿದವು.


ಆದರೆ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಗೆ ನಿಕಟವಾದ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದ ಭಾರತೀಯ ಸಿಪಾಯಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ [[ಲೀ-ಎನ್‍ಫೀಲ್ಡ್]] (ಪಿ/೫೩) ಬಂದೂಕಿನ [[ತೋಟಾ]]ಗಳಿಗೆ ದನದ ಹಾಗೂ ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸವರಿದ್ದಾರೆಂಬ ಸುದ್ದಿ. ಸೈನಿಕರು [[ಕಾಡತೂಸು]]ಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಬಂದೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬುವ ಮೊದಲು ಹಲ್ಲಿನಿಂದ ಕಚ್ಚಿ ಅವುಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಕಳು ಮತ್ತು ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬು ಇದ್ದರೆ ಹಿಂದು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಮನಸ್ಸು ನೋಯುವಂತಿತ್ತು. ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಹೊಸ ಕಾಡತೂಸುಗಳನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ತೋಟಾಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದೂ, ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಸಿಪಾಯಿಗಳು [[ಜೇನುಮೇಣ]] ಮತ್ತು [[ಸಸ್ಯತೈಲ]]ವನ್ನು ತಾವೇ ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ, ಗಾಳಿಮಾತು ಅಳಿಯಲಿಲ್ಲ.
The movement soon became a leaderless act of defiance, with a number of acts that deviated from Gandhi's principle of non-violence. In large parts of the country, the local underground organisations took over the movement. However, by 1943, ''Quit India'' had petered out.


[[೧೮೫೭]]ರ ಮಾರ್ಚಿನಲ್ಲಿ, ೩೪ನೇ ದೇಶೀಯ ಪದಾತಿದಳದ ಸಿಪಾಯಿಯಾದ [[ಮಂಗಲ ಪಾಂಡೆ]], ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾರ್ಜೆಂಟ್ (ದಳನಾಯಕ) ಒಬ್ಬನ ಮೇಲೆರಗಿ ಅಡ್‍ಜುಟೆಂಟ್ (ಸೇನಾಧಿಕಾರಿ) ಒಬ್ಬನಿಗೆ ಗಾಯ ಮಾಡಿದನು. ಜನರಲ್ (ಸೇನಾಪತಿ) ಹರ್ಸೇ, ಪಾಂಡೆಗೆ ಯಾವುದೋ 'ಧರ್ಮದ ಮನೋವ್ಯಾಧಿ' ತಗುಲಿದೆಯೆನ್ನುತ್ತಾ, ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ಜಮಾದಾರ (ಆರಕ್ಷಕ ಪ್ರಮುಖ)ನಿಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದನಾದರೂ, ಬಂಧಿಸಲು ಆತ ನಿರಾಕರಿಸಿದನು. [[ಏಪ್ರಿಲ್ ೭]] ರಂದು ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಜಮಾದಾರನೊಂದಿಗೆ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಸಾಮೂಹಿಕ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಇಡೀ ತುಕಡಿಯನ್ನೇ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಯಿತು. ಮೇ ೧೦ ರಂದು, ೧೧ ನೇ ಹಾಗೂ ೨೦ ನೇ ಅಶ್ವದಳಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಉಕ್ಕುವ ರೋಷದಿಂದ ಸವಾರರು ಅಧಿಕಾರಗಳ ಮಿತಿ ಮೀರಿ, ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿದರು. ಅನಂತರ ೩ನೇ ತುಕಡಿಯನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಳಿಸಿದ ಅವರು, ಮೇ ೧೧ ರಂದು [[ದೆಹಲಿ]]ಯನ್ನು ತಲುಪಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಭಾರತೀಯರು ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಕೆಲಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಂಡಾಯವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ತುಂಬೆಲ್ಲ ಹರಡಿತು. ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ನಾಯಕರೆಂದರೆ [[ಅವಧ್]] ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮಾಜಿ ದೊರೆಯ ಸಲಹೆಗಾರನಾದ [[ಅಹ್ಮದ್ ಉಲ್ಲಾ]]; [[ನಾನಾ ಸಾಹೇಬ್]]; ಅವನ ಸೋದರಳಿಯ [[ರಾವ್ ಸಾಹೇಬ್]] ಮತ್ತವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದ [[ತಾಂತ್ಯಾ ಟೋಪಿ]] ಮತ್ತು [[ಅಝೀಮುಲ್ಲಾ ಖಾನ್]]; [[ಝಾನ್ಸಿ]]ಯ ರಾಣಿ [[ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಭಾಯಿ]]; [[ಕುಂವರ್ ಸಿಂಹ]]; [[ಬಿಹಾರ]]ದ [[ಜಗದೀಶಪುರ]]ದ [[ರಜಪೂತ]] ನಾಯಕ; ಮತ್ತು ಮುಘಲ್ ದೊರೆ [[ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾ]]ನ ಸಂಬಂಧಿ [[ಫಿರೂಝ್ ಶಹಾ]].
===ಭಾರತೀಯ ಮಹಾನೌಕಾಪಡೆಯ ದಂಗೆ===
{{ಮುಖ್ಯ|The Royal Indian Navy Mutiny}}
[[Image:RIN_Mutineers_Memorial.jpg|right|thumb|200px| '''RIN Mutineer’s Memorial''' in [[Mumbai]].]] <!-- FAIR USE of RIN_Mutineers_Memorial.jpg: see image description page at http://en.wikipedia.org/wiki/Image:RIN_Mutineers_Memorial.jpg for rationale -->The '''RIN Mutiny '''(Also called the '''''Bombay Mutiny''''') encompasses a total strike and subsequent [[mutiny]] by the Indian sailors of the '''[[Royal Indian Navy]]''' on board ship and shore establishments at [[Bombay]] (Mumbai) harbour on [[18 February]] [[1946]]. From the initial flashpoint in [[Bombay]], the [[mutiny]] spread and found support through [[India]], from [[Karachi]] to [[Calcutta]] and ultimately came to involve 78 ships, 20 shore establishments and 20,000 sailors.
The '''RIN Mutiny ''' started as a strike by ratings of the Royal Indian Navy on the [[18 February|18th February]] in protest against general conditions.The immediate issue of the mutiny was conditions and food, but there were more fundamental matters such as [[racist]] behaviour by British officers of the [[Royal Navy]] personnel towards Indian sailors, and disciplinary measures being taken against anyone demonstrating pro-nationalist sympathies. The strike found immense support among the Indian population already in grips with the stories of the [[Indian National Army]]. The actions of the mutineers was supported by demonstrations which included a one-day general strike in [[Bombay]]. The strike spread to other cities, and was joined by the [[Air Force]] and [[Mumbai Police|local police force]]s. Naval officers and men began calling themselves the Indian National Navy and offered left handed salutes to British officers. At some places, NCOs in the [[British Indian Army]] ignored and defied orders from British superiors. In [[Madras]] and [[Pune]], the British garrisons had to face revolts within the ranks of the [[British Indian Army]]. Widespread riotings took place from [[Karachi]] to [[Calcutta]]. Famously the ships hoisted three flags tied together - those of the [[Indian National Congress|Congress]], [[Muslim League]], and the Red Flag of the [[Communist Party of India]] (CPI), singnifying the unity and demarginalisation of [[communal]] issues among the mutineers.


ಕೊನೆಯ [[ಮುಘಲ್]] ಚಕ್ರವರ್ತಿ [[ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾ|ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾ]]ನ ವಾಸಸ್ಥಳವಾದ [[ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ]]ಯನ್ನು ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಮುತ್ತಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ರಾಜನು ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಅವರು ಪಟ್ಟು ಹಿಡಿದರು. ಅವನು ಮೊದಲು ಹಿಂಜರಿದನು, ಆದರೆ ನಂತರ ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನೊಪ್ಪಿ ಬಂಡಾಯದ ಮುಂದಾಳು ಆದನು.
The true judgment of contributions of each of these individual events and revolts to India's eventual independece, and the relative success or failure of each, remains open to historians. Some historians claim that the ''Quit India Movement'' was ultimately a failure [http://banglapedia.search.com.bd/HT/Q_0017.htm] and ascribe more ground to the destabillisation of the pillar of British Power in India- the British Indian Armed forces. Certainly, the [[Prime Minister of the United Kingdom|British Prime Minister]] at the time of Indepence, [[Clement Atlee]] deemed the contribution of ''Quit India'' as minimal, ascribing stupendous importance to the revolts and growing dissatisfaction among Royal Indian Armed Forces as the driving force behind Raj's the decision to leave India <ref>Dhanjaya Bhat, Writing in ''The Tribune,Sunday, February 12, 2006. Spectrum Suppl.'' Which phase of our freedom struggle won for us Independence? Mahatma Gandhi’s 1942 Quit India movement or The INA army launched by Netaji Bose to free India or the Royal Indian Navy Mutiny of 1946? According to the British Prime Minister Clement Attlee, during whose regime India became free, it was the INA and the RIN Mutiny of February 18-23 1946 that made the British realise that their time was up in India.


ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ [[ಝಾನ್ಸಿ]]ಯಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯವು ಬಂಡೆದ್ದು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸೈನ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿತು. [[ಮೀರತ್]], [[ಕಾನ್ಪುರ]], [[ಲಖನೌ]] ಮುಂತಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ದಂಗೆಗಳೆದ್ದವು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವದರಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬವಾದರೂ ಅಪಾರ ಶಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು. [[ಕ್ರಿಮಿಯಾ ಯುದ್ಧ]]ರಂಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಚೀನಾದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟಿದ್ದ ಸೈನ್ಯದಳಗಳನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿಸಿದರು. ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ, ದಿಲ್ಲಿಯ ಹತ್ತಿರವಿದ್ದ ಬಂಡುಕೋರರ ಪ್ರಮುಖ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಬಾದಲ್-ಕೆ-ಸರಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿ ಅವರನ್ನು ಮರಳಿ ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಓಡಿಸಿದರು. ದೆಹಲಿಯ ಮುತ್ತಿಗೆಯು [[೧ ಜುಲೈ]] ನಿಂದ [[೩೧ ಆಗಸ್ಟ್]] ವರೆಗೆ ಬಾಳಿತು. ಒಂದು ವಾರದ ರಸ್ತೆ ಕಾಳಗದ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷರು ದೆಹಲಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು. ಕೊನೆಯ ಮುಖ್ಯ ಕಾಳಗವು [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]] ನಲ್ಲಿ [[ಜೂನ್ ೨೦]], [[೧೮೫೮]] ರಂದು ನಡೆಯಿತು. [[ಝಾನ್ಸಿ ರಾಣಿ|ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಬಾಯಿ]] ಹತಳಾದದ್ದು ಈ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿಯೇ. ೧೮೫೯ರ ಕೊನೆಯ ತನಕ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕಾಳಗಗಳು ಮುಂದುವರೆದರೂ, ಬಂಡಾಯಕೋರರನ್ನು ಸೋಲಿಸಲಾಯಿತು.
An extract from a letter written by P.V. Chuckraborty, former Chief Justice of Calcutta High Court, on March 30 1976, reads thus: "When I was acting as Governor of West Bengal in 1956, Lord Clement Attlee, who as the British Prime Minister in post war years was responsible for India’s freedom, visited India and stayed in Raj Bhavan Calcutta for two days`85 I put it straight to him like this: ‘The Quit India Movement of Gandhi practically died out long before 1947 and there was nothing in the Indian situation at that time, which made it necessary for the British to leave India in a hurry. Why then did they do so?’ In reply Attlee cited several reasons, the most important of which were the INA activities of Netaji Subhas Chandra Bose, which weakened the very foundation of the British Empire in India, and the RIN Mutiny which made the British realise that the Indian armed forces could no longer be trusted to prop up the British. When asked about the extent to which the British decision to quit India was influenced by Mahatma Gandhi’s 1942 movement, Attlee’s lips widened in smile of disdain and he uttered, slowly, ‘Minimal’." http://www.tribuneindia.com/2006/20060212/spectrum/main2.htm.URL accessed on 17-Jul-2006 </ref><ref>Majumdar, R.C., Three Phases of India's Struggle for Freedom, Bombay, Bharatiya Vidya Bhavan, 1967, pp. 58-59.There is, however, no basis for the claim that the Civil Disobedience Movement directly led to independence. The campaigns of Gandhi ... came to an ignoble end about fourteen years before India achieved independence ... During the First World War the Indian revolutionaries sought to take advantage of German help in the shape of war materials to free the country by armed revolt. But the attempt did not succeed. During the Second World War Subhas Bose followed the same method and created the INA. In spite of brilliant planning and initial success, the violent campaigns of Subhas Bose failed ... The Battles for India's freedom were also being fought against Britain, though indirectly, by Hitler in Europe and Japan in Asia. None of these scored direct success, but few would deny that it was the cumulative effect of all the three that brought freedom to India. In particular, the revelations made by the INA trial, and the reaction it produced in India, made it quite plain to the British, already exhausted by the war, that they could no longer depend upon the loyalty of the sepoys for maintaining their authority in India. This had probably the greatest influence upon their final decision to quit India.</ref> Some Indian historians however argue that,in fact, the it was ''Quit India'' that succeeded {{fact}}. In support of the latter view, without doubt,the war had sapped a lot of the economic, political and military life-blood of the Empire.
=== ಅನಂತರದರಲಿ ಫಲಿತಾಂಶ ===
The war had sapped a lot of the economic, political and military life-blood of the Empire, and the powerful Indian resistance had shattered the spirit and will of the British government. However, such historians effectively ignore the contributions of the [[radical]] movements to transfer of power in [[1947]] However, regardless of whether it was the powerful common call for resistance among Indians that shattered the spirit and will of the [[British Raj]] to continue ruling India,or whether it was the forment of rebellion and resentment among the British Indian Armed Forces[http://mondediplo.com/2005/05/13wwiiasia],[http://www.tribuneindia.com/2006/20060212/spectrum/main2.htm], what is beyond doubt, is that a population of millions had been motivated as it never had been before to say ultimately that independence was a non-negotiable goal, and every act of defiance and rebel only stoked this fire.In addition, the British people and the British Army seemed unwilling to back a policy of repression in India and other parts of the Empire even as their own country lay shattered by the war's ravages.
೧೮೫೭ರ ಯುದ್ಧವು ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ತಿರುವಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟೀಷರು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ]]ಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ನೇರ [[ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ರಾಜಮನೆತನ]]ದ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದಡಿಗೆ ಭಾರತವನ್ನು ತಂದರು. ರಾಜಮನೆತನದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ '[[ವೈಸ್‍ರಾಯ್]]' ಪಟ್ಟವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ನೇರ ಆಡಳಿತ ಪದ್ದತಿಯ ಘೋಷಣೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, [[ಮಹಾರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯ]] "ಭಾರತದ ರಾಜರುಗಳಿಗೆ, ನೇತಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ಜನರಿಗೆ" ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಳು. ಆದರೆ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯಿಂದ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ ಅವಿಶ್ವಾಸ ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು.


ಭಾರತೀಯರ ಬಲದ ಮೊದಲ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಂಡ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡರು; ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮೇಲ್ವರ್ಗದವರನ್ನೂ, ರಾಜರುಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದರು. ಭೂಕಬಳಿಕೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಸೌಹಾರ್ದತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾ, ಪೌರ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ, ದೇಶೀಯರಿಗಿಂತ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ತುಂಬತೊಡಗಿದರು; ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಿತಿಗೊಳಿಸಿದರು.
The '''[[Indian National Army|INA trials]]''' in 1945 [[http://en.wikipedia.org/wiki/Gurbaksh_Singh_Dhillon#The_Red_Fort_trial]][[http://en.wikipedia.org/wiki/Indian_independence_movement#The_Indian_National_Army]] and the '''[[Bombay Mutiny|Bombay mutiny]]''' had already shaken the pillar of the Raj in India<ref>Majumdar, R.C., Three Phases of India's Struggle for Freedom, Bombay, Bharatiya Vidya Bhavan, 1967, pp. 58-59.There is, however, no basis for the claim that the Civil Disobedience Movement directly led to independence. The campaigns of Gandhi ... came to an ignoble end about fourteen years before India achieved independence ... During the First World War the Indian revolutionaries sought to take advantage of German help in the shape of war materials to free the country by armed revolt. But the attempt did not succeed. During the Second World War Subhas Bose followed the same method and created the INA. In spite of brilliant planning and initial success, the violent campaigns of Subhas Bose failed ... The Battles for India's freedom were also being fought against Britain, though indirectly, by Hitler in Europe and Japan in Asia. None of these scored direct success, but few would deny that it was the cumulative effect of all the three that brought freedom to India. In particular, the revelations made by the INA trial, and the reaction it produced in India, made it quite plain to the British, already exhausted by the war, that they could no longer depend upon the loyalty of the sepoys for maintaining their authority in India. This had probably the greatest influence upon their final decision to quit India.</ref>.
By early [[1946]], all political prisoners had been released. British openly adopted a political dialogue with the Indian National Congress for the eventual independence of India. On [[August 15]], [[1947]], the transfer of Power took place.


ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾನನ್ನು [[ಬರ್ಮಾ]]ದ [[ರಂಗೂನ್]]‍ಗೆ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಅವನು [[೧೮೬೨]] ರಲ್ಲಿ ಸತ್ತು [[ಮುಘಲ್]] ವಂಶವು ಕೊನೆಯಾಯಿತು. [[೧೮೭೭]] ರಲ್ಲಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮಹಾರಾಣಿಯು ಭಾರತದ ಚಕ್ರವರ್ತಿನಿ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಧರಿಸಿದಳು .
A young, new generation responded to Gandhi's call. Indians who lived through ''Quit India'' came to form the first generation of independent [[Indians]]-whose trials and tribulations may be accepted to have sown the seeds of establishment of the strongest enduring tradition of democracy and freedom in post-colonial [[Africa]] and [[Asia]]- which, when seen in the light of the torrid times of [[Partition of India]], can be termed one of the greatest examples of prudence of humanity.
== ಸಂಘಟಿತ ಚಳುವಳಿಗಳ ಹುಟ್ಟು ==
:<div class="noprint">''ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನಗಳು&#58; [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]],&#32;[[ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ]],&#32;[[ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಠಾಗೋರ್]],&#32;ಮತ್ತು&#32;[[ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಾರತಿ]]''</div>
[[ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ]]ಯ ನಂತರದ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ, ಭಾರತೀಯರ ಲೋಕಾಭಿಪ್ರಾಯ, ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ನಾಯಕರ ಹುಟ್ಟುಗಳಾದವು.


ಸಾಮಾಜಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುಂಪುಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು, ಅದೂ ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವಂಥ ದೇಶದಲ್ಲಿ, ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗದು. [[ಸ್ವಾಮಿ ದಯಾನಂದ ಸರಸ್ವತಿ]]ಯವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ [[ಆರ್ಯ ಸಮಾಜ]]ವು [[ಹಿಂದೂ]] ಸಮಾಜದಲ್ಲಿದ್ದ ಅಕೃ‍ತ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು [[ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮ]]ದ [[ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಚಾರಕ|ಪ್ರಚಾರಕರನ್ನು]] ವಿರೋಧಿಸುವ ಗುರಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. [[ರಾಜಾ ರಾಮ ಮೋಹನ ರಾಯ]]ರ [[ಬ್ರಹ್ಮೋ ಸಮಾಜ]]ವು ಕೂಡ [[ಸತಿ ಪದ್ಧತಿ|ಸತಿ]], [[ವರದಕ್ಷಿಣೆ]]ಯಂಥ ದುಷ್ಟ ಪದ್ಧತಿಗಳ, ಅನಕ್ಷರತೆ ಮತ್ತು ಮೌಢ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿತು. ಈ ಸಮಾಜಗಳು ಭಾರತದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿ, ಅಭಿಮಾನ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವು. [[ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ]], [[ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಪರಮಹಂಸ]], [[ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ]], ಮುಂತಾದವರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸುಧಾರಣೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಾಭಿಮಾನದ ಪ್ರಚಾರದ ಮೂಲಕ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಹೂಡಿದರು. ಇದಲ್ಲದೆ [[ಬಂಕಿಮಚಂದ್ರ ಚಟರ್ಜಿ]], [[ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಾರತಿ]], [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಠಾಗೋರ್]] ಮುಂತಾದವರು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ರಚನೆಯಿಂದ ಈ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು.
These revolts, faced by weakened [[Raj]] in a post-war situation, coupled with the fact that the faith on the pillar of strength for the Raj, the British Indian Armed forces had been lost, ultimately shaped the decision to end the Raj <ref>ibid.</ref>
=== ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ===
By early [[1946]], all political prisoners had been released. British openly adopted a political dialogue with the Indian National Congress for the eventual independence of India. On [[August 15]], [[1947]], the transfer of Power took place.
ನಿವೃತ್ತ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ನಾಗರಿಕ ಅಧಿಕಾರಿ [[ಅಲ್ಲನ್ ಆಕ್ಟೇವಿಯನ್ ಹ್ಯೂಮ್|ಎ.ಓ.ಹ್ಯೂಮ್]] ಮಾಡಿದ ಸಲಹೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ೭೩ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು [[ಮುಂಬಯಿ]]ಯಲ್ಲಿ [[೧೮೮೫]]ರಲ್ಲಿ ಸಭೆಸೇರಿ [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಗಣ್ಯರೂ; ಕಾನೂನು, ಶಿಕ್ಷಣ, ಮತ್ತು ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದಂಥ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ಯಶಸ್ವೀ ಮತ್ತು ಊರ್ಧ್ವಮುಖೀ ಜನರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಶಾಸಕೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಆಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಮಕರಣ ಹೊಂದಿಯೂ ರಾಜಕೀಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು. [[ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೋಜಿ]]ಯವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಮೊದಲೇ '''ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌'''ನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಐ.ಎನ್.ಎ. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನವಾಗಿ ಇನ್ನೂ ದೊಡ್ಡದಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಪ್ರಾರಂಭದ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಯಾವದೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ವ‍ರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಸಭೆ ಸೇರಿ ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸರಕಾರದಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಅವಕಾಶಗಳಂತಹ ಹೆಚ್ಚು ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಲ್ಲದ ಕೋರಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ಪಾಸು ಮಾಡುವ ಚರ್ಚಾವೇದಿಕೆಯಾಗಿಯೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ಈ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು [[ವೈಸ್‍ರಾಯ್]] ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಆಗಾಗ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತು|ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತಿಗೆ]] ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸಿನ ಆರಂಭದ ಸಾಧನೆಗಳು ಅತ್ಯಲ್ಪವಾಗಿದ್ದವು. ಇಡೀ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡರೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ನಗರಗಳ ಗಣ್ಯಜನರ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ದ್ವನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇತರ ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಗಳ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆ ಅತ್ಯಲ್ಪವಾಗಿತ್ತು.[[ಚಿತ್ರ:Lokmany tilak.jpg|thumb|right|120px|ಬಾಲಗಂಗಾಧರನಾಥ ತಿಲಕ್]]೧೮೯೦ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿದ ಲೋಕಮಾನ್ಯ [[ಬಾಲಗಂಗಾಧರನಾಥ ತಿಲಕ]]ರು ಸೌಮ್ಯವಲ್ಲದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಗಿಯೂ, ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೇಳಿಕೆ "ಸ್ವರಾಜ್ಯ ನನ್ನ ಜನ್ಮಸಿದ್ಧ ಹಕ್ಕು ; ನಾನು ಅದನ್ನು ಪಡೆದೇ ತೀರುವೆನು" ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಮೂಲವಾಯಿತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಗೆ ತಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮಾನಪಡಲು, ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಅಧಿಕಾರಯುಕ್ತವಾಗಿ ಬೇಡಲು ತನ್ಮೂಲಕ ಸುಖವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ ಈ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಜನರು ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಜ್ಯೋತಿಯ ಕಿಡಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ [[ಲಾಲ ಲಜಪತ್ ರಾಯ್]] ಹಾಗೂ [[ಬಿಪಿನ್ ಚಂದ್ರ ಪಾಲ್]] ಕೂಡ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ಸೌಮ್ಯವಾದಿಗಳಾದ [[ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ]] ಮತ್ತು [[ದಾದಾಭಾಯ್ ನೌರೋಜಿ]]ಗಳು ಮಾತುಕತೆ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತರುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಎರಡು ಬಣಗಳಾಗಿ [[೧೯೦೭]]ರ [[ಸೂರತ್]] ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ಒಡೆಯಿತು.
== ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದದ ಬೆಳವಣಗೆ ==
೧೯೦೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮಟ್ಟದ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿ ಹೊಮ್ಮಿತ್ತಾದರೂ , ಅದು [[ಮುಸ್ಲಿಮ]]ರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವಲ್ಲಿನ ಸೋಲು ಅದರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಳೆಗುಂದಿಸಿತ್ತು. [[ಮುಸ್ಲಿಮ]]ರು ಸರಕಾರೀ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತಾಂತರ , ಗೋಹತ್ಯೆ , [[ಅರೇಬಿಕ್ ವರ್ಣಮಾಲೆ|ಅರೇಬಿಕ್]] ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ [[ಉರ್ದು ಭಾಷೆ|ಉರ್ದು]]ವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಇವುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕರ ಪ್ರಚಾರಗಳು , ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಮಾತ್ರ ಭಾರತದ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತಾದಾಗ ಅವರ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಹಕ್ಕುಗಳ ನಿರಾಕರಣೆಯ ಕುರಿತಾದ ಅವರ ಆತಂಕಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದವು . ಸರ್ [[ಸಯ್ಯದ್ ಅಹ್ಮದ್ ಖಾನ್]] ಅವರು ಮುಸ್ಲಿಂ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಚಳುವಳಿಯೊಂದನ್ನು ಆರಂಬಿಸಿದರು . ಅದು ೧೮೭೫ ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ [[ಆಲೀಗಢ]]ದಲ್ಲಿ ಮುಹಮ್ಮದನ್ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಾಲೇಜಿನ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನಗೊಂಡಿತು. (ನಂತರ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಅದು [[ಅಲೀಗಢ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ಅಲೀಗಢ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]] ಎಂದು ಮರುಹೆಸರು ಪಡೆಯಿತು.) ಅದರ ಉದ್ದೇಶವು ಆಧುನಿಕ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗೆ [[ಇಸ್ಲಾಂ]]ನ ಸಾಮರಸ್ಯಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ಕೊಡುವ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ನೀಡುವದಾಗಿತ್ತು . ಆದರೆ , ಭಾರತದ ಮುಸ್ಲಿಮರಲ್ಲಿನ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯು ಏಕಪ್ರಕಾರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಪುನರುಜ್ಜೀವನವನ್ನು ಅಸಾಧ್ಯಗೊಳಿಸಿತು.
=== ವಂಗ ಭಂಗ ===
:<div class="noprint">''ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ&#58; [[ವಂಗ ಭಂಗ]]''</div>
೧೯೦೫ರಲ್ಲಿ, ವೈಸ್‍ರಾಯ್ ಹಾಗೂ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ (೧೮೯೯-೧೯೦೫) ಆಗಿದ್ದ [[ಕೆಡಲ್‍ಸ್ಟನ್ನಿನ ಮೊದಲ ಮಾರ್ಕ್ವಿಸ್ ಕರ್ಝನ್ ಆದ ಜಾರ್ಜ್ ನಥಾನಿಯೆಲ್ ಕರ್ಝನ್|ಲಾರ್ಡ್ ಕರ್ಝನ್]], ವಂಗದೇಶ ಅಥವಾ ಬಂಗಾಳ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗೋಸ್ಕರ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನಾಗಿ ಒಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶಿಸಿದನು. ದೊಡ್ಡದಾದ ವಂಗದೇಶದಲ್ಲಿನ ಭಾರೀಜನಸಂಖ್ಯೆ, ಅಲ್ಲಿನ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿ ಹಿಂದೂಗಳ ಪ್ರಭಾವ, ರಾಷ್ಟ್ರ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಂತೀಯ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದುದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ವಂಗ ಭಂಗ ಎರಡು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಢಾಕಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ [[ಅಸ್ಸಾಂ]] ಹಾಗೂ ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು (ಮೊದಲೇ ಆಂಗ್ಲ ಭಾರತದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ) ಕಲ್ಕತ್ತಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ. ಹಿಂದು-ಮುಂದು ನೋಡದೆ, ವಿಚಾರಮಾಡದೆ ಅತಿ ಬೇಗನೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ವಂಗ ಭಂಗದಿಂದ ಬಂಗಾಳರು ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದರು. ಸರ್ಕಾರ ಭಾರತೀಯರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿರಲಿ, ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಿರಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಇದು ಎಂದಿನಂತೆ ಆಂಗ್ಲರ [[ಒಡೆದು ಆಳು]]ವ ಕುತಂತ್ರವೇ ಎಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೆ ತಿಳಿಯಿತು. ಚಳುವಳಿಗಳು ಬೀದಿಗಿಳಿದವು; ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಅವನ್ನು ದೇಶಕ್ಕೆಲ್ಲ ಹರಡಿದವು. ಕೊನೆಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ''[[ಸ್ವದೇಶೀ]]'' ಕೂಗೆಬ್ಬಿಸಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಪದಾರ್ಥಗಳಿಗೆ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕವಿ [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್]] (''"ಪುನೀತವದು ವಂಗದ ನೆಲ, ವಂಗದ ಜಲ...."'' ಎಂಬರ್ಥ ಬರುವ) ಗೀತೆಯನ್ನು ರಚಿಸಿ ಹಾಡುತ್ತಾ, ಪರಸ್ಪರ ಕೈಗಳಿಗೆ [[ರಾಖೀ]]ಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸುತ್ತಾ ಜನರನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು. ಆ ದಿನ (''ಅರಂಧನ್'') ವಂಗದ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಒಲೆ ಹೊತ್ತಿಸಲಿಲ್ಲ.


ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸ್ತುಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಎಷ್ಟು ಸಫಲವಾಯಿತೆಂದರೆ ಸಿಪಾಯಿದಂಗೆಯ ನಂತರ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದೆಂಬಂಥ ಆಂಗ್ಲ ವಿರೋಧೀ ಎಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಒಮ್ಮೆಲೇ ಅದು ಆಂಗ್ಲರ ಮೇಲೆ ತೂರಿಬಿಟ್ಟಂತಾಯಿತು. ಮತ್ತೆ ಹಿಂಸೆ ಹಾಗೂ ದಮನದ ಚಕ್ರ ದೇಶದ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಲೆದೋರಿತು (ನೋಡಿ:[[ಅಲಿಪುರದ ಸ್ಫೋಟ]]). ೧೯೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಗ್ಲರು ವಿವಿಧ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಲೆಸವರುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ನಿರ್ವಾಹಕರುಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಸಭೆಗಳಿಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಿದರು. ಮುಸ್ಲಿಮರ ಒಂದು ನಿಯೋಗ ವೈಸ್‍ರಾಯ್ [[ಗಿಲ್ಬರ್ಟ್ ಇಲಿಯಟ್-ಮರ್ರೆ -ಕೈನಿನ್‍ಮೌಂಡ್, ನಾಲ್ಕನೇ ಮಿಂಟೋ ಪ್ರಭು|ಲಾರ್ಡ್ ಮಿಂಟೋ]] (೧೯೦೫-೧೦) ಅನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ, ಮುಂದಾಗಲಿರುವ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಕೆಲವು ಅನುಕೂಲಗಳನ್ನೂ, ಸರ್ಕಾರೀ ಸೇವೆ ಹಾಗೂ ಮತದಾರಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನೂ ಕೋರಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ, ತಾವು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ವಿಧೇಯರೆಂದು ತೋರಿಸಲು ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿಸಲು [[ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್|ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್]] ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು; ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಹಲವು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾದಿರಿಸಲು ೧೯೦೯ ರ ಭಾರತ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಸಭಾ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಮಂಡಿಸಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಹಿಂದೂಗಳೇ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ಬೇರೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬೇಕೆಂದೂ, ತನ್ನ ಉದ್ದೇಶ "ರಾಷ್ಟ್ರದೊಳಗಣ ರಾಷ್ಟ್ರ" ಎಂದೂ ಹೇಳತೊಡಗಿತು.
==ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ೧೯೪೭ ರಿಂದ ೧೯೫೦==
[[Image:Transfer of power in India, 1947.jpg|thumb|225px|Transfer of power, August 15, 1947.]]
{{ಮುಖ್ಯ|History of Independent India|Political Integration of India|Partition of India}}
<br>
On [[3 June]] [[1947]], Viscount Lord [[Louis Mountbatten]], the last British [[Governor-General of India]], announced the partitioning of the British Indian Empire into a secular India and a Muslim [[Pakistan]]. At midnight, on [[15 August]] [[1947]], India became an independent nation. Violent clashes between [[Hindu]]s, [[Muslim]]s, and [[Sikh]]s followed this partition. Prime Minister Nehru and Deputy Prime Minister [[Sardar Vallabhbhai Patel]] invited Lord Mountbatten to continue as [[Governor General of India]]. He was replaced in June 1948 by [[Chakravarti Rajagopalachari]]. Patel took on the responsibility of unifying 565 princely states, steering efforts by his “iron fist in a velvet glove” policies, exemplified by the use of military force to integrate [[Junagadh]], [[Jammu and Kashmir]], and [[Hyderabad state]] into India.


ಸಾಲದ್ದಕ್ಕೆ, ೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಭೌಮ ದೊರೆ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ದೊರೆ ಐದನೇ ಜಾರ್ಜ್|ಐದನೇ ಜಾರ್ಜ್]] ಭಾರತಕ್ಕೆ ''ದರ್ಬಾರ್‍''(ಅರಸನಿಗೆ ಪ್ರಜೆಗಳೆಲ್ಲರ ಅಧೀನತೆಯನ್ನು ತೋರ್ಪಡಿಸಲು ನಡೆಸುವ ಪರಂಪರಾನುಗತ ಒಡ್ಡೋಲಗ) ನಡೆಸಲು ಬಂದಾಗ ವಂಗ-ಭಂಗವನ್ನು ಅನೂರ್ಜಿತಗೊಳಿಸಿ, ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಿಂದ, ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಡುವ ದೆಹಲಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದ ನಗರವೊಂದಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯವೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷರೇ ಬೆನ್ನುತಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಹಿಗ್ಗಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಮುಂದೆ ಅದೇ ನಗರ [[ನವದೆಹಲಿ]]ಯಾಯಿತು.
The Constituent Assembly completed the work of drafting the constitution on [[26 November]] [[1949]]; on [[26 January]] [[1950]] the '''Republic of India''' was officially proclaimed. The Constituent Assembly elected Dr. Rajendra Prasad as the first [[President of India]], taking over from Governor General Rajgopalachari. Subsequently, a free and sovereign India absorbed two other territories: [[Goa]] (liberated from Portuguese control in 1961) and [[Pondicherry]] (which the French ceded in 1953-1954<!--Which year? 1953 or 1954?-->). In 1952, India held its first general elections, with a voter turnout exceeding 62%; in practice, this made India the world's largest democracy.
== ಮೊದಲನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ ==
[[ಮೊದಲನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ]]ದ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದಲೂ ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದಂಗೆಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದ್ದ ಬ್ರಿಟೀಶರಿಗೆ ಇದು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿತ್ತು. ಸುಮಾರು ೧.೩ [[ಮಿಲಿಯ]] ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಕೂಲಿಕಾರರು [[ಯೂರೋಪ್]], [[ಆಫ್ರಿಕ]] ಮತ್ತು [[ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಹಲವಾರು ಭಾರತದ ರಾಜರು ಹಣ, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಮದ್ದು-ಗುಂಡುಗಳನ್ನೂ ಪೂರೈಸಿದರು. ಆದರೆ ಏರಿದ ಯುದ್ಧ ಮೃತರ ಸಂಖ್ಯೆ, ಅತೀವ ಕರಭಾರದಿಂದ ಉಂಟಾದ [[ಹಣದುಬ್ಬರ]], [[ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ]] [[ಶೀತಜ್ವರ]]ದಿಂದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜೀವನ ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಸೌಮ್ಯವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಉಗ್ರವಾದಿಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ [[೧೯೧೬]]ರಲ್ಲಿ [[ಲಕ್ನೌ ಒಪ್ಪಂದ]]ಕ್ಕೆ ರಾಜಿಯಾದರು. ಇದರಡಿಯಲ್ಲಿ [[ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್]]ನೊಂದಿಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರ ಹಂಚಿಕೆ ಹಾಗೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ]]ದ ಸ್ಥಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಒಪ್ಪಂದವೂ ಸೇರಿತ್ತು.


ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ನೀಡಿದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಮತ್ತು ನವೀಕರಿಸಿದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು "ದಾನ ಮತ್ತು ದಂಡ" ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರು . ಅಗಸ್ಟ್ ೧೯೧೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾದ ( the secretary of state for India) [[ಎಡ್ವಿನ್ ಸ್ಯಾಮುವೆಲ್ ಮಾಂಟೆಗ್ಯೂ|ಎಡ್ವಿನ್ ಮಾಂಟೆಗ್ಯೂ]] ರವರು ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಿನಲ್ಲಿ "ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಭಿನ್ನ ಅಂಗವಾಗಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರೊಂದಿಗಿನ ಪಾಲುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನೀತಿಯಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು . ನಂತರ ೧೯೧೯ ರ ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ಉದ್ದೇಶಿತ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತು. ಅದು ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬಗೆಯ ವಿಧಾನ ಅಥವಾ ದ್ವಿ-ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಜನರಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಭಾರತೀಯ ವಿಧಾಯಕ ಸದಸ್ಯರೂ ಸರಕಾರದಿಂದ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದರು. ಈ ಕಾನೂನು ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸಭೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಜನರಿಗೆ ಮತಾಧಿಕಾರ ನೀಡಿತು. ದ್ವಿ-ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಯು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೈಜ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿತು :[[ಕೃಷಿ]] , ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತ , [[ಆರೋಗ್ಯ]], [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ಮತ್ತು ಲೋಕೋಪಯೋಗಿ ಇಲಾಖೆಗಳಂತಹ ಅನೇಕ ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಲ್ಲದ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯರ ಕೈಗೊಪ್ಪಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ [[ಹಣಕಾಸು]] , [[ತೆರಿಗೆ]] ಮತ್ತು ಕಾನೂನು-ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಂತಹ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು.
==ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು==
== ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ==
<references />
:<div class="noprint">''ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ&#58; [[ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ]]''</div>
ಸುಧಾರಣೆಯ ಧನಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ [[ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ]] ಹದಗೆಡಿಸಿತು . "ರಾಜದ್ರೋಹಾತ್ಮಕ ಒಳಸಂಚಿ"ನ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ನೇಮಕವಾದ ರೌಲಟ್ ಆಯೋಗವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಲೆಜಿಸ್ಲೇಟಿವ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು ಅದೇ ಹೆಸರನ್ನು ಈ ಕಾಯ್ದೆಗೆ ಕೊಡಲಾಗಿತ್ತು. ಕರಾಳ ಕಾಯ್ದೆ ಎಂದೂ ಹೆಸರಾದ ಈ ಕಾಯ್ದೆಯು ರಾಜದ್ರೋಹವನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಪತ್ರಿಕಾರಂಗವನ್ನು ತೆಪ್ಪಗಾಗಿಸುವದು, ರಾಜಕೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡುವುದು , ರಾಜದ್ರೋಹದ ಸಂಶಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ವಾರಂಟಿಲ್ಲದೆ ಬಂಧಿಸುವುದು ಇಂಥ ವಿಶೇಷಾಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ವೈಸ್‍ರಾಯ್‍ಗೆ ನೀಡಿತು. ಇದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ''[[ಹರತಾಳ]]''ಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಡಲಾಯಿತು . ಇದು ದೇಶಾದ್ಯಂತವಲ್ಲವಾದರೂ, ಸಾಕಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಜನರ ಅಸಹನೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ಕುರುಹಾಗಿತ್ತು.


ಈ ಕಾಯ್ದೆಗಳಿಂದ ಆದ ಚಳುವಳಿಗಳು [[೧೩ ಏಪ್ರಿಲ್]] [[೧೯೧೯]] ರಂದು ಪಂಜಾಬಿನ ಅಮೃತಸರದಲ್ಲಿ [[ಅಮೃತಸರದ ನರಮೇಧ]] ( [[ಜಲಿಯನ್‍ವಾಲಾಬಾಗ್ ನರಮೇಧ]] ಎಂದೂ ಇದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ) ದಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನವಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದ ಕಮಾಂಡರ್ ಆದ , ಬ್ರಿಗೇಡಿಯರ್-ಜನರಲ್ [[ರೆಜಿನಾಲ್ಡ್ ಡೈಯರ್]] ನು ತನ್ನ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ಸಾವಿರದಷ್ಟಿದ್ದ ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಅಮಾಯಕ ಜನರ ಗುಂಪಿನ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲು ಆಜ್ಞೆ ನೀಡಿದ. ಅವರು ಮಾರ್ಶಲ್ ಲಾ ಜಾರಿಯಾಗಿರುವ ಸಂಗತಿ ತಿಳಿಯದೆ, ಗೋಡೆಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಜಾಲಿಯನ್‍ವಾಲಾ ಬಾಗ್ ಎಂಬ ತೋಟದಲ್ಲಿ [[ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ|ಸಿಖ್]] ಹಬ್ಬವಾದ [[ಬೈಶಾಖಿ]]ಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ಸಭೆಸೇರಿದ್ದರು. ಈ ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ೧,೬೫೦ ಸುತ್ತು ಗುಂಡುಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು; ೭೩೯ ಜನರು ಸತ್ತರು; ೧,೧೩೭ ಜನರು ಗಾಯಗೊಂಡರು. ಈ ಘಟನೆಯು ಯುದ್ಧಸಮಯದ ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಮತ್ತು ಸದ್ಭಾವನೆಯ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಉನ್ಮಾದಕರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಭಗ್ನಗೊಳಿಸಿತು.
== ಅವಗಾಹನೆಗಳು ==
== ಗಾಂಧಿಯ ಉದಯ ==
* {{loc}} [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/intoc.html#in0022]
[[File:Marche sel.jpg|thumb|420px|ಚಳುವಳಿಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ]]
* {{cite book
:<div class="noprint">''ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ&#58; [[ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ]]''</div>
| title = The Indian Mutiny 1857-1858
ಭಾರತವು [[ಸ್ವರಾಜ್ಯ]] (ಸ್ವಯಂ ಆಡಳಿತ , ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹೋಂ-ರೂಲ್ ಎಂದೂ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಎಂದೂ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ) ವನ್ನು ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಾರ್ಗದ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ [[ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ]] ( ಮಹಾತ್ಮಾ ಎಂದರೆ ಮಹಾನ್ ಆತ್ಮವುಳ್ಳವನು ಎಂದರ್ಥ) ಯವರು ಕಾರಣ. [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತಿ]]ನ ನಿವಾಸಿಯಾದ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಂ ನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ಅವರು ಕಡಿಮೆ ಕಕ್ಷಿಗಾರರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹಿಂಜರಿಕೆ ಸ್ವಭಾವದ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದರು. ಬಹುಬೇಗನೆ ಅವರು [[ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ]]ದಲ್ಲಿನ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಪರವಾಗಿ ನ್ಯಾಯಬದ್ಧ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡುದರಿಂದ ಅವರ ವಕೀಲಿ ವೃತ್ತಿಯು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಯದ್ದಾಗಿತ್ತು. ೧೮೯೩ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟು ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಭಾರತೀಯ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಬಂದ ಆಹ್ವಾನವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಇಪ್ಪತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ [[ವರ್ಣಭೇದ|ಜನಾಂಗೀಯ ಪಕ್ಷಪಾತ]] ವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತ ವಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಹೋರಾಟವು ಕೇವಲ ಮೂಲಭೂತ ಪಕ್ಷಪಾತ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರ ಜತೆ ದುರ್ವ್ಯವಹಾರಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಅಷ್ಟೇ ಆಗಿರದೆ [[ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ]]ಗಳಂತಹ ದಮನಕಾರೀ ಪೋಲೀಸು ಕ್ರಮಗಳ ವಿರುದ್ಧವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ತಿಂಗಳುಗಳ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಮತ್ತು ಸಾವಿರಾರು ಕರಾರುಕೂಲಿಗಳ ಬಂಧನದ ನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರನಾದ ಜನರಲ್ [[ಜನ್ ಸ್ಮಟ್ಸ್]] ನು ಎಲ್ಲ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ದಮನಕಾರಿ ಕಾನೂನನ್ನು ರದ್ದು ಮಾಡಿದನು. ಇದು ಪುಕ್ಕಲುತನವನ್ನು ಒದ್ದೋಡಿಸಿ, ಧೈರ್ಯವನ್ನು ತುಂಬಿದ ಘಟನೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ, ಈ ಯುವ ಭಾರತೀಯನಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಲೆಯ ರಕ್ತವನ್ನೂ ಮುಂದೆ ಮಹಾನ್ ಎಂದು ವಿಖ್ಯಾತವಾಗುವ ಆತ್ಮವನ್ನೂ ತುಂಬಿತು. ಈತನ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಈ ವಿಜಯ, ತಾಯ್ನಾಡಿನ ಜನಗಳಲ್ಲಿ ಸಂತಸ ತುಂಬಿತು.
| first = G W | last = Forest
| authorlink = G. W. Forest
| id = ISBN 8175361964
}}
* {{cite book
| title = Discovery of India
| first = Jawaharlal | last = Nehru
| authorlink = Jawaharlal Nehru
| id = ISBN 0195623592
}}
* {{cite book
| title = [[The Story of My Experiments with Truth|An Autobiography: The Story of My Experiments With Truth]]
| first = Mohandas | last = Gandhi
| authorlink = Mohandas Gandhi
| id = ISBN 0807059099
}}
* {{cite book
| title = [[Freedom at Midnight]]
| first = Larry | last = Collins
| authorlink = Larry Collins
| publisher = [[Dominique Lapierre]]
| id = ISBN 0006388515
}}
* {{cite book
| first = Gianni | last = Sofri
| authorlink = Gianni Sofri
| title = Gandhi and India: A Century in Focus
| edition = English edition translated from the Italian
| others = Janet Sethre Paxia (translator)
| publisher = The Windrush Press
| location = Gloucestershire
| year = 1999/1995
| id = ISBN 1-900624-12-5
}}
* {{cite book
| title = Emergence of Indian Nationalism: Competition and Collaboration in the Later Nineteenth Century
| year = 1968
| first = Anil | last = Seal
| authorlink = Anil Seal
| id = ISBN 0521062748
}}
* {{cite journal
| title = India: Imperialism, partition and resistance
| url = http://pubs.socialistreviewindex.org.uk/isj77/ashman.htm
| first = Sam | last = Ashman
| authorlink = Sam Ashman
| journal = [[International Socialism (journal)|International Socialism]]
| issue = 77
| year = December 1997
}}


೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಈತ ಜನಕ್ಕೆ ಅಪರಿಚಿತನಾದರೂ, ದೇಶಭಕ್ತಿಯ ನವಭಾರತದ ಕನಸೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸತಕ್ಕ ವಿಷಯವೆಂದರೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತದ ಜನತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೊಂದೇ ಉತ್ತರ ಎಂದು ಇನ್ನೂ ನಂಬಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಜೆಯಾಗಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಯಸುವವನು [[ದ್ವಿತೀಯ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ]]ದಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದೆ ಇರುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ನೇರವಾಗಿಯೇ ಹೇಳಿದ್ದರು.
== ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದು ==
*[[R.C. Majumdar|Majumdar, R. C.]] History of the Freedom movement in India ISBN 0836423763


ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಧುರೀಣರೂ ಹಿರಿಯ ನಾಯಕರೂ ಆಗಿದ್ದ [[ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ]]ಯವರು ಗಾಂಧಿಯವರ ಗುರುವಾದ ನಂತರ ಗಾಂಧಿಯವರು ವರ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ದೇಶದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಸಂಚರಿಸಿ, ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯ-ನಗರ-ಹಳ್ಳಿಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸುತ್ತುತ್ತಾ ದೇಶದ ಹಾಗೂ ಜನರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ರೀತಿ-ನೀತಿ, ಅವರ ಕುಂದು-ಕೊರತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ [[ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ]]ದ ತತ್ವಾದರ್ಶಗಳು ಮೊದಮೊದಲು ಕೆಲ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಧೀಮಂತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕರಿಗೆ ಅಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೆನಿಸಿದವು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಮಾತಿನಲ್ಲೇ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, "ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರವೆಂದರೆ ಅನೈತಿಕ ಶಾಸನಾದೇಶಗಳ ಸಭ್ಯ ಖಂಡನೆ". ಆದರೆ ಅವರ ಯೋಚನೆಯಂತೆಯೇ ಅದನ್ನು ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಲು, ಭ್ರಷ್ಟ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಸಹಕಾರವನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಬೇಕಿತ್ತು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಜನಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಫಲರಾಗಿದ್ದು ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಪಂಜಾಬಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ [[ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ]] ಚಳುವಳಿಯ ಮೂಲಕ.
==ಹೊರಗಡೆಯ ಕೊಂಡಿ==

* [http://allama-mashriqi.8m.com/ Allama Mashriqi]
'''ಚಂಪಾರಣ್ಯ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ''':[[ಬಿಹಾರ]]ದ [[ಚಂಪಾರಣ್ಯ]]ದಲ್ಲಿ, ಕರಭಾರದಿಂದ ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಡುಬಡವರಾದ ಬೇಸಾಯಗಾರರ, ತಿನ್ನುವ ಧಾನ್ಯವನ್ನೇ ಮಾರಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ ತೆಗೆಯಲು ಒತ್ತಾಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ಭೂಮಿಯಿಲ್ಲದ ರೈತರ, ತಿನ್ನಲೂ ಸಾಲದಷ್ಟು ಸಂಬಳ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವರ ಪರವಾಗಿ ಗಾಂಧಿ ನಿಂತರು. ಈ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಭಾರತದ ಮೈಯನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಐರೋಪ್ಯ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನವರು ಕಿತ್ತೆಸೆದು, ನಾಡು ನೇಯ್ಗೆಯ [[ಖಾದಿ]] [[ಧೋತ್ರ]]ಗಳನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಮೇಲುಹೊದಿಕೆಯನ್ನೂ ಧರಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಅಂಕಣದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಅವರ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಚಿತ್ರಪಟಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣಬಹುದು.
* [http://www.freeindia.org/dynamic/ Independence movement]

* [http://web.mahatma.org.in/flash.html Mahatma Gandhi]
ಈ ಸರಳ ಗಾಂಧಿ, ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಲೇ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಬಡ ಶ್ರೀಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ ಮಿಂಚನ್ನು ಹಾಯಿಸುವಂತಾದರು. ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಲಿತು ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಇತರ ಬಿಂಕ ಕೊಂಕಿನ ದೊಡ್ಡ ಮನುಷ್ಯರಂತಾಗದೇ, ''ಅವರೊಳಗೊಬ್ಬ''ರಾದರು. ಹೋದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಗುಂಪುಗುಂಪಾಗಿ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಪೋಲೀಸರು ಬಂಧಿಸಿದಾಗ, ರಾಜ್ಯದೆಲ್ಲೆಡೆ ತೀವ್ರ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು! ಅವರಿಗಿರುವ ಜನಸ್ತೋಮದ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ಬೆಬ್ಬಳಿಸಿದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತ ಕಂಗೆಟ್ಟು ಅವರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲೇಬೇಕಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ, ರೈತರ ಆಯ್ಕೆಯ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬೆಳೆವ ಹಕ್ಕು, ಬೆಳೆದ ವಾಣೀಜ್ಯ ಬೆಳೆಗೆ ತಕ್ಕ ಬೆಲೆ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಕರವಿಮುಕ್ತಿ ನೀಡಲೇಬೇಕೆಂಬ ಗಾಂಧಿಯವರ ಹಾಗೂ ಬಿಹಾರದ ರೈತರ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ತಣ್ಣಗೆ ಒಪ್ಪಲೇಬೇಕಾಯಿತು. ಚಂಪಾರಣ್ಯದ ಅವರ ಗೆಲುವಿನೊಂದಿಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ''ಮಹಾತ್ಮಾ'' ಎಂಬ ಹೆಸರು ಜನರಿಟ್ಟ ಅನ್ವರ್ಥನಾಮವಾಯಿತು. ಅದು ಪತ್ರಕರ್ತರಾಗಲೀ ರಾಜಕೀಯ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಲೀ ಕೊಟ್ಟದ್ದಾಗಿರದೇ ಅವರು ಯಾರ ಪರ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದರೋ ಆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಕೊಟ್ಟದ್ದಾಗಿತ್ತು.
* [http://goidirectory.nic.in/ Indian Government]

* [http://www.rajamahendrapratap.com]
೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸನ್ನು ಪುನರ್ ಸಂಘಟಿಸಲಾಯಿತು. ''ಸ್ವರಾಜ್ಯ''(ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ) ವನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಿದ ಹೊಸ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾಂಕೇತಿಕ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧರಿದ್ದ ಯಾರಿಗೇ ಆಗಲಿ ಸದಸ್ಯತ್ವವು ಮುಕ್ತವಾಯಿತು. ಹಂತ ಹಂತವಾದ ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅವಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಬಿಡಿ-ಬಿಡಿಯಾಗಿದ್ದ ಸಣ್ಣ-ಪುಟ್ಟ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಭಾರವನ್ನು ವಹಿಸಲಾಯಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಾಳೆಯವು ಧೀಮಂತರ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ದೇಶವ್ಯಾಪೀ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸುವ ಸಂಘಟನೆಯಾಯಿತು.
* [http://www.kamat.com/kalranga/freedom/timeline.htm Timeline of Indian Independence Movement]

{{IndiaFreedom}}
ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರದೆ ವಿದೇಶೀ ಅನ್ಯಾಯದ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಸದಾ ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಮನುಷ್ಯರೇ; ಬೇರೆ ಭಾರತೀಯರೋ ಅಥವಾ ಇತರ ಜನರಂತೆಯೇ ಅಸಹಿಷ್ಣುತೆ,ವರ್ಣಭೇದ ಹಾಗೂ ಕ್ರೌರ್ಯದಂತಹ ತಪ್ಪು ಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯೇನು ಎಂಬುದು ಅವರ ವಾದ. ಅವರ ಆ ಪಾಪಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡುವುದು ದೇವರ ಕೆಲಸವೇ ಹೊರತು ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಚಳುವಳಿಯದಲ್ಲ ಎಂದವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಸಮಾಜಕಂಟಕ ರಾಜ್ಯದಾಹಿಗಳಿಂದ ೩೫ ಕೋಟಿ ಜನರನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದು ಮಾತ್ರ ಚಳುವಳಿಯ ಧ್ಯೇಯವಾಗಿತ್ತು.

ಗಾಂಧಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ದೇಶದುದ್ದಗಲದ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಜನರನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಶಿಕ್ಷಣಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು, ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಲು, ಸರಕಾರದ ನೌಕರಿಗಳಿಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಕೊಡಲು,ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಕೊಡದಿರಲು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬಿರುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಇದು ೧೯೧೯ ರ ಹೊಸ ಗವರ್ನ್‍‍ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಲು ಬಹಳ ತಡವಾಗಿತ್ತಾದರೂ ಈ ಚಳುವಳಿಯ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾದ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಅಭೂತಪೂರ್ವವಾಗಿದ್ದು, ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಸವಾಲನ್ನು ಒಡ್ಡಿತು. ಭಾರತದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗದ ಸಾವಿರಾರು ಹಳ್ಳಿ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚಾದ ಜನರು ಗಾಂಧಿಯವರ ನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗನುಸಾರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು. ಆದರೆ [[ಚೌರಿ ಚೌರಾ]]ದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಾರರ ಗುಂಪಿನಿಂದ ಪೋಲೀಸರ ಘೋರಹತ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಗಾಂಧಿ ಒಂದು ಕಠಿಣ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಂಡು ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ೧೯೨೨ರಲ್ಲಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಪಡೆದರು.

ಈ ಘಟನೆಯಿಂದ ಬಲು ಖಿನ್ನರಾದ ಗಾಂಧಿಯವರು, ಮುಂದಾಗಬಹುದಾದ ಅನಾಹುತಗಳನ್ನು ಮನಗಂಡರು. ಇಲ್ಲಿಯಂತೆಯೇ ದೇಶದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರ ಗುಂಪುಗಳ ಸಹನೆಯ ಕಟ್ಟೆಯೊಡೆದು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮವು ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಕಗ್ಗೊಲೆಗೈಯುವ ರಕ್ತದೋಕುಳಿಯ ದೊಂಬಿ-ಗಲಭೆಗಳ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿದುಹೋಗಬಹುದೆಂದೂ, ಅದನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಅಮಾಯಕ ನಾಗರಿಕರ ಮೇಲೆ ಬಲಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಬಹುದೆಂದೂ ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಶಿಸ್ತು ಸಂಯಮಗಳು ಬೇಕಿದೆಯಲ್ಲದೆ, ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಉದ್ದೇಶ ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸುವುದಾಗಿರದೆ, ಅವರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಹಾಗೂ ಭೇದೋಪಾಯಗಳ ಹಿಂದಿನ ಕ್ರೌರ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಟ್ಟತನವನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಎಂದೂ ಭಾರತೀಯರು ಅರಿಯಬೇಕಿದೆ ಎಂಬುದು ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತವನ್ನು ವಿಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದರೊಡನೆ, ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಸುಧಾರಣೆಗೊಳಪಡಿಸುವುದೂ, ಅವರನ್ನು ಸ್ನೇಹಿತರಂತೆ ಕಾಣುವುದೂ, ಜೊತೆಗೆ ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಜನಾಂಗೀಯ ಭೇದ ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಾಹವನ್ನು ಬಗ್ಗುಬಡಿಯುವುದು ಅವರ ಉದ್ದೇಶಗಳಾಗಿದ್ದವು.

ಅವರನ್ನು ೧೯೨೨ರಲ್ಲಿ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಪಡಿಸಲಾಯಿತಾದರೂ, ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಅನಂತರ, ಅವರು [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]]‍ನ [[ಸಾಬರಮತಿ ನದಿ|ಸಾಬರಮತಿ]] ನದೀತಟದಲ್ಲಿ [[ಸಾಬರಮತಿ ಆಶ್ರಮ]]ವನ್ನೂ, ''ಯಂಗ್ ಇಂಡಿಯಾ'' ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನೂ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಜೊತೆಗೆ, ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಾದ [[ದಲಿತ (ಪಂಚಮ)|ಅಸ್ಪೃಶ್ಯ]]ರು ಹಾಗೂ ಗ್ರಾಮೀಣ ಬಡವರಿಗೆ ತಲುಪುವ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಸರಣಿಗಳನ್ನೇ ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು.

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ನಾಯಕರಾದ -- [[ಸಿ. ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ]] (ರಾಜಾಜಿ), [[ಜವಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]], [[ವಲ್ಲಭಭಾಯ್ ಪಟೇಲ್]], ಮತ್ತಿತರರು -- ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮುಂದಾಳುತನವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ೧೯೨೦ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ [[ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಪಕ್ಷ]], [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಭಾ]], [[ಭಾರತೀಯ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷ]] ಮತ್ತು [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘ]] ದಂತಹ ಸೌಮ್ಯವಾದೀ ಹಾಗೂ ತೀವ್ರವಾದೀ ಪಕ್ಷಗಳ ಉದಯದಿಂದ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಹಿರಿದಾಯಿತು. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ [[ಮದ್ರಾಸಿ]]ನಲ್ಲಿ ಅ[[ಬ್ರಾಹ್ಮಣ]]ರ, [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದಲ್ಲಿ [[ಮಹರ್]] ಗಳ ಹಾಗೂ ಪಂಜಾಬದಲ್ಲಿ [[ಸಿಖ್ಖ]]ರ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದವು.
== ದಂಡೀಯಾತ್ರೆ ಮತ್ತು ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ ==
:<div class="noprint">''ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ&#58; [[ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ]]''</div>
[[ಚಿತ್ರ:Salt Satyagraha.jpg|thumb|230px|ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ ದಂಡಿ ಯಾತ್ರೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮುಂಚಿನ ಒಂದು ದೃಶ್ಯ]][[ಸೈಮನ್ ಆಯೋಗ]]ದ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ತಿರಸ್ಕಾರದ ನಂತರ [[ಮುಂಬಯಿ]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಮೇ [[೧೯೨೮]]ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸರ್ವ ಪಕ್ಷಗಳ ಸಭೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ [[ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರೂ]]ರವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನದ ಒಂದು ಕರಡು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ನಂತರ [[ಕಲ್ಕತ್ತೆ]]ಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ [[೧೯೨೯]]ರ ಒಳಗೆ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಆಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗಾಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ [[ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ]] ನಡೆಸಲಾಗುವುದೆಂದು ತಿಳಿಸಲಾಯಿತು.[[File:Jnehru.jpg|thumb|[[ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]]]]ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೨೯ ರ ತನ್ನ ಐತಿಹಾಸಿಕ [[ಲಾಹೋರ್]] ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ , [[ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು]] ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ , ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸುವ ಕುರಿತು ಗೊತ್ತುವಳಿಯೊಂದನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಅದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಿತು.[[೨೬ ಜನವರಿ]] [[೧೯೩೦]] ಅನ್ನು ''ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ಯ'' ದಿನ ಎಂದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಆಚರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಅನೇಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಆ ದಿನವನ್ನು ಅಭಿಮಾನ ಗೌರವಗಳಿಂದ ಆಚರಿಸಲು ಸಿದ್ಧವಾದರು .

ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಏಕಾಂತವನ್ನು ಮುರಿದ ಗಾಂಧಿಯವರು, [[೧೯೩೦]] ರ [[ಮಾರ್ಚ್ ೧೨]] ಮತ್ತು [[ಏಪ್ರಿಲ್ ೬]] ರ ನಡುವೆ [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]] ನ ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದ [[ದಂಡಿ, ಗುಜರಾತ್|ದಂಡಿ]] ವರೆಗೆ [[ಗುಜರಾತ್]] ನ ಕಡಲತೀರದುದ್ದಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪಾದಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ಉಪ್ಪಿನ ಮೇಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷರ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ , ದಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಾವಿರಾರು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಸಮುದ್ರದ ನೀರಿನಿಂದ ತಮ್ಮದೇ ಉಪ್ಪನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಕಾನೂನನ್ನು ಮುರಿದರು . ಈ ನಡಿಗೆಯು ''ದಂಡಿ ಯಾತ್ರೆ'' ಅಥವಾ 'ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ' ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ [[ಕಲ್ಕತ್ತಾ]] ದಲ್ಲಿ ಪೋಲೀಸರು ಮತ್ತು ಜನರ ನಡುವೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು. ೧೯೩೦-೩೧ ರ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡಲಾಯಿತು. [[ಪೇಷಾವರ]]ದಲ್ಲಿ [[ಕಿಸ್ಸಾ ಖ್ವಾನೀ ಬಝಾರ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]] ದಲ್ಲಿ ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನಕರರ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ೧೯೩೦ ರ ನವೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ [[ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತು]] ನಡೆಯಿತು . ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಇರಲಿಲ್ಲ . ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಿಂದುಂಟಾದ ಅರ್ಥಿಕ ಸಂಕಷ್ಟಗಳಿಂದಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಮೇಲಿನ ನಿಷೇಧವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಯ ಇತರ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಜೈಲಿನಿಂದ ೧೯೩೧ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.

೧೯೩೧ರ ಮಾರ್ಚಿನಲ್ಲಿ [[ಗಾಂಧಿ-ಇರ್ವಿನ್ ಒಪ್ಪಂದ]] ಕ್ಕೆ ಸಹಿಬಿದ್ದು ಸರಕಾರವು ಎಲ್ಲ ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿತು. ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸದಿರಲು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಏಕೈಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಒಪ್ಪಿದರು. ಆ ಪರಿಷತ್ತು ೧೯೩೧ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಸಭೆ ಸೇರಿತು. ಆದರೆ ಪರಿಷತ್ತು ೧೯೩೧ರ ಡಿಸೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ೧೯೩೨ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.

ಮುಂದಿನ ಅನೇಕ ವರ್ಷ ಕಾಲ , ೧೯೩೫ರಲ್ಲಿ [[ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಅಕ್ಟ್]] ಸಿದ್ಧವಾಗುವ ವರೆಗೆ, ಸರಕಾರ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಆಗಾಗ ಮಾತುಕತೆ ಹಾಗೂ ಸಂಘರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದವು. ಅಷ್ಟು ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗುಗಳ ಮಧ್ಯದ ಕಂದರವು ಮತ್ತೆ ಸೇರಿಸಲಾಗದಷ್ಟು ಅಗಲವಾಗಿತ್ತು. ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳು ಒಂದನ್ನೊಂದು ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗೂ, ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸೂ ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.
== ಕ್ರಾಂತಿಕಾರೀ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ==
ಚದುರಿದಂತೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ವಿರುದ್ಧದ ಸಶಸ್ತ್ರ ದಂಗೆಯು ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದವರೆಗೆ ಸಂಘಟಿತವಾಗಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಬಂಗಾಳದ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ ೧೯೦೬ರಲ್ಲಿ [[ಅರಬಿಂದೊ ಘೋಷ್]] ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಹಸ್ಯವಾದ [[ಜುಗಾಂತರ್ ಪಕ್ಷ]] ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು <ref>[[Banglapedia]] [http://banglapedia.search.com.bd/HT/J_0130.htm article] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110525044456/http://banglapedia.search.com.bd/HT/J_0130.htm |date=2011-05-25 }} by Mohammad Shah</ref>. ಅರಬಿಂದೊ ಅವರ ಸಹೋದರ [[ಬರಿನ್ ಘೋಷ್]] ಮತ್ತು [[ಬಾಘಾ ಜತೀನ್]]ರಂತಹ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರು ಸ್ಫೋಟಕಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. [[ಮುಜಾಫರಪುರ]]ದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶನನ್ನು ಸ್ಫೋಟಕದೊಂದಿಗೆ ಕೊಲ್ಲುವ ಪ್ರಯತ್ನ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅರಬಿಂದೊ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕರು ಬಂಧಿತರಾದರು. ಒಟ್ಟು ೪೬ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು [[ಅಲಿಪುರ]]ದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಅನೇಕರನ್ನು ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಸ್ಫೋಟಕ ಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ [[ಖುದೀರಾಮ್ ಬೋಸ್]] ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದರು. ಮರೆಯಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ [[ಬಾಘಾ ಜತಿನ್]] ಪೋಲೀಸರ ಗುಂಡುಗಳಿಗೆ ಬಲಿಯಾದರು.

[[೧೯೧೪]]ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ [[ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ]]ವು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಯುವಕಯುವತಿಯರು ಅನುಶೀಲನ ಸಮಿತಿ, [[ಗದರ್ ಪಕ್ಷ]] ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಮದ್ದುಗುಂಡು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು [[ಜರ್ಮನಿ]]ಯಿಂದ ತರಿಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಸಶಸ್ತ್ರ ಬಂಡಾಯ ಹೂಡಲು ಯೋಜಿಸಿದರು.<ref>'' Rowlatt Report'' (§109-110); ''First Spark of Revolution'' by A.C. Guha, pp424-434 .</ref> ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕರ ಬಂಧನದಿಂದಾಗಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದವು. ೧೯೨೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಸಂಘಟಿತರಾಗತೊಡಗಿದರು. [[ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಆಝಾದ್]] ಮುಂದಾಳುತನದಲ್ಲಿ [[ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯ ಸಂಘಟನೆ]] ರಚನೆಯಾಯಿತು. [[ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್]] ಮತ್ತು [[ಬಟುಕೇಶ್ವರ್ ದತ್]] [[೧೯೨೯]]ರ [[ಅಕ್ಟೊಬರ್ ೮]]ರಂದು ಕೇಂದ್ರೀಯ ಶಾಸನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸುರಕ್ಷತಾ ಮಸೂದೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ವಿವಾದಗಳ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ, ಸ್ಫೋಟಕವನ್ನು ಎಸೆದರು. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಬಾಂಬ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ವಿಚಾರಣೆಯ ನಂತರ [[ಭಗತಸಿಂಗ್]], [[ಸುಖದೇವ್]] ಮತ್ತು [[ರಾಜಗುರು]] ಅವರನ್ನು [[೧೯೩೧]]ರಲ್ಲಿ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು .

[[೧೮ ಏಪ್ರಿಲ್]] [[೧೯೩೦]] ರಂದು [[ಸೂರ್ಯ ಸೇನ್]], ಇತರ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಜತೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಮದ್ದುಗುಂಡು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಸರಕಾರೀ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ [[ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್]] ಶಸ್ತ್ರಾಗಾರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡಿದರು. ೧೯೩೨ರಲ್ಲಿ [[ಪ್ರೀತಿಲತಾ ವಡ್ಡೇದಾರ್]], [[ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್]]ನಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕ್ಲಬ್ಬಿನ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ದಾಳಿಯ ಮುಂದಾಳತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು. [[ಬೀನಾ ದಾಸ್]], [[ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]]ದ ಕಾನ್ವೋಕೇಶನ್ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ [[ಬಂಗಾಲ]]ದ ಗವರ್ನರ್ ಆದ [[ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲಿ ಜಾಕ್ಸನ್]]ರ ಹತ್ಯೆಗೆ ಯತ್ನಿಸಿದರು. [[ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ ಶಸ್ತ್ರಾಗಾರದ ದಾಳಿ]] ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ನಂತರ , [[ಸೂರ್ಯ ಸೇನ್]]ರನ್ನು ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅನೇಕರನ್ನು ಜೀವಾವಧಿ [[ಅಂಡಮಾನ್]] ನಲ್ಲಿ [[ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲ್]] ಗೆ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು.


[[೧೩ ಮಾರ್ಚ್]] [[೧೯೪೦]]ರಂದು , ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ [[ಉಧಮ್ ಸಿಂಗ್]] [[ಅಮೃತಸರ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ]]ಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ [[ಮೈಕೇಲ್ ಓ ಡೈಯರ್]] ನಿಗೆ ಗುಂಡು ಹಾಕಿದನು. ಆದರೆ , ೧೯೩೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ - ಮುಖ್ಯಧಾರೆಯ ಅನೇಕ ನಾಯಕರು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಕೊಡಮಾಡಿದ ವಿವಿಧ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ರಾಜಕಾರಣವು ತಲೆ ಎತ್ತಿತು - ಹೀಗಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಬದಲಾಗಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಕ್ರಮೇಣ ನಶಿಸಿದವು. ಹಿಂದಿನ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು [[ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] ಮತ್ತು ಇತರ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಮ್ಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಸೇರಿ ರಾಜಕಾರಣದ ಪ್ರಮುಖಧಾರೆಯನ್ನು ಸೇರಿದರು. ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಲ್ಲಿ ಅನೇಕರನ್ನು ದೇಶದ ಅನೇಕ ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡಲಾಯಿತು .
[[ವರ್ಗ: ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಳು]]
== ಚುನಾವಣೆ ಹಾಗೂ ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ ==
[[ವರ್ಗ: ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ]]
ಭಾರತದ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಬ್ರಿಟೀಷರು [[೧೯೩೫ರ ಭಾರತದ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯ್ದೆ]]ಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದರು. ಇದರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಗಳು: ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತದ ಸಡಿಲತೆ, ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಹಿತರಕ್ಷಣೆ. ಇದರಂತೆ ೧೯೩೭ರ ಫೆಬ್ರುವರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆದವು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ೫ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಮತ ಗಳಿಸಿ ಇನ್ನೆರಡರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದ ಪಕ್ಷವಾಯಿ
[[ವರ್ಗ: ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆ]]


೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ವೈಸ್‌ರಾಯ್ [[ಲಾರ್ಡ್ ಲಿನ್ಲಿಥ್ಗೌ]] ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ತಿಳಿಸದೆಯೆ ಭಾರತವು [[ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧ]]ವನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಇದರ ವಿರೋಧವಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೂ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವಂತೆ ಅಪ್ಪಣೆ ನೀಡಿತು. ಆಗಿನ [[ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲೀಗ್]]‍ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ [[ಮೊಹಮದ್ ಆಲಿ ಜಿನ್ನಾ]] ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ [[ಲಾಹೋರ್]]‍ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಲೀಗಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ, ಮುಂದೆ [[ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇದರಂತೆ ಭಾರತವನ್ನು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಲಾಯಿತು.<gallery>
ಚಿತ್ರ:Bhagat21.jpg|thumb|100px|[[ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್]]
ಚಿತ್ರ:guards.jpeg|thumb|100px| ಬಂಧನದ ನಂತರ [[ಉಧಾಮ್ ಸಿಂಗ್]]
ಚಿತ್ರ:SriAurobindo.JPG|thumb|100px|[[ಅರವಿಂದ ಘೋಷ್]]
ಚಿತ್ರ:Bagha jatin1.JPG|thumb|100px|[[ಬಾಘಾ ಜತಿನ್]]
</gallery>


[[ವರ್ಗ:ಭಾರತ]]
[[Simple:Indian independence movement]]

೧೫:೪೨, ೧೪ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ ದ ಇತ್ತೀಚಿನ ಆವೃತ್ತಿ

ಭಾರತದ ಸ್ವಾತ್ರಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಸ್ವಾತ್ರಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಭಾರತೀಯರು ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟ. ಇದು ೧೮೫೭ರಿಂದ ೧೯೪೭ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫ರವರೆಗೆ ನಡೆದ ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಸಂಘ-ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ತತ್ವಗಳು, ದಂಗೆಗಳು, ಹೋರಾಟಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಾಹುತಿಗಳ ಸಂಗಮ. ೧೭೫೭ರಲ್ಲಿ ವಂಗದ ನವಾಬನಾಗಿದ್ದ ಸಿರಾಜುದ್ದೌಲನನ್ನು ಪ್ಲಾಸೀ ಕದನದಲ್ಲಿ ಪರಾಜಯಗೊಳಿಸಿದ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯ, ಇದರಲ್ಲಿ ನೆರವಾದ ಮೀರ್ ಜಾಫರನಿಗೆ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟಿತು. ಅಲ್ಪ ಕಾಲಾನಂತರ ಕಂಪನಿಯ ಅಧಿಕಾರಿ ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್‍ನ ಉಪಾಯಗಳಿಂದ ವಂಗದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತನ್ನ ಕೈವಶಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಬಹುಬೇಗ ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ನೀತಿಗಳಿಂದ ಭಾರತದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಅವರು ಕೈವಶ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಪ್ಲಾಸೀ ಕದನದಿಂದ ಸರಿಯಾಗಿ ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಅಂದರೆ ೧೮೫೭ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ (ಅಥವ ೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ) ಕಿಡಿಕಾರಿತು. ಆಂಗ್ಲರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯವಿರುದ್ಧ ಸಿಪಾಯಿಗಳೂ, ರಾಜ್ಯಗಳೂ ತಿರುಗಿಬಿದ್ದು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದವಾದರೂ, ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾದ ಯೋಜನೆಯಿಲ್ಲದಿದ್ದರಿಂದ ದಂಗೆ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ ವಿಫಲವಾದ ಮೇಲೆ, ಭಾರತದ ವಿದ್ಯಾವಂತರು ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಂಡರು ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಸಂಘಟಿತರಾದರು. ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮೊದಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧೀನತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹಕ್ಕು-ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ನಾಗರಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕು, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಹಾಗೂ ದಿನನಿತ್ಯದ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ಜನರ ದನಿ ಜೋರಾಗತೊಡಗಿ, ಬಾಲ ಗಂಗಾಂಧರ ತಿಲಕ ಮೊದಲಾದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ನೇತಾರರು ಸ್ವರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಆಗ್ರಹಿಸತೊಡಗಿದರು. ೧೯೧೮ ಹಾಗೂ ೧೯೨೨ರ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮೋಹನದಾಸ ಗಾಂಧಿಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾದ ಅಸಹಕಾರ ಚಳವಳಿಯ ಮೊದಲ ಸರಣಿಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೊಡನೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಮಹತ್ವದ ದಿಕ್ಕು ದೊರೆಯಿತು. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಅನೇಕ ಜನ ಈ ಆಂದೋಲನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಗಳಾದರು. ೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬದ್ಧವಾದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ೧೯೪೨ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರೇ ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ಎನ್ನುವ ಒತ್ತಾಯದ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಲು ೧೯೪೨ರಲ್ಲಿ ಸುಭಾಷಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ರು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದರೂ ಅವರ ಅಕಾಲ ಮರಣದಿಂದ ಈ ಪ್ರಯತ್ನ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವೆಂದು ಇಬ್ಭಾಗಿಸುವ ದೇಶವಿಭಜನೆಯ ಬೆಲೆ ತೆತ್ತ ಬಳಿಕ, ಭಾರತವು ೧೫ ಆಗಸ್ಟ ೧೯೪೭ ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.ok

ಯೂರೋಪಿನವರ ರಾಜ್ಯಭಾರ

ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್ ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನವನ್ನು ಗೆದ್ದ ಮೇಲೆ ಮೀರ್ ಜಾಫರ್ ಜೊತೆಗೆ

ಪೋರ್ಚುಗೀಯ ಅನ್ವೇಷಕ ವಾಸ್ಕೊ ಡ ಗಾಮಾ ಕಲ್ಲಿಕೋಟೆ ಬಂದರಕ್ಕೆ ೧೪೯೮ರಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಸಿದ ನಂತರ, ಯುರೋಪಿನ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು ಸಾಂಬಾರು ಪದಾರ್ಥಗಳ ವ್ಯಾಪಾರದ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಕರಾವಳಿಗೆ ಬರತೊಡಗಿದರು. ೧೭೫೭ರಲ್ಲಿ ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನದಲ್ಲಿ ರಾಬರ್ಟ ಕ್ಲೈವನ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ಬ್ರಿಟಿಷ ಸೈನ್ಯ ಬಂಗಾಲದ ನವಾಬ ಸಿರಾಜುದ್ದೌಲನನ್ನು ಪರಾಜಯಗೊಳಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ ಭದ್ರವಾಗಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ನಾಂದಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 1764ರಲ್ಲಿ ಬಕ್ಸಾರ್ ಕಾಳಗದ ನಂತರ, ಬಂಗಾಲ, ಬಿಹಾರ ಮತ್ತು ಓರಿಸ್ಸಾಗಳ ಮೇಲೆ ಕಂಪನಿಗೆ ಆಡಳಿತದ ಹಕ್ಕುಗಳು ದೊರೆತವು.

ಹೊಸದಾಗಿ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಈ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಹಾಗೂ ಬಲಪಡಿಸಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತು ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ೧೮೩೫ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು ಶಿಕ್ಷಣ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಶಿಷ್ಟವರ್ಗದ ಹಿಂದೂಗಳು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿರುವ ವಿವಾದಾಸ್ಪದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳಾದ ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿ, ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ ಮತ್ತು ಸತಿ ಪದ್ಧತಿಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರು. ಮುಂಬಯಿ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಮತ್ತು ಚರ್ಚಾಕೂಟ ಸಮಾಜಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಆಲೋಚನೆಯ ವೇದಿಕೆಗಳಾದವು. ಆರಂಭಕಾಲದ ಈ ಸುಧಾರಕರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮದ ಜಾಣತನದ ಉಪಯೋಗ ಇವುಗಳಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಅಪವರ್ತನಗೊಳಿಸದೆ, ವಿಶಾಲ ತಳಹದಿಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ತರುವ ಸಂಭಾವ್ಯತೆ ಬೆಳೆಯಿತು.

ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಆಧುನಿಕೀಕರಣದ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕೆಲವು ಸುಧಾರಣಾಕಾರಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರೂ ಸಹ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರ ದುರಾಪಚಾರ ಅಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ೯ನೆಯ ಲಾನ್ಸರ್ಸ್‍ ಪಡೆಯ ಹೆನ್ರಿ ಔವ್ರಿಯ ಆತ್ಮಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ನಿಷ್ಕಾಳಜಿಯಿಂದ ಸೇವಕರಿಗೆ ಕಟುವಾದ ಹೊಡೆತ ನೀಡುವುದನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಫ್ರ್ಯಾಂಕ್ ಬ್ರೌನ್ ಎನ್ನುವ ಸಾಂಬಾರ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಈ ನಿರ್ದಯ ವರ್ತನೆಯ ಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಏನೇನೂ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆ ಇಲ್ಲವೆಂದೂ, ಅಲ್ಲದೆ ಹೊಡೆತ ಕೊಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದಲೇ ಕೆಲವರು ಸೇವಕರನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರೆಂದು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಬ್ರಿಟೀಷರ ಅಧಿಕಾರ ಬಲ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಚಾರಗಳ ಅವಹೇಳನವೂ ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಸೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೋಜು ಏರ್ಪಡಿಸುವದು, ತಾಜಮಹಲಿನ ಛಾವಣಿಯ ಮೇಲೆ ಸೈನ್ಯದ ತುಕುಡಿಗಳ ವಾದ್ಯಮೇಳಕ್ಕೆ ಹೆಜ್ಜೆಕುಣಿತ ಹಾಕುವುದು, ಬಜಾರಗಳ ಜನಜಂಗುಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಟಿ ಬೀಸುತ್ತ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು (ಜನರಲ್ ಹೆನ್ರಿ ಬ್ಲೇಕ್ ವರ್ಣಿಸಿದಂತೆ) ಮತ್ತು ಸಿಪಾಯಿಗಳ ಜೊತೆ ಕೀಳು ವರ್ತನೆ ಮಾಡುವುದು. ೧೮೪೯ರಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬ್ ಅನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರು ತಮ್ಮದಾಗಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ, ಅನೇಕ ಸಿಪಾಯಿ ಬಂಡಾಯಗಳಾದವು; ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಲಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾಯಿತು.

''೧೮೫೭ ಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು

೧೮೫೭ರ ಮುಂಚಿನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹಲವು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಆ ಹೋರಾಟಗಳು ಏಕೀಕರಣಗೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲವಾದುದರಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಸುಲಭವಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕಿದರು. ದಕ್ಷಿಣದ ಕೆಲವು ರಾಜರುಗಳು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟೀಷರ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧಗಳು, ೧೭೮೭ ರಲ್ಲಿ ಗೋವಾದ ಮೇಲೆ ಪೋರ್ಚುಗೀಯ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ನಡೆದ ಪಿಂಟೋಗಳ ಒಳಸಂಚು ಹೆಸರಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ದಂಗೆ, ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಇಂದಿನ ಟ್ಯುಟಿಕಾರಿನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಆಳಿದ ವೀರ ಪಾಂಡ್ಯ ಕಟ್ಟಿ ಬೊಮ್ಮನ್ ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟ ಇವುಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ವೀರ ಪಾಂಡ್ಯನು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ತಮ್ಮ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ತೆರಿಗೆ ಕೊಡುವುದರ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಬ್ರಿಟೀಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದನು [೧]. ಉಳಿದ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂತಾಲರ ದಂಗೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಬಂಗಾಲದಲ್ಲಿ ಟಿಟುಮೀರ್ ಒಡ್ಡಿದ ಪ್ರತಿರೋಧಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು.

೧೮೫೭ರ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ
೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ
ನವೆಂಬರ್ ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ದಂಗೆಕೋರರನ್ನು ೯೩ ನೇ ಹೈಲ್ಯಾಂಡರ್ ಹಾಗೂ ೪ ನೇ ಪಂಜಾಬು ತುಕಡಿ ಬಗ್ಗುಬಡಿದ ನಂತರದ ಸಿಕಂದರಾ ಬಾಗ್.

೧೮೫೭ರ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ (೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ) ೧೮೫೭-೧೮೫೮ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತಗಳಲ್ಲಿ ಭುಗಿಲೆದ್ದ ದಂಗೆ. ಈ ದಂಗೆಯು ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಅವರ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ನಡುವಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ಫಲವಾಗಿತ್ತು. ಮುಘಲರು ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಪೇಶ್ವೆಗಳಂತಹ ಭಾರತೀಯ ರಾಜರುಗಳ ಕುರಿತಾದ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಅಸಡ್ಡೆ ಮತ್ತು ಔಧ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ವನ್ನು ಬಲವಂತದಿಂದ ಸ್ವಾಧೀನ ಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದು ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಆಕ್ರೋಶವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದವು. ಡಾಲ್‍ಹೌಸಿಯ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಕೈವಶ ತಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಅನ್ಯಾಯಕಾರಿ ದತ್ತು ಮಕ್ಕಲಿಗೆ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲ, ಮೊಘಲರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಅರಮನೆಯಿಂದ ದೆಹಲಿ ಬಳಿಯ ಕುತ್ಬ್‍ಗೆ ಓಡಿಸುವ ಸಂಚು ಅನೇಕ ಜನಗಳನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿದವು.

ಆದರೆ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಗೆ ನಿಕಟವಾದ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದ ಭಾರತೀಯ ಸಿಪಾಯಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಲೀ-ಎನ್‍ಫೀಲ್ಡ್ (ಪಿ/೫೩) ಬಂದೂಕಿನ ತೋಟಾಗಳಿಗೆ ದನದ ಹಾಗೂ ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸವರಿದ್ದಾರೆಂಬ ಸುದ್ದಿ. ಸೈನಿಕರು ಕಾಡತೂಸುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಬಂದೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬುವ ಮೊದಲು ಹಲ್ಲಿನಿಂದ ಕಚ್ಚಿ ಅವುಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಕಳು ಮತ್ತು ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬು ಇದ್ದರೆ ಹಿಂದು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಮನಸ್ಸು ನೋಯುವಂತಿತ್ತು. ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಹೊಸ ಕಾಡತೂಸುಗಳನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ತೋಟಾಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದೂ, ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಜೇನುಮೇಣ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯತೈಲವನ್ನು ತಾವೇ ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ, ಗಾಳಿಮಾತು ಅಳಿಯಲಿಲ್ಲ.

೧೮೫೭ರ ಮಾರ್ಚಿನಲ್ಲಿ, ೩೪ನೇ ದೇಶೀಯ ಪದಾತಿದಳದ ಸಿಪಾಯಿಯಾದ ಮಂಗಲ ಪಾಂಡೆ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾರ್ಜೆಂಟ್ (ದಳನಾಯಕ) ಒಬ್ಬನ ಮೇಲೆರಗಿ ಅಡ್‍ಜುಟೆಂಟ್ (ಸೇನಾಧಿಕಾರಿ) ಒಬ್ಬನಿಗೆ ಗಾಯ ಮಾಡಿದನು. ಜನರಲ್ (ಸೇನಾಪತಿ) ಹರ್ಸೇ, ಪಾಂಡೆಗೆ ಯಾವುದೋ 'ಧರ್ಮದ ಮನೋವ್ಯಾಧಿ' ತಗುಲಿದೆಯೆನ್ನುತ್ತಾ, ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ಜಮಾದಾರ (ಆರಕ್ಷಕ ಪ್ರಮುಖ)ನಿಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದನಾದರೂ, ಬಂಧಿಸಲು ಆತ ನಿರಾಕರಿಸಿದನು. ಏಪ್ರಿಲ್ ೭ ರಂದು ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಜಮಾದಾರನೊಂದಿಗೆ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಸಾಮೂಹಿಕ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಇಡೀ ತುಕಡಿಯನ್ನೇ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಯಿತು. ಮೇ ೧೦ ರಂದು, ೧೧ ನೇ ಹಾಗೂ ೨೦ ನೇ ಅಶ್ವದಳಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಉಕ್ಕುವ ರೋಷದಿಂದ ಸವಾರರು ಅಧಿಕಾರಗಳ ಮಿತಿ ಮೀರಿ, ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿದರು. ಅನಂತರ ೩ನೇ ತುಕಡಿಯನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಳಿಸಿದ ಅವರು, ಮೇ ೧೧ ರಂದು ದೆಹಲಿಯನ್ನು ತಲುಪಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಭಾರತೀಯರು ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಕೆಲಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಂಡಾಯವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ತುಂಬೆಲ್ಲ ಹರಡಿತು. ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ನಾಯಕರೆಂದರೆ ಅವಧ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮಾಜಿ ದೊರೆಯ ಸಲಹೆಗಾರನಾದ ಅಹ್ಮದ್ ಉಲ್ಲಾ; ನಾನಾ ಸಾಹೇಬ್; ಅವನ ಸೋದರಳಿಯ ರಾವ್ ಸಾಹೇಬ್ ಮತ್ತವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದ ತಾಂತ್ಯಾ ಟೋಪಿ ಮತ್ತು ಅಝೀಮುಲ್ಲಾ ಖಾನ್; ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಭಾಯಿ; ಕುಂವರ್ ಸಿಂಹ; ಬಿಹಾರದ ಜಗದೀಶಪುರದ ರಜಪೂತ ನಾಯಕ; ಮತ್ತು ಮುಘಲ್ ದೊರೆ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾನ ಸಂಬಂಧಿ ಫಿರೂಝ್ ಶಹಾ.

ಕೊನೆಯ ಮುಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾನ ವಾಸಸ್ಥಳವಾದ ಕೆಂಪು ಕೋಟೆಯನ್ನು ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಮುತ್ತಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ರಾಜನು ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಅವರು ಪಟ್ಟು ಹಿಡಿದರು. ಅವನು ಮೊದಲು ಹಿಂಜರಿದನು, ಆದರೆ ನಂತರ ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನೊಪ್ಪಿ ಬಂಡಾಯದ ಮುಂದಾಳು ಆದನು.

ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಝಾನ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯವು ಬಂಡೆದ್ದು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸೈನ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿತು. ಮೀರತ್, ಕಾನ್ಪುರ, ಲಖನೌ ಮುಂತಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ದಂಗೆಗಳೆದ್ದವು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವದರಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬವಾದರೂ ಅಪಾರ ಶಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು. ಕ್ರಿಮಿಯಾ ಯುದ್ಧರಂಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಚೀನಾದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟಿದ್ದ ಸೈನ್ಯದಳಗಳನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿಸಿದರು. ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ, ದಿಲ್ಲಿಯ ಹತ್ತಿರವಿದ್ದ ಬಂಡುಕೋರರ ಪ್ರಮುಖ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಬಾದಲ್-ಕೆ-ಸರಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿ ಅವರನ್ನು ಮರಳಿ ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಓಡಿಸಿದರು. ದೆಹಲಿಯ ಮುತ್ತಿಗೆಯು ೧ ಜುಲೈ ನಿಂದ ೩೧ ಆಗಸ್ಟ್ ವರೆಗೆ ಬಾಳಿತು. ಒಂದು ವಾರದ ರಸ್ತೆ ಕಾಳಗದ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷರು ದೆಹಲಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು. ಕೊನೆಯ ಮುಖ್ಯ ಕಾಳಗವು ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ನಲ್ಲಿ ಜೂನ್ ೨೦, ೧೮೫೮ ರಂದು ನಡೆಯಿತು. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಬಾಯಿ ಹತಳಾದದ್ದು ಈ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿಯೇ. ೧೮೫೯ರ ಕೊನೆಯ ತನಕ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕಾಳಗಗಳು ಮುಂದುವರೆದರೂ, ಬಂಡಾಯಕೋರರನ್ನು ಸೋಲಿಸಲಾಯಿತು.

ಅನಂತರದರಲಿ ಫಲಿತಾಂಶ

೧೮೫೭ರ ಯುದ್ಧವು ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ತಿರುವಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟೀಷರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ನೇರ ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ರಾಜಮನೆತನದ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದಡಿಗೆ ಭಾರತವನ್ನು ತಂದರು. ರಾಜಮನೆತನದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ 'ವೈಸ್‍ರಾಯ್' ಪಟ್ಟವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ನೇರ ಆಡಳಿತ ಪದ್ದತಿಯ ಘೋಷಣೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಮಹಾರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯ "ಭಾರತದ ರಾಜರುಗಳಿಗೆ, ನೇತಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ಜನರಿಗೆ" ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಳು. ಆದರೆ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯಿಂದ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ ಅವಿಶ್ವಾಸ ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು.

ಭಾರತೀಯರ ಬಲದ ಮೊದಲ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಂಡ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡರು; ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮೇಲ್ವರ್ಗದವರನ್ನೂ, ರಾಜರುಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದರು. ಭೂಕಬಳಿಕೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಸೌಹಾರ್ದತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾ, ಪೌರ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ, ದೇಶೀಯರಿಗಿಂತ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ತುಂಬತೊಡಗಿದರು; ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಿತಿಗೊಳಿಸಿದರು.

ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾನನ್ನು ಬರ್ಮಾದ ರಂಗೂನ್‍ಗೆ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ೧೮೬೨ ರಲ್ಲಿ ಸತ್ತು ಮುಘಲ್ ವಂಶವು ಕೊನೆಯಾಯಿತು. ೧೮೭೭ ರಲ್ಲಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮಹಾರಾಣಿಯು ಭಾರತದ ಚಕ್ರವರ್ತಿನಿ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಧರಿಸಿದಳು .

ಸಂಘಟಿತ ಚಳುವಳಿಗಳ ಹುಟ್ಟು

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನಗಳು: ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ, ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಠಾಗೋರ್, ಮತ್ತು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಾರತಿ

ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯ ನಂತರದ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ, ಭಾರತೀಯರ ಲೋಕಾಭಿಪ್ರಾಯ, ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ನಾಯಕರ ಹುಟ್ಟುಗಳಾದವು.

ಸಾಮಾಜಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುಂಪುಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು, ಅದೂ ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವಂಥ ದೇಶದಲ್ಲಿ, ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗದು. ಸ್ವಾಮಿ ದಯಾನಂದ ಸರಸ್ವತಿಯವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆರ್ಯ ಸಮಾಜವು ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿದ್ದ ಅಕೃ‍ತ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಚಾರಕರನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ಗುರಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. ರಾಜಾ ರಾಮ ಮೋಹನ ರಾಯರ ಬ್ರಹ್ಮೋ ಸಮಾಜವು ಕೂಡ ಸತಿ, ವರದಕ್ಷಿಣೆಯಂಥ ದುಷ್ಟ ಪದ್ಧತಿಗಳ, ಅನಕ್ಷರತೆ ಮತ್ತು ಮೌಢ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿತು. ಈ ಸಮಾಜಗಳು ಭಾರತದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿ, ಅಭಿಮಾನ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವು. ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ, ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಪರಮಹಂಸ, ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ, ಮುಂತಾದವರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸುಧಾರಣೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಾಭಿಮಾನದ ಪ್ರಚಾರದ ಮೂಲಕ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಹೂಡಿದರು. ಇದಲ್ಲದೆ ಬಂಕಿಮಚಂದ್ರ ಚಟರ್ಜಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಾರತಿ, ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಠಾಗೋರ್ ಮುಂತಾದವರು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ರಚನೆಯಿಂದ ಈ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು.

ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್

ನಿವೃತ್ತ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ನಾಗರಿಕ ಅಧಿಕಾರಿ ಎ.ಓ.ಹ್ಯೂಮ್ ಮಾಡಿದ ಸಲಹೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ೭೩ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ ಸಭೆಸೇರಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಗಣ್ಯರೂ; ಕಾನೂನು, ಶಿಕ್ಷಣ, ಮತ್ತು ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದಂಥ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ಯಶಸ್ವೀ ಮತ್ತು ಊರ್ಧ್ವಮುಖೀ ಜನರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಶಾಸಕೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಆಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಮಕರಣ ಹೊಂದಿಯೂ ರಾಜಕೀಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು. ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೋಜಿಯವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಮೊದಲೇ ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಐ.ಎನ್.ಎ. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನವಾಗಿ ಇನ್ನೂ ದೊಡ್ಡದಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಪ್ರಾರಂಭದ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಯಾವದೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ವ‍ರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಸಭೆ ಸೇರಿ ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸರಕಾರದಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಅವಕಾಶಗಳಂತಹ ಹೆಚ್ಚು ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಲ್ಲದ ಕೋರಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ಪಾಸು ಮಾಡುವ ಚರ್ಚಾವೇದಿಕೆಯಾಗಿಯೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ಈ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ವೈಸ್‍ರಾಯ್ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಆಗಾಗ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸಿನ ಆರಂಭದ ಸಾಧನೆಗಳು ಅತ್ಯಲ್ಪವಾಗಿದ್ದವು. ಇಡೀ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡರೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ನಗರಗಳ ಗಣ್ಯಜನರ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ದ್ವನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇತರ ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಗಳ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆ ಅತ್ಯಲ್ಪವಾಗಿತ್ತು.

ಬಾಲಗಂಗಾಧರನಾಥ ತಿಲಕ್

೧೮೯೦ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿದ ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಾಲಗಂಗಾಧರನಾಥ ತಿಲಕರು ಸೌಮ್ಯವಲ್ಲದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಗಿಯೂ, ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೇಳಿಕೆ "ಸ್ವರಾಜ್ಯ ನನ್ನ ಜನ್ಮಸಿದ್ಧ ಹಕ್ಕು ; ನಾನು ಅದನ್ನು ಪಡೆದೇ ತೀರುವೆನು" ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಮೂಲವಾಯಿತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಗೆ ತಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮಾನಪಡಲು, ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಅಧಿಕಾರಯುಕ್ತವಾಗಿ ಬೇಡಲು ತನ್ಮೂಲಕ ಸುಖವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ ಈ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಜನರು ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಜ್ಯೋತಿಯ ಕಿಡಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ಲಾಲ ಲಜಪತ್ ರಾಯ್ ಹಾಗೂ ಬಿಪಿನ್ ಚಂದ್ರ ಪಾಲ್ ಕೂಡ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ಸೌಮ್ಯವಾದಿಗಳಾದ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ ಮತ್ತು ದಾದಾಭಾಯ್ ನೌರೋಜಿಗಳು ಮಾತುಕತೆ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತರುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಎರಡು ಬಣಗಳಾಗಿ ೧೯೦೭ರ ಸೂರತ್ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ಒಡೆಯಿತು.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದದ ಬೆಳವಣಗೆ

೧೯೦೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮಟ್ಟದ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿ ಹೊಮ್ಮಿತ್ತಾದರೂ , ಅದು ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವಲ್ಲಿನ ಸೋಲು ಅದರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಳೆಗುಂದಿಸಿತ್ತು. ಮುಸ್ಲಿಮರು ಸರಕಾರೀ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತಾಂತರ , ಗೋಹತ್ಯೆ , ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಉರ್ದುವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಇವುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕರ ಪ್ರಚಾರಗಳು , ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಮಾತ್ರ ಭಾರತದ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತಾದಾಗ ಅವರ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಹಕ್ಕುಗಳ ನಿರಾಕರಣೆಯ ಕುರಿತಾದ ಅವರ ಆತಂಕಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದವು . ಸರ್ ಸಯ್ಯದ್ ಅಹ್ಮದ್ ಖಾನ್ ಅವರು ಮುಸ್ಲಿಂ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಚಳುವಳಿಯೊಂದನ್ನು ಆರಂಬಿಸಿದರು . ಅದು ೧೮೭೫ ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ ಆಲೀಗಢದಲ್ಲಿ ಮುಹಮ್ಮದನ್ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಾಲೇಜಿನ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನಗೊಂಡಿತು. (ನಂತರ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಅದು ಅಲೀಗಢ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಎಂದು ಮರುಹೆಸರು ಪಡೆಯಿತು.) ಅದರ ಉದ್ದೇಶವು ಆಧುನಿಕ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗೆ ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಾಮರಸ್ಯಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ಕೊಡುವ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ನೀಡುವದಾಗಿತ್ತು . ಆದರೆ , ಭಾರತದ ಮುಸ್ಲಿಮರಲ್ಲಿನ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯು ಏಕಪ್ರಕಾರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಪುನರುಜ್ಜೀವನವನ್ನು ಅಸಾಧ್ಯಗೊಳಿಸಿತು.

ವಂಗ ಭಂಗ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ವಂಗ ಭಂಗ

೧೯೦೫ರಲ್ಲಿ, ವೈಸ್‍ರಾಯ್ ಹಾಗೂ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ (೧೮೯೯-೧೯೦೫) ಆಗಿದ್ದ ಲಾರ್ಡ್ ಕರ್ಝನ್, ವಂಗದೇಶ ಅಥವಾ ಬಂಗಾಳ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗೋಸ್ಕರ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನಾಗಿ ಒಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶಿಸಿದನು. ದೊಡ್ಡದಾದ ವಂಗದೇಶದಲ್ಲಿನ ಭಾರೀಜನಸಂಖ್ಯೆ, ಅಲ್ಲಿನ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿ ಹಿಂದೂಗಳ ಪ್ರಭಾವ, ರಾಷ್ಟ್ರ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಂತೀಯ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದುದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ವಂಗ ಭಂಗ ಎರಡು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಢಾಕಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ ಅಸ್ಸಾಂ ಹಾಗೂ ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು (ಮೊದಲೇ ಆಂಗ್ಲ ಭಾರತದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ) ಕಲ್ಕತ್ತಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ. ಹಿಂದು-ಮುಂದು ನೋಡದೆ, ವಿಚಾರಮಾಡದೆ ಅತಿ ಬೇಗನೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ವಂಗ ಭಂಗದಿಂದ ಬಂಗಾಳರು ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದರು. ಸರ್ಕಾರ ಭಾರತೀಯರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿರಲಿ, ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಿರಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಇದು ಎಂದಿನಂತೆ ಆಂಗ್ಲರ ಒಡೆದು ಆಳುವ ಕುತಂತ್ರವೇ ಎಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೆ ತಿಳಿಯಿತು. ಚಳುವಳಿಗಳು ಬೀದಿಗಿಳಿದವು; ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಅವನ್ನು ದೇಶಕ್ಕೆಲ್ಲ ಹರಡಿದವು. ಕೊನೆಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸ್ವದೇಶೀ ಕೂಗೆಬ್ಬಿಸಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಪದಾರ್ಥಗಳಿಗೆ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕವಿ ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್ ("ಪುನೀತವದು ವಂಗದ ನೆಲ, ವಂಗದ ಜಲ...." ಎಂಬರ್ಥ ಬರುವ) ಗೀತೆಯನ್ನು ರಚಿಸಿ ಹಾಡುತ್ತಾ, ಪರಸ್ಪರ ಕೈಗಳಿಗೆ ರಾಖೀಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸುತ್ತಾ ಜನರನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು. ಆ ದಿನ (ಅರಂಧನ್) ವಂಗದ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಒಲೆ ಹೊತ್ತಿಸಲಿಲ್ಲ.

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸ್ತುಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಎಷ್ಟು ಸಫಲವಾಯಿತೆಂದರೆ ಸಿಪಾಯಿದಂಗೆಯ ನಂತರ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದೆಂಬಂಥ ಆಂಗ್ಲ ವಿರೋಧೀ ಎಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಒಮ್ಮೆಲೇ ಅದು ಆಂಗ್ಲರ ಮೇಲೆ ತೂರಿಬಿಟ್ಟಂತಾಯಿತು. ಮತ್ತೆ ಹಿಂಸೆ ಹಾಗೂ ದಮನದ ಚಕ್ರ ದೇಶದ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಲೆದೋರಿತು (ನೋಡಿ:ಅಲಿಪುರದ ಸ್ಫೋಟ). ೧೯೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಗ್ಲರು ವಿವಿಧ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಲೆಸವರುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ನಿರ್ವಾಹಕರುಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಸಭೆಗಳಿಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಿದರು. ಮುಸ್ಲಿಮರ ಒಂದು ನಿಯೋಗ ವೈಸ್‍ರಾಯ್ ಲಾರ್ಡ್ ಮಿಂಟೋ (೧೯೦೫-೧೦) ಅನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ, ಮುಂದಾಗಲಿರುವ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಕೆಲವು ಅನುಕೂಲಗಳನ್ನೂ, ಸರ್ಕಾರೀ ಸೇವೆ ಹಾಗೂ ಮತದಾರಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನೂ ಕೋರಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ, ತಾವು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ವಿಧೇಯರೆಂದು ತೋರಿಸಲು ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿಸಲು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು; ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಹಲವು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾದಿರಿಸಲು ೧೯೦೯ ರ ಭಾರತ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಸಭಾ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಮಂಡಿಸಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಹಿಂದೂಗಳೇ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ಬೇರೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬೇಕೆಂದೂ, ತನ್ನ ಉದ್ದೇಶ "ರಾಷ್ಟ್ರದೊಳಗಣ ರಾಷ್ಟ್ರ" ಎಂದೂ ಹೇಳತೊಡಗಿತು.

ಸಾಲದ್ದಕ್ಕೆ, ೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಭೌಮ ದೊರೆ ಐದನೇ ಜಾರ್ಜ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ದರ್ಬಾರ್‍(ಅರಸನಿಗೆ ಪ್ರಜೆಗಳೆಲ್ಲರ ಅಧೀನತೆಯನ್ನು ತೋರ್ಪಡಿಸಲು ನಡೆಸುವ ಪರಂಪರಾನುಗತ ಒಡ್ಡೋಲಗ) ನಡೆಸಲು ಬಂದಾಗ ವಂಗ-ಭಂಗವನ್ನು ಅನೂರ್ಜಿತಗೊಳಿಸಿ, ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಿಂದ, ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಡುವ ದೆಹಲಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದ ನಗರವೊಂದಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯವೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷರೇ ಬೆನ್ನುತಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಹಿಗ್ಗಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಮುಂದೆ ಅದೇ ನಗರ ನವದೆಹಲಿಯಾಯಿತು.

ಮೊದಲನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ

ಮೊದಲನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದಲೂ ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದಂಗೆಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದ್ದ ಬ್ರಿಟೀಶರಿಗೆ ಇದು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿತ್ತು. ಸುಮಾರು ೧.೩ ಮಿಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಕೂಲಿಕಾರರು ಯೂರೋಪ್, ಆಫ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಹಲವಾರು ಭಾರತದ ರಾಜರು ಹಣ, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಮದ್ದು-ಗುಂಡುಗಳನ್ನೂ ಪೂರೈಸಿದರು. ಆದರೆ ಏರಿದ ಯುದ್ಧ ಮೃತರ ಸಂಖ್ಯೆ, ಅತೀವ ಕರಭಾರದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಹಣದುಬ್ಬರ, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಶೀತಜ್ವರದಿಂದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜೀವನ ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಸೌಮ್ಯವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಉಗ್ರವಾದಿಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ ೧೯೧೬ರಲ್ಲಿ ಲಕ್ನೌ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ರಾಜಿಯಾದರು. ಇದರಡಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ನೊಂದಿಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರ ಹಂಚಿಕೆ ಹಾಗೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮದ ಸ್ಥಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಒಪ್ಪಂದವೂ ಸೇರಿತ್ತು.

ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ನೀಡಿದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಮತ್ತು ನವೀಕರಿಸಿದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು "ದಾನ ಮತ್ತು ದಂಡ" ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರು . ಅಗಸ್ಟ್ ೧೯೧೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾದ ( the secretary of state for India) ಎಡ್ವಿನ್ ಮಾಂಟೆಗ್ಯೂ ರವರು ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಿನಲ್ಲಿ "ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಭಿನ್ನ ಅಂಗವಾಗಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರೊಂದಿಗಿನ ಪಾಲುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನೀತಿಯಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು . ನಂತರ ೧೯೧೯ ರ ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ಉದ್ದೇಶಿತ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತು. ಅದು ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬಗೆಯ ವಿಧಾನ ಅಥವಾ ದ್ವಿ-ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಜನರಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಭಾರತೀಯ ವಿಧಾಯಕ ಸದಸ್ಯರೂ ಸರಕಾರದಿಂದ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದರು. ಈ ಕಾನೂನು ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸಭೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಜನರಿಗೆ ಮತಾಧಿಕಾರ ನೀಡಿತು. ದ್ವಿ-ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಯು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೈಜ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿತು :ಕೃಷಿ , ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತ , ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಲೋಕೋಪಯೋಗಿ ಇಲಾಖೆಗಳಂತಹ ಅನೇಕ ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಲ್ಲದ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯರ ಕೈಗೊಪ್ಪಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಹಣಕಾಸು , ತೆರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು-ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಂತಹ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು.

ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಬೆಳವಣಿಗೆ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ

ಸುಧಾರಣೆಯ ಧನಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ ಹದಗೆಡಿಸಿತು . "ರಾಜದ್ರೋಹಾತ್ಮಕ ಒಳಸಂಚಿ"ನ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ನೇಮಕವಾದ ರೌಲಟ್ ಆಯೋಗವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಲೆಜಿಸ್ಲೇಟಿವ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು ಅದೇ ಹೆಸರನ್ನು ಈ ಕಾಯ್ದೆಗೆ ಕೊಡಲಾಗಿತ್ತು. ಕರಾಳ ಕಾಯ್ದೆ ಎಂದೂ ಹೆಸರಾದ ಈ ಕಾಯ್ದೆಯು ರಾಜದ್ರೋಹವನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಪತ್ರಿಕಾರಂಗವನ್ನು ತೆಪ್ಪಗಾಗಿಸುವದು, ರಾಜಕೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡುವುದು , ರಾಜದ್ರೋಹದ ಸಂಶಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ವಾರಂಟಿಲ್ಲದೆ ಬಂಧಿಸುವುದು ಇಂಥ ವಿಶೇಷಾಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ವೈಸ್‍ರಾಯ್‍ಗೆ ನೀಡಿತು. ಇದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹರತಾಳಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಡಲಾಯಿತು . ಇದು ದೇಶಾದ್ಯಂತವಲ್ಲವಾದರೂ, ಸಾಕಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಜನರ ಅಸಹನೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ಕುರುಹಾಗಿತ್ತು.

ಈ ಕಾಯ್ದೆಗಳಿಂದ ಆದ ಚಳುವಳಿಗಳು ೧೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೧೯ ರಂದು ಪಂಜಾಬಿನ ಅಮೃತಸರದಲ್ಲಿ ಅಮೃತಸರದ ನರಮೇಧ ( ಜಲಿಯನ್‍ವಾಲಾಬಾಗ್ ನರಮೇಧ ಎಂದೂ ಇದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ) ದಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನವಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದ ಕಮಾಂಡರ್ ಆದ , ಬ್ರಿಗೇಡಿಯರ್-ಜನರಲ್ ರೆಜಿನಾಲ್ಡ್ ಡೈಯರ್ ನು ತನ್ನ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ಸಾವಿರದಷ್ಟಿದ್ದ ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಅಮಾಯಕ ಜನರ ಗುಂಪಿನ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲು ಆಜ್ಞೆ ನೀಡಿದ. ಅವರು ಮಾರ್ಶಲ್ ಲಾ ಜಾರಿಯಾಗಿರುವ ಸಂಗತಿ ತಿಳಿಯದೆ, ಗೋಡೆಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಜಾಲಿಯನ್‍ವಾಲಾ ಬಾಗ್ ಎಂಬ ತೋಟದಲ್ಲಿ ಸಿಖ್ ಹಬ್ಬವಾದ ಬೈಶಾಖಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ಸಭೆಸೇರಿದ್ದರು. ಈ ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ೧,೬೫೦ ಸುತ್ತು ಗುಂಡುಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು; ೭೩೯ ಜನರು ಸತ್ತರು; ೧,೧೩೭ ಜನರು ಗಾಯಗೊಂಡರು. ಈ ಘಟನೆಯು ಯುದ್ಧಸಮಯದ ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಮತ್ತು ಸದ್ಭಾವನೆಯ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಉನ್ಮಾದಕರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಭಗ್ನಗೊಳಿಸಿತು.

ಗಾಂಧಿಯ ಉದಯ

ಚಳುವಳಿಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ
ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ

ಭಾರತವು ಸ್ವರಾಜ್ಯ (ಸ್ವಯಂ ಆಡಳಿತ , ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹೋಂ-ರೂಲ್ ಎಂದೂ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಎಂದೂ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ) ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಾರ್ಗದ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ( ಮಹಾತ್ಮಾ ಎಂದರೆ ಮಹಾನ್ ಆತ್ಮವುಳ್ಳವನು ಎಂದರ್ಥ) ಯವರು ಕಾರಣ. ಗುಜರಾತಿನ ನಿವಾಸಿಯಾದ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಂ ನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ಅವರು ಕಡಿಮೆ ಕಕ್ಷಿಗಾರರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹಿಂಜರಿಕೆ ಸ್ವಭಾವದ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದರು. ಬಹುಬೇಗನೆ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಪರವಾಗಿ ನ್ಯಾಯಬದ್ಧ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡುದರಿಂದ ಅವರ ವಕೀಲಿ ವೃತ್ತಿಯು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಯದ್ದಾಗಿತ್ತು. ೧೮೯೩ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟು ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಭಾರತೀಯ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಬಂದ ಆಹ್ವಾನವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಇಪ್ಪತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಜನಾಂಗೀಯ ಪಕ್ಷಪಾತ ವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತ ವಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಹೋರಾಟವು ಕೇವಲ ಮೂಲಭೂತ ಪಕ್ಷಪಾತ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರ ಜತೆ ದುರ್ವ್ಯವಹಾರಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಅಷ್ಟೇ ಆಗಿರದೆ ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆಗಳಂತಹ ದಮನಕಾರೀ ಪೋಲೀಸು ಕ್ರಮಗಳ ವಿರುದ್ಧವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ತಿಂಗಳುಗಳ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಮತ್ತು ಸಾವಿರಾರು ಕರಾರುಕೂಲಿಗಳ ಬಂಧನದ ನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರನಾದ ಜನರಲ್ ಜನ್ ಸ್ಮಟ್ಸ್ ನು ಎಲ್ಲ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ದಮನಕಾರಿ ಕಾನೂನನ್ನು ರದ್ದು ಮಾಡಿದನು. ಇದು ಪುಕ್ಕಲುತನವನ್ನು ಒದ್ದೋಡಿಸಿ, ಧೈರ್ಯವನ್ನು ತುಂಬಿದ ಘಟನೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ, ಈ ಯುವ ಭಾರತೀಯನಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಲೆಯ ರಕ್ತವನ್ನೂ ಮುಂದೆ ಮಹಾನ್ ಎಂದು ವಿಖ್ಯಾತವಾಗುವ ಆತ್ಮವನ್ನೂ ತುಂಬಿತು. ಈತನ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಈ ವಿಜಯ, ತಾಯ್ನಾಡಿನ ಜನಗಳಲ್ಲಿ ಸಂತಸ ತುಂಬಿತು.

೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಈತ ಜನಕ್ಕೆ ಅಪರಿಚಿತನಾದರೂ, ದೇಶಭಕ್ತಿಯ ನವಭಾರತದ ಕನಸೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸತಕ್ಕ ವಿಷಯವೆಂದರೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತದ ಜನತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೊಂದೇ ಉತ್ತರ ಎಂದು ಇನ್ನೂ ನಂಬಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಜೆಯಾಗಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಯಸುವವನು ದ್ವಿತೀಯ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದೆ ಇರುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ನೇರವಾಗಿಯೇ ಹೇಳಿದ್ದರು.

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಧುರೀಣರೂ ಹಿರಿಯ ನಾಯಕರೂ ಆಗಿದ್ದ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರು ಗಾಂಧಿಯವರ ಗುರುವಾದ ನಂತರ ಗಾಂಧಿಯವರು ವರ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ದೇಶದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಸಂಚರಿಸಿ, ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯ-ನಗರ-ಹಳ್ಳಿಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸುತ್ತುತ್ತಾ ದೇಶದ ಹಾಗೂ ಜನರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ರೀತಿ-ನೀತಿ, ಅವರ ಕುಂದು-ಕೊರತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರದ ತತ್ವಾದರ್ಶಗಳು ಮೊದಮೊದಲು ಕೆಲ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಧೀಮಂತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕರಿಗೆ ಅಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೆನಿಸಿದವು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಮಾತಿನಲ್ಲೇ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, "ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರವೆಂದರೆ ಅನೈತಿಕ ಶಾಸನಾದೇಶಗಳ ಸಭ್ಯ ಖಂಡನೆ". ಆದರೆ ಅವರ ಯೋಚನೆಯಂತೆಯೇ ಅದನ್ನು ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಲು, ಭ್ರಷ್ಟ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಸಹಕಾರವನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಬೇಕಿತ್ತು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಜನಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಫಲರಾಗಿದ್ದು ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಪಂಜಾಬಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಚಳುವಳಿಯ ಮೂಲಕ.

ಚಂಪಾರಣ್ಯ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ:ಬಿಹಾರದ ಚಂಪಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ, ಕರಭಾರದಿಂದ ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಡುಬಡವರಾದ ಬೇಸಾಯಗಾರರ, ತಿನ್ನುವ ಧಾನ್ಯವನ್ನೇ ಮಾರಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ ತೆಗೆಯಲು ಒತ್ತಾಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ಭೂಮಿಯಿಲ್ಲದ ರೈತರ, ತಿನ್ನಲೂ ಸಾಲದಷ್ಟು ಸಂಬಳ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವರ ಪರವಾಗಿ ಗಾಂಧಿ ನಿಂತರು. ಈ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಭಾರತದ ಮೈಯನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಐರೋಪ್ಯ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನವರು ಕಿತ್ತೆಸೆದು, ನಾಡು ನೇಯ್ಗೆಯ ಖಾದಿ ಧೋತ್ರಗಳನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಮೇಲುಹೊದಿಕೆಯನ್ನೂ ಧರಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಅಂಕಣದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಅವರ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಚಿತ್ರಪಟಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣಬಹುದು.

ಈ ಸರಳ ಗಾಂಧಿ, ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಲೇ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಬಡ ಶ್ರೀಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ ಮಿಂಚನ್ನು ಹಾಯಿಸುವಂತಾದರು. ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಲಿತು ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಇತರ ಬಿಂಕ ಕೊಂಕಿನ ದೊಡ್ಡ ಮನುಷ್ಯರಂತಾಗದೇ, ಅವರೊಳಗೊಬ್ಬರಾದರು. ಹೋದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಗುಂಪುಗುಂಪಾಗಿ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಪೋಲೀಸರು ಬಂಧಿಸಿದಾಗ, ರಾಜ್ಯದೆಲ್ಲೆಡೆ ತೀವ್ರ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು! ಅವರಿಗಿರುವ ಜನಸ್ತೋಮದ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ಬೆಬ್ಬಳಿಸಿದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತ ಕಂಗೆಟ್ಟು ಅವರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲೇಬೇಕಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ, ರೈತರ ಆಯ್ಕೆಯ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬೆಳೆವ ಹಕ್ಕು, ಬೆಳೆದ ವಾಣೀಜ್ಯ ಬೆಳೆಗೆ ತಕ್ಕ ಬೆಲೆ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಕರವಿಮುಕ್ತಿ ನೀಡಲೇಬೇಕೆಂಬ ಗಾಂಧಿಯವರ ಹಾಗೂ ಬಿಹಾರದ ರೈತರ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ತಣ್ಣಗೆ ಒಪ್ಪಲೇಬೇಕಾಯಿತು. ಚಂಪಾರಣ್ಯದ ಅವರ ಗೆಲುವಿನೊಂದಿಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಮಹಾತ್ಮಾ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಜನರಿಟ್ಟ ಅನ್ವರ್ಥನಾಮವಾಯಿತು. ಅದು ಪತ್ರಕರ್ತರಾಗಲೀ ರಾಜಕೀಯ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಲೀ ಕೊಟ್ಟದ್ದಾಗಿರದೇ ಅವರು ಯಾರ ಪರ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದರೋ ಆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಕೊಟ್ಟದ್ದಾಗಿತ್ತು.

೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸನ್ನು ಪುನರ್ ಸಂಘಟಿಸಲಾಯಿತು. ಸ್ವರಾಜ್ಯ(ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ) ವನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಿದ ಹೊಸ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾಂಕೇತಿಕ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧರಿದ್ದ ಯಾರಿಗೇ ಆಗಲಿ ಸದಸ್ಯತ್ವವು ಮುಕ್ತವಾಯಿತು. ಹಂತ ಹಂತವಾದ ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅವಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಬಿಡಿ-ಬಿಡಿಯಾಗಿದ್ದ ಸಣ್ಣ-ಪುಟ್ಟ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಭಾರವನ್ನು ವಹಿಸಲಾಯಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಾಳೆಯವು ಧೀಮಂತರ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ದೇಶವ್ಯಾಪೀ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸುವ ಸಂಘಟನೆಯಾಯಿತು.

ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರದೆ ವಿದೇಶೀ ಅನ್ಯಾಯದ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಸದಾ ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಮನುಷ್ಯರೇ; ಬೇರೆ ಭಾರತೀಯರೋ ಅಥವಾ ಇತರ ಜನರಂತೆಯೇ ಅಸಹಿಷ್ಣುತೆ,ವರ್ಣಭೇದ ಹಾಗೂ ಕ್ರೌರ್ಯದಂತಹ ತಪ್ಪು ಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯೇನು ಎಂಬುದು ಅವರ ವಾದ. ಅವರ ಆ ಪಾಪಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡುವುದು ದೇವರ ಕೆಲಸವೇ ಹೊರತು ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಚಳುವಳಿಯದಲ್ಲ ಎಂದವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಸಮಾಜಕಂಟಕ ರಾಜ್ಯದಾಹಿಗಳಿಂದ ೩೫ ಕೋಟಿ ಜನರನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದು ಮಾತ್ರ ಚಳುವಳಿಯ ಧ್ಯೇಯವಾಗಿತ್ತು.

ಗಾಂಧಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ದೇಶದುದ್ದಗಲದ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಜನರನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಶಿಕ್ಷಣಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು, ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಲು, ಸರಕಾರದ ನೌಕರಿಗಳಿಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಕೊಡಲು,ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಕೊಡದಿರಲು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬಿರುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಇದು ೧೯೧೯ ರ ಹೊಸ ಗವರ್ನ್‍‍ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಲು ಬಹಳ ತಡವಾಗಿತ್ತಾದರೂ ಈ ಚಳುವಳಿಯ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾದ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಅಭೂತಪೂರ್ವವಾಗಿದ್ದು, ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಸವಾಲನ್ನು ಒಡ್ಡಿತು. ಭಾರತದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗದ ಸಾವಿರಾರು ಹಳ್ಳಿ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚಾದ ಜನರು ಗಾಂಧಿಯವರ ನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗನುಸಾರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಚೌರಿ ಚೌರಾದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಾರರ ಗುಂಪಿನಿಂದ ಪೋಲೀಸರ ಘೋರಹತ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಗಾಂಧಿ ಒಂದು ಕಠಿಣ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಂಡು ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ೧೯೨೨ರಲ್ಲಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಪಡೆದರು.

ಈ ಘಟನೆಯಿಂದ ಬಲು ಖಿನ್ನರಾದ ಗಾಂಧಿಯವರು, ಮುಂದಾಗಬಹುದಾದ ಅನಾಹುತಗಳನ್ನು ಮನಗಂಡರು. ಇಲ್ಲಿಯಂತೆಯೇ ದೇಶದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರ ಗುಂಪುಗಳ ಸಹನೆಯ ಕಟ್ಟೆಯೊಡೆದು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮವು ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಕಗ್ಗೊಲೆಗೈಯುವ ರಕ್ತದೋಕುಳಿಯ ದೊಂಬಿ-ಗಲಭೆಗಳ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿದುಹೋಗಬಹುದೆಂದೂ, ಅದನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಅಮಾಯಕ ನಾಗರಿಕರ ಮೇಲೆ ಬಲಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಬಹುದೆಂದೂ ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಶಿಸ್ತು ಸಂಯಮಗಳು ಬೇಕಿದೆಯಲ್ಲದೆ, ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಉದ್ದೇಶ ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸುವುದಾಗಿರದೆ, ಅವರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಹಾಗೂ ಭೇದೋಪಾಯಗಳ ಹಿಂದಿನ ಕ್ರೌರ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಟ್ಟತನವನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಎಂದೂ ಭಾರತೀಯರು ಅರಿಯಬೇಕಿದೆ ಎಂಬುದು ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತವನ್ನು ವಿಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದರೊಡನೆ, ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಸುಧಾರಣೆಗೊಳಪಡಿಸುವುದೂ, ಅವರನ್ನು ಸ್ನೇಹಿತರಂತೆ ಕಾಣುವುದೂ, ಜೊತೆಗೆ ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಜನಾಂಗೀಯ ಭೇದ ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಾಹವನ್ನು ಬಗ್ಗುಬಡಿಯುವುದು ಅವರ ಉದ್ದೇಶಗಳಾಗಿದ್ದವು.

ಅವರನ್ನು ೧೯೨೨ರಲ್ಲಿ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಪಡಿಸಲಾಯಿತಾದರೂ, ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಅನಂತರ, ಅವರು ಅಹಮದಾಬಾದ್‍ನ ಸಾಬರಮತಿ ನದೀತಟದಲ್ಲಿ ಸಾಬರಮತಿ ಆಶ್ರಮವನ್ನೂ, ಯಂಗ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನೂ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಜೊತೆಗೆ, ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಾದ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರು ಹಾಗೂ ಗ್ರಾಮೀಣ ಬಡವರಿಗೆ ತಲುಪುವ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಸರಣಿಗಳನ್ನೇ ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು.

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ನಾಯಕರಾದ -- ಸಿ. ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ (ರಾಜಾಜಿ), ಜವಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು, ವಲ್ಲಭಭಾಯ್ ಪಟೇಲ್, ಮತ್ತಿತರರು -- ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮುಂದಾಳುತನವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ೧೯೨೦ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಪಕ್ಷ, ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಭಾ, ಭಾರತೀಯ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘ ದಂತಹ ಸೌಮ್ಯವಾದೀ ಹಾಗೂ ತೀವ್ರವಾದೀ ಪಕ್ಷಗಳ ಉದಯದಿಂದ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಹಿರಿದಾಯಿತು. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಮದ್ರಾಸಿನಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣರ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಮಹರ್ ಗಳ ಹಾಗೂ ಪಂಜಾಬದಲ್ಲಿ ಸಿಖ್ಖರ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದವು.

ದಂಡೀಯಾತ್ರೆ ಮತ್ತು ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ
ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ ದಂಡಿ ಯಾತ್ರೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮುಂಚಿನ ಒಂದು ದೃಶ್ಯ

ಸೈಮನ್ ಆಯೋಗದ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ತಿರಸ್ಕಾರದ ನಂತರ ಮುಂಬಯಿ ನಗರದಲ್ಲಿ ಮೇ ೧೯೨೮ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸರ್ವ ಪಕ್ಷಗಳ ಸಭೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರೂರವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನದ ಒಂದು ಕರಡು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಕಲ್ಕತ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೨೯ರ ಒಳಗೆ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಆಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗಾಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ ನಡೆಸಲಾಗುವುದೆಂದು ತಿಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು

ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೨೯ ರ ತನ್ನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಲಾಹೋರ್ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ , ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ , ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸುವ ಕುರಿತು ಗೊತ್ತುವಳಿಯೊಂದನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಅದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಿತು.೨೬ ಜನವರಿ ೧೯೩೦ ಅನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ಯ ದಿನ ಎಂದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಆಚರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಅನೇಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಆ ದಿನವನ್ನು ಅಭಿಮಾನ ಗೌರವಗಳಿಂದ ಆಚರಿಸಲು ಸಿದ್ಧವಾದರು .

ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಏಕಾಂತವನ್ನು ಮುರಿದ ಗಾಂಧಿಯವರು, ೧೯೩೦ ರ ಮಾರ್ಚ್ ೧೨ ಮತ್ತು ಏಪ್ರಿಲ್ ೬ ರ ನಡುವೆ ಅಹಮದಾಬಾದ್ ನ ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದ ದಂಡಿ ವರೆಗೆ ಗುಜರಾತ್ ನ ಕಡಲತೀರದುದ್ದಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪಾದಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ಉಪ್ಪಿನ ಮೇಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷರ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ , ದಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಾವಿರಾರು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಸಮುದ್ರದ ನೀರಿನಿಂದ ತಮ್ಮದೇ ಉಪ್ಪನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಕಾನೂನನ್ನು ಮುರಿದರು . ಈ ನಡಿಗೆಯು ದಂಡಿ ಯಾತ್ರೆ ಅಥವಾ 'ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ' ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ದಲ್ಲಿ ಪೋಲೀಸರು ಮತ್ತು ಜನರ ನಡುವೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು. ೧೯೩೦-೩೧ ರ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡಲಾಯಿತು. ಪೇಷಾವರದಲ್ಲಿ ಕಿಸ್ಸಾ ಖ್ವಾನೀ ಬಝಾರ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ ದಲ್ಲಿ ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನಕರರ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ೧೯೩೦ ರ ನವೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತು ನಡೆಯಿತು . ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಇರಲಿಲ್ಲ . ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಿಂದುಂಟಾದ ಅರ್ಥಿಕ ಸಂಕಷ್ಟಗಳಿಂದಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಮೇಲಿನ ನಿಷೇಧವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಯ ಇತರ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಜೈಲಿನಿಂದ ೧೯೩೧ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.

೧೯೩೧ರ ಮಾರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ-ಇರ್ವಿನ್ ಒಪ್ಪಂದ ಕ್ಕೆ ಸಹಿಬಿದ್ದು ಸರಕಾರವು ಎಲ್ಲ ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿತು. ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸದಿರಲು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಏಕೈಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಒಪ್ಪಿದರು. ಆ ಪರಿಷತ್ತು ೧೯೩೧ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಸಭೆ ಸೇರಿತು. ಆದರೆ ಪರಿಷತ್ತು ೧೯೩೧ರ ಡಿಸೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ೧೯೩೨ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.

ಮುಂದಿನ ಅನೇಕ ವರ್ಷ ಕಾಲ , ೧೯೩೫ರಲ್ಲಿ ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಅಕ್ಟ್ ಸಿದ್ಧವಾಗುವ ವರೆಗೆ, ಸರಕಾರ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಆಗಾಗ ಮಾತುಕತೆ ಹಾಗೂ ಸಂಘರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದವು. ಅಷ್ಟು ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗುಗಳ ಮಧ್ಯದ ಕಂದರವು ಮತ್ತೆ ಸೇರಿಸಲಾಗದಷ್ಟು ಅಗಲವಾಗಿತ್ತು. ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳು ಒಂದನ್ನೊಂದು ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗೂ, ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸೂ ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.

ಕ್ರಾಂತಿಕಾರೀ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು

ಚದುರಿದಂತೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ವಿರುದ್ಧದ ಸಶಸ್ತ್ರ ದಂಗೆಯು ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದವರೆಗೆ ಸಂಘಟಿತವಾಗಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಬಂಗಾಳದ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ ೧೯೦೬ರಲ್ಲಿ ಅರಬಿಂದೊ ಘೋಷ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಹಸ್ಯವಾದ ಜುಗಾಂತರ್ ಪಕ್ಷ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು [೨]. ಅರಬಿಂದೊ ಅವರ ಸಹೋದರ ಬರಿನ್ ಘೋಷ್ ಮತ್ತು ಬಾಘಾ ಜತೀನ್ರಂತಹ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರು ಸ್ಫೋಟಕಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಮುಜಾಫರಪುರದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶನನ್ನು ಸ್ಫೋಟಕದೊಂದಿಗೆ ಕೊಲ್ಲುವ ಪ್ರಯತ್ನ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅರಬಿಂದೊ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕರು ಬಂಧಿತರಾದರು. ಒಟ್ಟು ೪೬ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಅಲಿಪುರದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಅನೇಕರನ್ನು ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಸ್ಫೋಟಕ ಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ ಖುದೀರಾಮ್ ಬೋಸ್ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದರು. ಮರೆಯಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಬಾಘಾ ಜತಿನ್ ಪೋಲೀಸರ ಗುಂಡುಗಳಿಗೆ ಬಲಿಯಾದರು.

೧೯೧೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧವು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಯುವಕಯುವತಿಯರು ಅನುಶೀಲನ ಸಮಿತಿ, ಗದರ್ ಪಕ್ಷ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಮದ್ದುಗುಂಡು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಜರ್ಮನಿಯಿಂದ ತರಿಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಸಶಸ್ತ್ರ ಬಂಡಾಯ ಹೂಡಲು ಯೋಜಿಸಿದರು.[೩] ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕರ ಬಂಧನದಿಂದಾಗಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದವು. ೧೯೨೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಸಂಘಟಿತರಾಗತೊಡಗಿದರು. ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಆಝಾದ್ ಮುಂದಾಳುತನದಲ್ಲಿ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯ ಸಂಘಟನೆ ರಚನೆಯಾಯಿತು. ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಬಟುಕೇಶ್ವರ್ ದತ್ ೧೯೨೯ರ ಅಕ್ಟೊಬರ್ ೮ರಂದು ಕೇಂದ್ರೀಯ ಶಾಸನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸುರಕ್ಷತಾ ಮಸೂದೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ವಿವಾದಗಳ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ, ಸ್ಫೋಟಕವನ್ನು ಎಸೆದರು. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಬಾಂಬ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ವಿಚಾರಣೆಯ ನಂತರ ಭಗತಸಿಂಗ್, ಸುಖದೇವ್ ಮತ್ತು ರಾಜಗುರು ಅವರನ್ನು ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು .

೧೮ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೩೦ ರಂದು ಸೂರ್ಯ ಸೇನ್, ಇತರ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಜತೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಮದ್ದುಗುಂಡು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಸರಕಾರೀ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ ಶಸ್ತ್ರಾಗಾರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡಿದರು. ೧೯೩೨ರಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಲತಾ ವಡ್ಡೇದಾರ್, ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ನಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕ್ಲಬ್ಬಿನ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ದಾಳಿಯ ಮುಂದಾಳತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಬೀನಾ ದಾಸ್, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಕಾನ್ವೋಕೇಶನ್ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಲದ ಗವರ್ನರ್ ಆದ ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲಿ ಜಾಕ್ಸನ್ರ ಹತ್ಯೆಗೆ ಯತ್ನಿಸಿದರು. ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ ಶಸ್ತ್ರಾಗಾರದ ದಾಳಿ ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ನಂತರ , ಸೂರ್ಯ ಸೇನ್ರನ್ನು ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅನೇಕರನ್ನು ಜೀವಾವಧಿ ಅಂಡಮಾನ್ ನಲ್ಲಿ ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲ್ ಗೆ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು.

೧೩ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೪೦ರಂದು , ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಉಧಮ್ ಸಿಂಗ್ ಅಮೃತಸರ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ ಮೈಕೇಲ್ ಓ ಡೈಯರ್ ನಿಗೆ ಗುಂಡು ಹಾಕಿದನು. ಆದರೆ , ೧೯೩೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ - ಮುಖ್ಯಧಾರೆಯ ಅನೇಕ ನಾಯಕರು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಕೊಡಮಾಡಿದ ವಿವಿಧ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ರಾಜಕಾರಣವು ತಲೆ ಎತ್ತಿತು - ಹೀಗಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಬದಲಾಗಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಕ್ರಮೇಣ ನಶಿಸಿದವು. ಹಿಂದಿನ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಮ್ಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಸೇರಿ ರಾಜಕಾರಣದ ಪ್ರಮುಖಧಾರೆಯನ್ನು ಸೇರಿದರು. ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಲ್ಲಿ ಅನೇಕರನ್ನು ದೇಶದ ಅನೇಕ ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡಲಾಯಿತು .

ಚುನಾವಣೆ ಹಾಗೂ ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ

ಭಾರತದ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಬ್ರಿಟೀಷರು ೧೯೩೫ರ ಭಾರತದ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದರು. ಇದರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಗಳು: ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತದ ಸಡಿಲತೆ, ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಹಿತರಕ್ಷಣೆ. ಇದರಂತೆ ೧೯೩೭ರ ಫೆಬ್ರುವರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆದವು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ೫ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಮತ ಗಳಿಸಿ ಇನ್ನೆರಡರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದ ಪಕ್ಷವಾಯಿ

೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ವೈಸ್‌ರಾಯ್ ಲಾರ್ಡ್ ಲಿನ್ಲಿಥ್ಗೌ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ತಿಳಿಸದೆಯೆ ಭಾರತವು ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧವನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಇದರ ವಿರೋಧವಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೂ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವಂತೆ ಅಪ್ಪಣೆ ನೀಡಿತು. ಆಗಿನ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲೀಗ್‍ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೊಹಮದ್ ಆಲಿ ಜಿನ್ನಾ ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಲಾಹೋರ್‍ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಲೀಗಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ, ಮುಂದೆ ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇದರಂತೆ ಭಾರತವನ್ನು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಲಾಯಿತು.

ಅಂತಿಮ ಹಂತ: ಕದನ, ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ದಂಗೆ

ಚಿತ್ರ:Subhas Bose.jpg
ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್
The flag used by I.N.A.

ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಭಾರತೀಯರು ಎರಡನೆ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ವಿಭಜನೆಯಾದರು. ಬ್ರಿಟೀಷರು ಏಕಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಯಾವುದೇ ಚುನಾಯಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸದೆ ಭಾರತವನ್ನು ವಿಶ್ವಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಧುಮುಕುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಮ್‍ನ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದ, ಜೀವನ್ಮರಣದ ಹೋರಾಟವಾಗಿದ್ದ, ಆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟೀಷರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರೆ ತಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಿಗಬಹುದೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿ ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯರು ಬ್ರೀಟೀಷರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಹಂಬಲ ತೋರಿಸಿದರು. ಇನ್ನಿತರರು ಭಾರತದ ತೇಜೋವಧೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ, ನಾಗರೀಕ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟೀಷರಿಂದ ರೋಸಿ ಹೋದರು. ಬಹಳಷ್ಟು ಜನ ಈ ಸಂಯುಕ್ತ ಹೋರಾಟವನ್ನು ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು. ಯಾವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತೀಯರನ್ನು 'ಮಾಡು ಇಲ್ಲವೆ ಮಡಿ' ಎಂಬ ಹೋರಾಟಕ್ಕಿಳಿಯಿರಿ ಎಂದು ಬ್ರಿಟೀಷರು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರೋ, ಅದೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಅವರು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ, ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡು ಸುಮಾರು ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತ್ರಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು.

ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತ ಸೈನ್ಯ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನಗಳು: ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ

೧೯೩೭ ಮತ್ತು ೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್, ಭಾರತೀಯರ ಅನುಮತಿಯಿಲ್ಲದೆಯೆ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡಿದ್ದನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ಆಕ್ಷೇಪಿಸಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಿಂದ ಬೆಂಬಲ ದೊರೆಯದಿದ್ದಾಗ, ಪಕ್ಷದಿಂದ ಹೊರಬಂದು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಫಾರ್ವರ್ಡ್ ಬ್ಲಾಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಗೃಹಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿದಾಗ, ೧೯೪೧ರಲ್ಲಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಿಟೀಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲು ಜರ್ಮನಿ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ ದೇಶಗಳ ಬೆಂಬಲ ಪಡೆದರು. ೧೯೪೩ರಲ್ಲಿ ಇವರು ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಜಪಾನ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೊಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದಾಗ, ಅದನ್ನು ಬೋಸ್ ಅವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ಸೇನೆಯು ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತವನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರಿಂದ ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಳಿಸಲು ಹೋರಾಡಿತು. ಆದರೆ ಸರಿಯಾದ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಿಲ್ಲದ ಈ ಸೇನೆ ಸೋಲನ್ನಪ್ಪಿತು. ೧೯೪೫ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶರಣಾಗತರಾದಾಗ, ಈ ಸೇನೆಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಿಂತವು. ೧೯೪೫ರ ಆಗಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಬೋಸರು ವಿಮಾನ ಅಪಘಾತವೊಂದರಲ್ಲಿ ಮರಣಹೊಂದಿದರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

ಮೂರು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ವಿದ್ರೋಹಕ್ಕೆಂದು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಮತ್ತು ನೌಕಾಸೇನೆಯ ಬಂಡಾಯ ಆದವು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ವಿರೋದಿಸಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಸೇನೆಯ ಬಲಿದಾನವನ್ನು ಸತ್ಕರಿಸಿತು.

ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ ಚಳುವಳಿ

೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧವು ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ವಾರ್ಧಾದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕತ್ವ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡಿದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟೀಷರಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುವಂತೆ ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದರು [೪]. ಸ್ವಾತಂತ್ರದ ಷರತ್ತನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರು ಒಪ್ಪದಿದ್ದರಿಂದ ೧೯೪೨ರ ಆಗಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕೂಡಲೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಆಗ್ರಹಿಸಿ "ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ" ಎಂಬ ಒಂದು ನಾಗರೀಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಕರೆದರು. ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಈ ಕೆರೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿ ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಅಸಹಕಾರಿಯಾಗಿ ವರ್ತಿಸಬೇಕೆಂದು ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಕೋರಿದರು. ಬ್ರಿಟೀಷರು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನಿರತವಾಗಿರುವ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಈ ಯತ್ನ ನಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಕರೆಯ ೨೪ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಇಡೀ ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಅನೇಕರನ್ನು ಯುದ್ಧ ಮುಗಿಯುವವರೆಗೂ ಹೊರಬಿಡಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಈ ಕರೆಗೆ ಮತ್ತು ಸಾಮೂಹಿಕ ಬಂಧನಕ್ಕೆ ಭಾರತದಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ನಡೆದವು. ಅನೇಕರು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹಾಜರಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ವಿಧ್ವಂಸಕ ಕೃತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಭಾರತಾದ್ಯಂತ ಸುಮಾರು ೧೦೦,೦೦೦ ಜನರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೪೩ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಾಯಕರಿಲ್ಲದೆ ಈ ಚಳುವಳಿ ನಿಂತುಹೋಯಿತು.

ಭಾರತೀಯ ಮಹಾನೌಕಾಪಡೆಯ ದಂಗೆ

ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ನೌಕಾಪಡೆಯ ದಂಗೆಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥಕ ಪ್ರತಿಮೆ

ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೮, ೧೯೪೬ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿನ ಬಂದರಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ನೌಕಾಪಡೆಯ ನಾವಿಕರು ದಂಗೆಯೆದ್ದರು. ಬಹಳ ಬೇಗ ಈ ದಂಗೆ ಕರಾಚಿ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತೆಯ ಬಂದರುಗಳಿಗೂ ಹರಡಿತು. ಒಟ್ಟು ೭೮ ಹಡಗುಗಳು, ಮತ್ತು ಸುಮಾರು ೨೦,೦೦೦ ನಾವಿಕರು ಈ ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಜನಾಂಗೀಯ ಬೇಧ ತೋರುವ ನಡವಳಿಕೆ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಜೀವನ ಸ್ಥಿತಿಗಳು ಈ ದಂಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಅಪ್ಪಣೆಗಳ ನಿರ್ಲಕ್ಷೆ, ಹಡಗುಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಧ್ವಜಗಳ ಹಾರಾಡುವಿಕೆ, ಮುಂತಾದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ನಡೆದವು. ಭಾರತೀಯ ನಾಗರೀಕರು ಈ ದಂಗೆಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದರು. ನಂತರ ವಾಯು ಸೇನೆ ಮತ್ತು ಮುಂಬಯಿ ಪೋಲೀಸ್ ಕೂಡ ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದರು. ಮದ್ರಾಸು ಮತ್ತು ಪೂನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇನಾ ತುಕಡಿಗಳು ಕೂಡ ದಂಗೆಯುದ್ದವು.

ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿನ ಅಂತಿಮ ಹಂತದ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದ್ದು ಎಂಬುದು ಚರ್ಚಾಸ್ಪದ. ಕೆಲವರು "ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟೂ ತೊಲಗಿ" ಪ್ರತಿಭಟನೆಯು ನಿಷ್ಫಲವಾಯಿತೆಂದೂ, ಮತ್ತು ಸೇನೆಗಳ ದಂಗೆಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತ್ತೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಕ್ಲೆಮೆಂಟ್ ಆಟ್ಲಿ ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. (ಆದರೆ ಆ ಆಟ್ಲಿಯವರ ಹೇಳಿಕೆ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ತಿರುಚುವ ಕುಯುಕ್ತಿಯ ಹೇಳಿಕೆ. ಆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಚಳುವಳಿಯ ಸಲುವಾಗಿಯೇ ಸೈನಿಕರೂ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಬಗೆಗೆ ವಿರೋಧ ತಳಿದಿದ್ದರು. ೨ನೇ ಮಾಹಾಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಮೊದಲೇ ಬ್ರಟಿಷರು ಭಾರತ ಬಿಡಲು ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಅದರ ಫಲವಾಗಿಯೇ ೧೯೩೫ ರ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿ ಕಾನೂನು {Act of 1935] ಜಾರಿಗೆ ಬಂದು ಚುನಾಯಿತ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಗಳ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಸುಭಾಷರು ಮರಣ ಹೊಂದಿದ್ದರು.ಐಎನ್‍ಎ ಛಿದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಹೋರಾಟವು, ಭಾರತೀಯರಿಗೂ, ಸೈನಿಕರಿಗೂ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಭಾರತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮೊದಲೇ ಆಗಿತ್ತು, ತರಾತುರಿ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಸೈನಿಕರ ಅವಿಧೇಯತೆಯೂ ಸೇರಿತು. ಈ ಸೈನಿಕರ ಅವಿಧೇಯತೆಗೆ ಚಳುವಳಿಯೂ ಕಾರಣ. ಆಟ್ಲಿಯವರ ಮಾತು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವೆಂದು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಅವರು ಸ್ವಾತಂತ್ರಾ ನಂತರ ಪಾಕಿಸ್ಥಾನದ ಪರವೇ ಇದ್ದರು. ಏಕೆಂದರೆ ಇತಿಹಾಸ ಅವರ ಮಾತಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇಡೀ ಭಾರತ ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ನಿಂತಿತ್ತು. ಭಾರತದ ಆಡಳಿತ ಅವರಿಗೆ ಹೊರೆಯಾಗಿತ್ತು. ಯದ್ಧದ ಪರಿಣಾಮ ಬ್ರಟಿಷರ ಹದಗೆಟ್ಟ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯು ಕಾರಣ. ಇಡೀ ಇತಿಹಾಸದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಬದಿಗೊತ್ತಿ ಆಟ್ಲಿಯವರ ಕುಹಕದ ಮಾತಿಗೆ ಬೆಲೆಕೊಡುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.[೫])[೬]. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸೇನೆಗಳ ಅಪಾರ ಬೆಲೆಯನ್ನು ತೆತ್ತಿದ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಈ ಆಂದೋಲನದಿಂದ ಎಚ್ಚೆದ್ದ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಸದೆಬಡೆಯುವ ಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ನಾಗರೀಕ ಆಂದೋಲನದೊಂದಿಗೆ ನೌಕಾಪಡೆಯ ದಂಗೆ ಸೇರಿದಾಗ ಭಾರತವನ್ನು ಆಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರ ವಿಪರ್ಯಾಸವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಅರಿತುಕೊಂಡಿತು [೭].

೧೯೪೬ರ ಮಧ್ಯದೊಳಗೆ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕೀಯ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಬಂಧಿತರಾದವರನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸಿತು. ಭಾರತದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಗುರಿಯಿಂದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಿತು. ೧೯೪೭ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫ರಂದು ಅಧಿಕಾರದ ಹಸ್ತಾಂತರ ಆಯಿತು.

ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ೧೯೪೭ ರಿಂದ ೧೯೫೦

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ

ಜೂನ್ ೩, ೧೯೪೭ರಂದು, ಕೊನೆಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ಆದ , ಲಾರ್ಡ್ ಲೂಯಿ ಮೌಂಟ್‍ಬ್ಯಾಟನ್‍ರವರು ಜಾತ್ಯತೀತ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಎಂದು ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಅಗಸ್ಟ್ ೧೫, ೧೯೪೭ರ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿ ಭಾರತವು ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಯಿತು . ಹಿಂದು, ಮುಸ್ಲಿಂ, ಮತ್ತು ಸಿಖ್ ಜನರ ನಡುವೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಈ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದವು. ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ನೆಹರು ಮತ್ತು ಉಪಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್ ಅವರು ಲಾರ್ಡ್ ಮೌಂಟ್‍ಬ್ಯಾಟನ್ ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ಎಂದು ಮುಂದುವರೆಯಲು ಆಮಂತ್ರಿಸಿದರು. ಅವರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಜೂನ್ ೧೯೪೮ ರಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ ಅವರು ತುಂಬಿದರು. ಪಟೇಲರು ೫೬೫ ರಾಜರುಗಳ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತರು. ಅವರು ಇದನ್ನು ತಮ್ಮ "ರೇಶಿಮೆಯ ಕೈಗವಸಿನಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕಿನ ಕೈ" ನೀತಿಯಿಂದ ಸಾಧಿಸಿದುದಕ್ಕೆ ಜುನಾಗಢ , ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ, ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್ ಪ್ರಾಂತ ಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿದುದು ಉದಾಹರಣೆಗಳು.

ಸಂವಿಧಾನ ರಚನಾಸಭೆಯು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಕರಡನ್ನು ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೬, ೧೯೪೯ರಂದು ಪೂರ್ತಿಗೊಳಿಸಿತು; ಜನವರಿ ೨೬, ೧೯೫೦ರಂದು ಭಾರತದ ಗಣರಾಜ್ಯವನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ ಅವರಿಂದ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಡಾ. ರಾಜೇಂದ್ರಪ್ರಸಾದರನ್ನು ಮೊದಲ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಎಂದು ಸಂವಿಧಾನ ರಚನಾಸಭೆಯು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿತು. ನಂತರ ಸ್ವತಂತ್ರ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಭಾರತವು ಇನ್ನಿತರ ಎರಡು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಅವು ಯಾವುವೆಂದರೆ  : ಗೋವಾ (೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ವಿಮೋಚನೆಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ) ಮತ್ತು ಪಾಂಡಿಚೇರಿ ( ಫ್ರೆಂಚರು ೧೯೫೩-೧೯೫೪ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ೧೯೫೨ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆದವು. ಮತದಾನ ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇ. ೬೨ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿತ್ತು ; ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಭಾರತವು ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವಾದಂತಾಯಿತು.

ಮಹತ್ವದ ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳು

ನೋಡಿ

ವಿಕಿಸೋರ್ಸ್ ತಾಣದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಮೂಲಕೃತಿಗಳು ಇವೆ:

ಉಲ್ಲೇಖ

  1. ↑ An Advanced History of India. By Majumder, Raychoudhary, Datta.
  2. ↑ Banglapedia article Archived 2011-05-25 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. by Mohammad Shah
  3. ↑ Rowlatt Report (§109-110); First Spark of Revolution by A.C. Guha, pp424-434 .
  4. ↑ Official Website of the Indian National Congress, sub-link to article titled The Second World War and the Congress. http://www.aicc.org.in/the_congress_and_the_freedom_movement.htm#the Archived 2006-10-05 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.. URL accessed on 20-Jul-2006
  5. ↑ The Last Phase of British Sovereignty in India-1919 -1947by RRSethi MA Ph.D NewDelhi;1958
  6. ↑ Dhanjaya Bhat, Writing in The Tribune,Sunday, February 12, 2006. Spectrum Suppl. Which phase of our freedom struggle won for us Independence? Mahatma Gandhi’s 1942 Quit India movement or The INA army launched by Netaji Bose to free India or the Royal Indian Navy Mutiny of 1946? According to the British Prime Minister Clement Attlee, during whose regime India became free, it was the INA and the RIN Mutiny of February 18-23 1946 that made the British realise that their time was up in India. An extract from a letter written by P.V. Chuckraborty, former Chief Justice of Calcutta High Court, on March 30 1976, reads thus: "When I was acting as Governor of West Bengal in 1956, Lord Clement Attlee, who as the British Prime Minister in post war years was responsible for India’s freedom, visited India and stayed in Raj Bhavan Calcutta for two days`85 I put it straight to him like this: ‘The Quit India Movement of Gandhi practically died out long before 1947 and there was nothing in the Indian situation at that time, which made it necessary for the British to leave India in a hurry. Why then did they do so?’ In reply Attlee cited several reasons, the most important of which were the INA activities of Netaji Subhas Chandra Bose, which weakened the very foundation of the British Empire in India, and the RIN Mutiny which made the British realise that the Indian armed forces could no longer be trusted to prop up the British. When asked about the extent to which the British decision to quit India was influenced by Mahatma Gandhi’s 1942 movement, Attlee’s lips widened in smile of disdain and he uttered, slowly, ‘Minimal’." http://www.tribuneindia.com/2006/20060212/spectrum/main2.htm.URL Archived 2018-12-16 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. accessed on 17-Jul-2006
  7. ↑ Majumdar, R.C., Three Phases of India's Struggle for Freedom, Bombay, Bharatiya Vidya Bhavan, 1967, pp. 58-59.There is, however, no basis for the claim that the Civil Disobedience Movement directly led to independence. The campaigns of Gandhi ... came to an ignoble end about fourteen years before India achieved independence ... During the First World War the Indian revolutionaries sought to take advantage of German help in the shape of war materials to free the country by armed revolt. But the attempt did not succeed. During the Second World War Subhas Bose followed the same method and created the INA. In spite of brilliant planning and initial success, the violent campaigns of Subhas Bose failed ... The Battles for India's freedom were also being fought against Britain, though indirectly, by Hitler in Europe and Japan in Asia. None of these scored direct success, but few would deny that it was the cumulative effect of all the three that brought freedom to India. In particular, the revelations made by the INA trial, and the reaction it produced in India, made it quite plain to the British, already exhausted by the war, that they could no longer depend upon the loyalty of the sepoys for maintaining their authority in India. This had probably the greatest influence upon their final decision to quit India.


ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದ ಇತಿಹಾಸ
ಶಿಲಾಯುಗ ಕ್ರಿ.ಪೂ.೭೦,೦೦೦– ೭೦೦೦
ಮೆಹರಗಢ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಕ್ರಿ.ಪೂ.೭೦೦೦– ೩೩೦೦
ಸಿಂಧೂ ನದಿ ನಾಗರಿಕತೆ ಕ್ರಿ.ಪೂ.೩೩೦೦–೧೭೦೦
ಹರಪ್ಪ ನಾಗರಿಕತೆ ಕ್ರಿ.ಪೂ.೧೭೦೦–೧೩೦೦
ವೈದಿಕ ನಾಗರಿಕತೆ ಕ್ರಿ.ಪೂ.೧೫೦೦–೫೦೦
- ಪ್ರಾಚೀನ ರಾಜಮನೆತನಗಳು - ಕ್ರಿ.ಪೂ.೧೨೦೦–೭೦೦
ಮಹಾ ಜನಪದಗಳು ಕ್ರಿ.ಪೂ.೭೦೦–೩೦೦
ಮಗಧ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಕ್ರಿ.ಪೂ.೬೮೪–೨೬
- ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ - ಕ್ರಿ.ಪೂ.೩೨೧–೧೮೪
ನಡುಗಾಲದ ರಾಜಮನೆತನಗಳು ಕ್ರಿ.ಪೂ.೨೦೦– ಕ್ರಿ.ಶ.೧೨೭೯
- ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ರಾಜರು - ಕ್ರಿ.ಪೂ.೨೦೦–ಕ್ರಿ.ಶ.೨೦೦
- ಕುಶಾನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ - ಕ್ರಿ.ಶ.೬೦–ಕ್ರಿ.ಶ.೨೪೦
- ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ - ೨೪೦–೫೫೦
- ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ - ೫೪೩–೧೨೦೦
- ಪಾಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ - ೭೫೦–೧೧೭೪
- ಚೋಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ - ೮೪೮–೧೨೭೯
ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸುಲ್ತಾನರು ೧೨೧೦–೧೫೯೬
- ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು - ೧೨೧೦–೧೫೨೬
- ಡೆಕ್ಕನ್ ಸುಲ್ತಾನರು - ೧೪೯೦–೧೫೯೬
ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ೧೦೪೦–೧೩೪೬
ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ೧೩೩೬–೧೫೬೫
ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ೧೫೨೬–೧೭೦೭
ಮರಾಠ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ೧೬೭೪–೧೮೧೮
ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆ ೧೭೫೭–೧೯೪೭
ಆಧುನಿಕ ಭಾರತ ೧೯೪೭ ನಂತರ
ಇತರೆ ಇತಿಹಾಸಗಳು
ಭಾರತ · ಪಾಕಿಸ್ತಾನ · ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ
ಶ್ರೀಲಂಕಾ · ನೇಪಾಳ · ಭೂತಾನ್ · ಟಿಬೆಟ್
ಪ್ರಾಂತೀಯ ಇತಿಹಾಸಗಳು
ಪಂಜಾಬ್ · ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ · ಸಿಂಧ್ · ಬಂಗಾಳ
ವಿಶೇಷ ಇತಿಹಾಸಗಳು
ರಾಜಮನೆತನಗಳು · ಭಾಷೆಗಳು · ಸಾಹಿತ್ಯ
ಸೇನೆ · ಗಣಿತ · ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ
          ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ               
ಚರಿತ್ರೆ: ವಸಾಹತುಶಾಹಿ - ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ - ಪ್ಲಾಸೀ ಕದನ - ಬಕ್ಸರ್ ಕದನ
ತತ್ವಗಳು: ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ - ಸ್ವರಾಜ್ - ಗಾಂಧಿವಾದ - ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ - ಹಿಂದೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ - ಸ್ವದೇಶಿ - ಸಮಾಜವಾದ
ಘಟನೆ-ಚಳುವಳಿಗಳು: ೧೮೫೭ರ ದಂಗೆ - ಬಂಗಾಳದ ವಿಭಜನೆ - ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು - ಚಂಪಾರಣ ಮತ್ತು ಖೇಡಾ - ಜಲಿಯನ್‌ವಾಲಾ ಬಾಗ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ - ಅಸಹಕಾರ - ಸೈಮನ್ ಆಯೋಗ - ನೆಹರು ವರದಿ - ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ - ೧೯೩೫ರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯ್ದೆ - ಕ್ರಿಪ್ ಆಯೋಗ - ಭಾರತ ಬಿಟ್ಟು ತೊಲಗಿ - ಮುಂಬೈ ದಂಗೆ
ಸಂಘಟನೆಗಳು: ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ - ಗದರ್ - ಹೋಂ ರೂಲ್ ಚಳುವಳಿ - ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸೇನೆ - ಆಜಾದ್ ಹಿಂದ್ - ಅನುಶೀಲನ ಸಮಿತಿ
ನಾಯಕರು: ಮಂಗಲ ಪಾಂಡೆ - ಝಾನ್ಸಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ - ಬಾಲ ಗಂಗಾಧರ ತಿಲಕ್ - ಗೋಪಾಲ ಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ - ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ - ಸರ್ದಾರ್ ಪಟೇಲ್ - ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ - ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು - ಮೌಲಾನಾ ಆಜಾದ್ - ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಆಜಾದ್ - ರಾಜಾಜಿ - ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್
ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತ: ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್ - ಲೂಯಿ ಮೌಂಟ್‌ಬ್ಯಾಟನ್
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ: ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಆಯೋಗ - ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕಾಯ್ದೆ - ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆ - ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಒಗ್ಗೂಡುವಿಕೆ - ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ

ಯೂರೋಪಿನವರ ರಾಜ್ಯಭಾರ

ರಾಬರ್ಟ್ ಕ್ಲೈವ್ ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನವನ್ನು ಗೆದ್ದ ಮೇಲೆ ಮೀರ್ ಜಾಫರ್ ಜೊತೆಗೆ

ಪೋರ್ಚುಗೀಯ ಅನ್ವೇಷಕ ವಾಸ್ಕೊ ಡ ಗಾಮಾ ಕಲ್ಲಿಕೋಟೆ ಬಂದರಕ್ಕೆ ೧೪೯೮ರಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಸಿದ ನಂತರ, ಯುರೋಪಿನ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು ಸಾಂಬಾರು ಪದಾರ್ಥಗಳ ವ್ಯಾಪಾರದ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಕರಾವಳಿಗೆ ಬರತೊಡಗಿದರು. ೧೭೫೭ರಲ್ಲಿ ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನದಲ್ಲಿ ರಾಬರ್ಟ ಕ್ಲೈವನ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ಬ್ರಿಟಿಷ ಸೈನ್ಯ ಬಂಗಾಲದ ನವಾಬ ಸಿರಾಜುದ್ದೌಲನನ್ನು ಪರಾಜಯಗೊಳಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ ಭದ್ರವಾಗಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ನಾಂದಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 1764ರಲ್ಲಿ ಬಕ್ಸಾರ್ ಕಾಳಗದ ನಂತರ, ಬಂಗಾಲ, ಬಿಹಾರ ಮತ್ತು ಓರಿಸ್ಸಾಗಳ ಮೇಲೆ ಕಂಪನಿಗೆ ಆಡಳಿತದ ಹಕ್ಕುಗಳು ದೊರೆತವು.

ಹೊಸದಾಗಿ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಈ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಹಾಗೂ ಬಲಪಡಿಸಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತು ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ೧೮೩೫ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು ಶಿಕ್ಷಣ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಶಿಷ್ಟವರ್ಗದ ಹಿಂದೂಗಳು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿರುವ ವಿವಾದಾಸ್ಪದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳಾದ ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿ, ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ ಮತ್ತು ಸತಿ ಪದ್ಧತಿಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರು. ಮುಂಬಯಿ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಮತ್ತು ಚರ್ಚಾಕೂಟ ಸಮಾಜಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಆಲೋಚನೆಯ ವೇದಿಕೆಗಳಾದವು. ಆರಂಭಕಾಲದ ಈ ಸುಧಾರಕರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆ ಮತ್ತು ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮದ ಜಾಣತನದ ಉಪಯೋಗ ಇವುಗಳಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಅಪವರ್ತನಗೊಳಿಸದೆ, ವಿಶಾಲ ತಳಹದಿಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ತರುವ ಸಂಭಾವ್ಯತೆ ಬೆಳೆಯಿತು.

ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಆಧುನಿಕೀಕರಣದ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕೆಲವು ಸುಧಾರಣಾಕಾರಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರೂ ಸಹ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರ ದುರಾಪಚಾರ ಅಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ೯ನೆಯ ಲಾನ್ಸರ್ಸ್‍ ಪಡೆಯ ಹೆನ್ರಿ ಔವ್ರಿಯ ಆತ್ಮಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ನಿಷ್ಕಾಳಜಿಯಿಂದ ಸೇವಕರಿಗೆ ಕಟುವಾದ ಹೊಡೆತ ನೀಡುವುದನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಫ್ರ್ಯಾಂಕ್ ಬ್ರೌನ್ ಎನ್ನುವ ಸಾಂಬಾರ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಈ ನಿರ್ದಯ ವರ್ತನೆಯ ಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಏನೇನೂ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆ ಇಲ್ಲವೆಂದೂ, ಅಲ್ಲದೆ ಹೊಡೆತ ಕೊಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದಲೇ ಕೆಲವರು ಸೇವಕರನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರೆಂದು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಬ್ರಿಟೀಷರ ಅಧಿಕಾರ ಬಲ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಚಾರಗಳ ಅವಹೇಳನವೂ ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಸೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೋಜು ಏರ್ಪಡಿಸುವದು, ತಾಜಮಹಲಿನ ಛಾವಣಿಯ ಮೇಲೆ ಸೈನ್ಯದ ತುಕುಡಿಗಳ ವಾದ್ಯಮೇಳಕ್ಕೆ ಹೆಜ್ಜೆಕುಣಿತ ಹಾಕುವುದು, ಬಜಾರಗಳ ಜನಜಂಗುಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಟಿ ಬೀಸುತ್ತ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು (ಜನರಲ್ ಹೆನ್ರಿ ಬ್ಲೇಕ್ ವರ್ಣಿಸಿದಂತೆ) ಮತ್ತು ಸಿಪಾಯಿಗಳ ಜೊತೆ ಕೀಳು ವರ್ತನೆ ಮಾಡುವುದು. ೧೮೪೯ರಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬ್ ಅನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರು ತಮ್ಮದಾಗಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ, ಅನೇಕ ಸಿಪಾಯಿ ಬಂಡಾಯಗಳಾದವು; ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಲಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾಯಿತು.

''೧೮೫೭ ಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು

೧೮೫೭ರ ಮುಂಚಿನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹಲವು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚಳುವಳಿಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಆ ಹೋರಾಟಗಳು ಏಕೀಕರಣಗೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲವಾದುದರಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಸುಲಭವಾಗಿ ಹತ್ತಿಕ್ಕಿದರು. ದಕ್ಷಿಣದ ಕೆಲವು ರಾಜರುಗಳು ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟೀಷರ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧಗಳು, ೧೭೮೭ ರಲ್ಲಿ ಗೋವಾದ ಮೇಲೆ ಪೋರ್ಚುಗೀಯ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ನಡೆದ ಪಿಂಟೋಗಳ ಒಳಸಂಚು ಹೆಸರಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ದಂಗೆ, ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಇಂದಿನ ಟ್ಯುಟಿಕಾರಿನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಆಳಿದ ವೀರ ಪಾಂಡ್ಯ ಕಟ್ಟಿ ಬೊಮ್ಮನ್ ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟ ಇವುಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ವೀರ ಪಾಂಡ್ಯನು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ತಮ್ಮ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ತೆರಿಗೆ ಕೊಡುವುದರ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿ ಬ್ರಿಟೀಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದನು [೧]. ಉಳಿದ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂತಾಲರ ದಂಗೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಬಂಗಾಲದಲ್ಲಿ ಟಿಟುಮೀರ್ ಒಡ್ಡಿದ ಪ್ರತಿರೋಧಗಳು ಸೇರಿದ್ದವು.

೧೮೫೭ರ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ
೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ
ನವೆಂಬರ್ ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ದಂಗೆಕೋರರನ್ನು ೯೩ ನೇ ಹೈಲ್ಯಾಂಡರ್ ಹಾಗೂ ೪ ನೇ ಪಂಜಾಬು ತುಕಡಿ ಬಗ್ಗುಬಡಿದ ನಂತರದ ಸಿಕಂದರಾ ಬಾಗ್.

೧೮೫೭ರ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ (೧೮೫೭ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ) ೧೮೫೭-೧೮೫೮ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತಗಳಲ್ಲಿ ಭುಗಿಲೆದ್ದ ದಂಗೆ. ಈ ದಂಗೆಯು ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಅವರ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ನಡುವಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ಫಲವಾಗಿತ್ತು. ಮುಘಲರು ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಪೇಶ್ವೆಗಳಂತಹ ಭಾರತೀಯ ರಾಜರುಗಳ ಕುರಿತಾದ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಅಸಡ್ಡೆ ಮತ್ತು ಔಧ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ವನ್ನು ಬಲವಂತದಿಂದ ಸ್ವಾಧೀನ ಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದು ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಆಕ್ರೋಶವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದವು. ಡಾಲ್‍ಹೌಸಿಯ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಕೈವಶ ತಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಅನ್ಯಾಯಕಾರಿ ದತ್ತು ಮಕ್ಕಲಿಗೆ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲ, ಮೊಘಲರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಅರಮನೆಯಿಂದ ದೆಹಲಿ ಬಳಿಯ ಕುತ್ಬ್‍ಗೆ ಓಡಿಸುವ ಸಂಚು ಅನೇಕ ಜನಗಳನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿದವು.

ಆದರೆ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಗೆ ನಿಕಟವಾದ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದ ಭಾರತೀಯ ಸಿಪಾಯಿಗಳಿಗೆ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಲೀ-ಎನ್‍ಫೀಲ್ಡ್ (ಪಿ/೫೩) ಬಂದೂಕಿನ ತೋಟಾಗಳಿಗೆ ದನದ ಹಾಗೂ ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸವರಿದ್ದಾರೆಂಬ ಸುದ್ದಿ. ಸೈನಿಕರು ಕಾಡತೂಸುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಬಂದೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬುವ ಮೊದಲು ಹಲ್ಲಿನಿಂದ ಕಚ್ಚಿ ಅವುಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಕಳು ಮತ್ತು ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬು ಇದ್ದರೆ ಹಿಂದು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಮನಸ್ಸು ನೋಯುವಂತಿತ್ತು. ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಹೊಸ ಕಾಡತೂಸುಗಳನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ತೋಟಾಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದೂ, ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಜೇನುಮೇಣ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯತೈಲವನ್ನು ತಾವೇ ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ, ಗಾಳಿಮಾತು ಅಳಿಯಲಿಲ್ಲ.

೧೮೫೭ರ ಮಾರ್ಚಿನಲ್ಲಿ, ೩೪ನೇ ದೇಶೀಯ ಪದಾತಿದಳದ ಸಿಪಾಯಿಯಾದ ಮಂಗಲ ಪಾಂಡೆ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾರ್ಜೆಂಟ್ (ದಳನಾಯಕ) ಒಬ್ಬನ ಮೇಲೆರಗಿ ಅಡ್‍ಜುಟೆಂಟ್ (ಸೇನಾಧಿಕಾರಿ) ಒಬ್ಬನಿಗೆ ಗಾಯ ಮಾಡಿದನು. ಜನರಲ್ (ಸೇನಾಪತಿ) ಹರ್ಸೇ, ಪಾಂಡೆಗೆ ಯಾವುದೋ 'ಧರ್ಮದ ಮನೋವ್ಯಾಧಿ' ತಗುಲಿದೆಯೆನ್ನುತ್ತಾ, ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ಜಮಾದಾರ (ಆರಕ್ಷಕ ಪ್ರಮುಖ)ನಿಗೆ ಆದೇಶಿಸಿದನಾದರೂ, ಬಂಧಿಸಲು ಆತ ನಿರಾಕರಿಸಿದನು. ಏಪ್ರಿಲ್ ೭ ರಂದು ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆಯನ್ನು ಜಮಾದಾರನೊಂದಿಗೆ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಸಾಮೂಹಿಕ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಇಡೀ ತುಕಡಿಯನ್ನೇ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಯಿತು. ಮೇ ೧೦ ರಂದು, ೧೧ ನೇ ಹಾಗೂ ೨೦ ನೇ ಅಶ್ವದಳಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಉಕ್ಕುವ ರೋಷದಿಂದ ಸವಾರರು ಅಧಿಕಾರಗಳ ಮಿತಿ ಮೀರಿ, ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿದರು. ಅನಂತರ ೩ನೇ ತುಕಡಿಯನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಳಿಸಿದ ಅವರು, ಮೇ ೧೧ ರಂದು ದೆಹಲಿಯನ್ನು ತಲುಪಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಭಾರತೀಯರು ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಕೆಲಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಂಡಾಯವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ತುಂಬೆಲ್ಲ ಹರಡಿತು. ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ನಾಯಕರೆಂದರೆ ಅವಧ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮಾಜಿ ದೊರೆಯ ಸಲಹೆಗಾರನಾದ ಅಹ್ಮದ್ ಉಲ್ಲಾ; ನಾನಾ ಸಾಹೇಬ್; ಅವನ ಸೋದರಳಿಯ ರಾವ್ ಸಾಹೇಬ್ ಮತ್ತವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದ ತಾಂತ್ಯಾ ಟೋಪಿ ಮತ್ತು ಅಝೀಮುಲ್ಲಾ ಖಾನ್; ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಭಾಯಿ; ಕುಂವರ್ ಸಿಂಹ; ಬಿಹಾರದ ಜಗದೀಶಪುರದ ರಜಪೂತ ನಾಯಕ; ಮತ್ತು ಮುಘಲ್ ದೊರೆ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾನ ಸಂಬಂಧಿ ಫಿರೂಝ್ ಶಹಾ.

ಕೊನೆಯ ಮುಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾನ ವಾಸಸ್ಥಳವಾದ ಕೆಂಪು ಕೋಟೆಯನ್ನು ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಮುತ್ತಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ರಾಜನು ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಅವರು ಪಟ್ಟು ಹಿಡಿದರು. ಅವನು ಮೊದಲು ಹಿಂಜರಿದನು, ಆದರೆ ನಂತರ ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನೊಪ್ಪಿ ಬಂಡಾಯದ ಮುಂದಾಳು ಆದನು.

ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಝಾನ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯವು ಬಂಡೆದ್ದು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸೈನ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿತು. ಮೀರತ್, ಕಾನ್ಪುರ, ಲಖನೌ ಮುಂತಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ದಂಗೆಗಳೆದ್ದವು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವದರಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬವಾದರೂ ಅಪಾರ ಶಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು. ಕ್ರಿಮಿಯಾ ಯುದ್ಧರಂಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಚೀನಾದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟಿದ್ದ ಸೈನ್ಯದಳಗಳನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿಸಿದರು. ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ, ದಿಲ್ಲಿಯ ಹತ್ತಿರವಿದ್ದ ಬಂಡುಕೋರರ ಪ್ರಮುಖ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಬಾದಲ್-ಕೆ-ಸರಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿ ಅವರನ್ನು ಮರಳಿ ದಿಲ್ಲಿಗೆ ಓಡಿಸಿದರು. ದೆಹಲಿಯ ಮುತ್ತಿಗೆಯು ೧ ಜುಲೈ ನಿಂದ ೩೧ ಆಗಸ್ಟ್ ವರೆಗೆ ಬಾಳಿತು. ಒಂದು ವಾರದ ರಸ್ತೆ ಕಾಳಗದ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷರು ದೆಹಲಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು. ಕೊನೆಯ ಮುಖ್ಯ ಕಾಳಗವು ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ನಲ್ಲಿ ಜೂನ್ ೨೦, ೧೮೫೮ ರಂದು ನಡೆಯಿತು. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಬಾಯಿ ಹತಳಾದದ್ದು ಈ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿಯೇ. ೧೮೫೯ರ ಕೊನೆಯ ತನಕ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕಾಳಗಗಳು ಮುಂದುವರೆದರೂ, ಬಂಡಾಯಕೋರರನ್ನು ಸೋಲಿಸಲಾಯಿತು.

ಅನಂತರದರಲಿ ಫಲಿತಾಂಶ

೧೮೫೭ರ ಯುದ್ಧವು ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ತಿರುವಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟೀಷರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿ ನೇರ ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ರಾಜಮನೆತನದ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದಡಿಗೆ ಭಾರತವನ್ನು ತಂದರು. ರಾಜಮನೆತನದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ 'ವೈಸ್‍ರಾಯ್' ಪಟ್ಟವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ನೇರ ಆಡಳಿತ ಪದ್ದತಿಯ ಘೋಷಣೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಮಹಾರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯ "ಭಾರತದ ರಾಜರುಗಳಿಗೆ, ನೇತಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ಜನರಿಗೆ" ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಳು. ಆದರೆ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯಿಂದ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ ಅವಿಶ್ವಾಸ ಮುಂದುವರೆದಿತ್ತು.

ಭಾರತೀಯರ ಬಲದ ಮೊದಲ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಂಡ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡರು; ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮೇಲ್ವರ್ಗದವರನ್ನೂ, ರಾಜರುಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಸಿದರು. ಭೂಕಬಳಿಕೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಸೌಹಾರ್ದತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾ, ಪೌರ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ, ದೇಶೀಯರಿಗಿಂತ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ತುಂಬತೊಡಗಿದರು; ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಿತಿಗೊಳಿಸಿದರು.

ಎರಡನೇ ಬಹಾದುರ್ ಶಹಾನನ್ನು ಬರ್ಮಾದ ರಂಗೂನ್‍ಗೆ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ೧೮೬೨ ರಲ್ಲಿ ಸತ್ತು ಮುಘಲ್ ವಂಶವು ಕೊನೆಯಾಯಿತು. ೧೮೭೭ ರಲ್ಲಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮಹಾರಾಣಿಯು ಭಾರತದ ಚಕ್ರವರ್ತಿನಿ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಧರಿಸಿದಳು .

ಸಂಘಟಿತ ಚಳುವಳಿಗಳ ಹುಟ್ಟು

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನಗಳು: ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್, ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ, ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಠಾಗೋರ್, ಮತ್ತು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಾರತಿ

ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯ ನಂತರದ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ, ಭಾರತೀಯರ ಲೋಕಾಭಿಪ್ರಾಯ, ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ನಾಯಕರ ಹುಟ್ಟುಗಳಾದವು.

ಸಾಮಾಜಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುಂಪುಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು, ಅದೂ ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವಂಥ ದೇಶದಲ್ಲಿ, ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗದು. ಸ್ವಾಮಿ ದಯಾನಂದ ಸರಸ್ವತಿಯವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆರ್ಯ ಸಮಾಜವು ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿದ್ದ ಅಕೃ‍ತ್ಯಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಚಾರಕರನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ಗುರಿ ಹೊಂದಿತ್ತು. ರಾಜಾ ರಾಮ ಮೋಹನ ರಾಯರ ಬ್ರಹ್ಮೋ ಸಮಾಜವು ಕೂಡ ಸತಿ, ವರದಕ್ಷಿಣೆಯಂಥ ದುಷ್ಟ ಪದ್ಧತಿಗಳ, ಅನಕ್ಷರತೆ ಮತ್ತು ಮೌಢ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿತು. ಈ ಸಮಾಜಗಳು ಭಾರತದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿ, ಅಭಿಮಾನ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವು. ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ, ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಪರಮಹಂಸ, ಶ್ರೀ ಅರಬಿಂದೋ, ಮುಂತಾದವರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸುಧಾರಣೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಾಭಿಮಾನದ ಪ್ರಚಾರದ ಮೂಲಕ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಹೂಡಿದರು. ಇದಲ್ಲದೆ ಬಂಕಿಮಚಂದ್ರ ಚಟರ್ಜಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಾರತಿ, ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಠಾಗೋರ್ ಮುಂತಾದವರು ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ರಚನೆಯಿಂದ ಈ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು.

ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್

ನಿವೃತ್ತ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ನಾಗರಿಕ ಅಧಿಕಾರಿ ಎ.ಓ.ಹ್ಯೂಮ್ ಮಾಡಿದ ಸಲಹೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ೭೩ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ ಸಭೆಸೇರಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಗಣ್ಯರೂ; ಕಾನೂನು, ಶಿಕ್ಷಣ, ಮತ್ತು ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮದಂಥ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ಯಶಸ್ವೀ ಮತ್ತು ಊರ್ಧ್ವಮುಖೀ ಜನರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಶಾಸಕೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಆಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಹುದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಮಕರಣ ಹೊಂದಿಯೂ ರಾಜಕೀಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು. ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೋಜಿಯವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಮೊದಲೇ ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಐ.ಎನ್.ಎ. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನವಾಗಿ ಇನ್ನೂ ದೊಡ್ಡದಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಪ್ರಾರಂಭದ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಯಾವದೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಧ್ಯೇಯಾದರ್ಶಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ವ‍ರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಸಭೆ ಸೇರಿ ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸರಕಾರದಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಅವಕಾಶಗಳಂತಹ ಹೆಚ್ಚು ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಲ್ಲದ ಕೋರಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ಪಾಸು ಮಾಡುವ ಚರ್ಚಾವೇದಿಕೆಯಾಗಿಯೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ಈ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ವೈಸ್‍ರಾಯ್ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಆಗಾಗ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಸತ್ತಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸಿನ ಆರಂಭದ ಸಾಧನೆಗಳು ಅತ್ಯಲ್ಪವಾಗಿದ್ದವು. ಇಡೀ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡರೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ನಗರಗಳ ಗಣ್ಯಜನರ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ದ್ವನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇತರ ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಗಳ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆ ಅತ್ಯಲ್ಪವಾಗಿತ್ತು.

ಬಾಲಗಂಗಾಧರನಾಥ ತಿಲಕ್

೧೮೯೦ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿದ ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಾಲಗಂಗಾಧರನಾಥ ತಿಲಕರು ಸೌಮ್ಯವಲ್ಲದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಗಿಯೂ, ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೇಳಿಕೆ "ಸ್ವರಾಜ್ಯ ನನ್ನ ಜನ್ಮಸಿದ್ಧ ಹಕ್ಕು ; ನಾನು ಅದನ್ನು ಪಡೆದೇ ತೀರುವೆನು" ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಮೂಲವಾಯಿತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಗೆ ತಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮಾನಪಡಲು, ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಅಧಿಕಾರಯುಕ್ತವಾಗಿ ಬೇಡಲು ತನ್ಮೂಲಕ ಸುಖವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ ಈ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಜನರು ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಜ್ಯೋತಿಯ ಕಿಡಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿಸಿದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ಲಾಲ ಲಜಪತ್ ರಾಯ್ ಹಾಗೂ ಬಿಪಿನ್ ಚಂದ್ರ ಪಾಲ್ ಕೂಡ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ಸೌಮ್ಯವಾದಿಗಳಾದ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆ ಮತ್ತು ದಾದಾಭಾಯ್ ನೌರೋಜಿಗಳು ಮಾತುಕತೆ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತರುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಎರಡು ಬಣಗಳಾಗಿ ೧೯೦೭ರ ಸೂರತ್ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ಒಡೆಯಿತು.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದದ ಬೆಳವಣಗೆ

೧೯೦೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮಟ್ಟದ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿ ಹೊಮ್ಮಿತ್ತಾದರೂ , ಅದು ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವಲ್ಲಿನ ಸೋಲು ಅದರ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಳೆಗುಂದಿಸಿತ್ತು. ಮುಸ್ಲಿಮರು ಸರಕಾರೀ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತಾಂತರ , ಗೋಹತ್ಯೆ , ಅರೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಉರ್ದುವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಇವುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕರ ಪ್ರಚಾರಗಳು , ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಮಾತ್ರ ಭಾರತದ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತಾದಾಗ ಅವರ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಹಕ್ಕುಗಳ ನಿರಾಕರಣೆಯ ಕುರಿತಾದ ಅವರ ಆತಂಕಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದವು . ಸರ್ ಸಯ್ಯದ್ ಅಹ್ಮದ್ ಖಾನ್ ಅವರು ಮುಸ್ಲಿಂ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಚಳುವಳಿಯೊಂದನ್ನು ಆರಂಬಿಸಿದರು . ಅದು ೧೮೭೫ ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ ಆಲೀಗಢದಲ್ಲಿ ಮುಹಮ್ಮದನ್ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಾಲೇಜಿನ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನಗೊಂಡಿತು. (ನಂತರ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಅದು ಅಲೀಗಢ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಎಂದು ಮರುಹೆಸರು ಪಡೆಯಿತು.) ಅದರ ಉದ್ದೇಶವು ಆಧುನಿಕ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗೆ ಇಸ್ಲಾಂನ ಸಾಮರಸ್ಯಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ಕೊಡುವ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ನೀಡುವದಾಗಿತ್ತು . ಆದರೆ , ಭಾರತದ ಮುಸ್ಲಿಮರಲ್ಲಿನ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯು ಏಕಪ್ರಕಾರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಪುನರುಜ್ಜೀವನವನ್ನು ಅಸಾಧ್ಯಗೊಳಿಸಿತು.

ವಂಗ ಭಂಗ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ವಂಗ ಭಂಗ

೧೯೦೫ರಲ್ಲಿ, ವೈಸ್‍ರಾಯ್ ಹಾಗೂ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ (೧೮೯೯-೧೯೦೫) ಆಗಿದ್ದ ಲಾರ್ಡ್ ಕರ್ಝನ್, ವಂಗದೇಶ ಅಥವಾ ಬಂಗಾಳ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗೋಸ್ಕರ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನಾಗಿ ಒಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶಿಸಿದನು. ದೊಡ್ಡದಾದ ವಂಗದೇಶದಲ್ಲಿನ ಭಾರೀಜನಸಂಖ್ಯೆ, ಅಲ್ಲಿನ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿ ಹಿಂದೂಗಳ ಪ್ರಭಾವ, ರಾಷ್ಟ್ರ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಂತೀಯ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದುದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ವಂಗ ಭಂಗ ಎರಡು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಢಾಕಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ ಅಸ್ಸಾಂ ಹಾಗೂ ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು (ಮೊದಲೇ ಆಂಗ್ಲ ಭಾರತದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ) ಕಲ್ಕತ್ತಾವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ. ಹಿಂದು-ಮುಂದು ನೋಡದೆ, ವಿಚಾರಮಾಡದೆ ಅತಿ ಬೇಗನೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ವಂಗ ಭಂಗದಿಂದ ಬಂಗಾಳರು ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದರು. ಸರ್ಕಾರ ಭಾರತೀಯರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿರಲಿ, ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಿರಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಇದು ಎಂದಿನಂತೆ ಆಂಗ್ಲರ ಒಡೆದು ಆಳುವ ಕುತಂತ್ರವೇ ಎಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೆ ತಿಳಿಯಿತು. ಚಳುವಳಿಗಳು ಬೀದಿಗಿಳಿದವು; ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಅವನ್ನು ದೇಶಕ್ಕೆಲ್ಲ ಹರಡಿದವು. ಕೊನೆಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸ್ವದೇಶೀ ಕೂಗೆಬ್ಬಿಸಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಪದಾರ್ಥಗಳಿಗೆ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕವಿ ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್ ("ಪುನೀತವದು ವಂಗದ ನೆಲ, ವಂಗದ ಜಲ...." ಎಂಬರ್ಥ ಬರುವ) ಗೀತೆಯನ್ನು ರಚಿಸಿ ಹಾಡುತ್ತಾ, ಪರಸ್ಪರ ಕೈಗಳಿಗೆ ರಾಖೀಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸುತ್ತಾ ಜನರನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು. ಆ ದಿನ (ಅರಂಧನ್) ವಂಗದ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಒಲೆ ಹೊತ್ತಿಸಲಿಲ್ಲ.

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೇತೃತ್ವದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸ್ತುಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಎಷ್ಟು ಸಫಲವಾಯಿತೆಂದರೆ ಸಿಪಾಯಿದಂಗೆಯ ನಂತರ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದೆಂಬಂಥ ಆಂಗ್ಲ ವಿರೋಧೀ ಎಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಒಮ್ಮೆಲೇ ಅದು ಆಂಗ್ಲರ ಮೇಲೆ ತೂರಿಬಿಟ್ಟಂತಾಯಿತು. ಮತ್ತೆ ಹಿಂಸೆ ಹಾಗೂ ದಮನದ ಚಕ್ರ ದೇಶದ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಲೆದೋರಿತು (ನೋಡಿ:ಅಲಿಪುರದ ಸ್ಫೋಟ). ೧೯೦೯ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಗ್ಲರು ವಿವಿಧ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಲೆಸವರುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ನಿರ್ವಾಹಕರುಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಸಭೆಗಳಿಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಿದರು. ಮುಸ್ಲಿಮರ ಒಂದು ನಿಯೋಗ ವೈಸ್‍ರಾಯ್ ಲಾರ್ಡ್ ಮಿಂಟೋ (೧೯೦೫-೧೦) ಅನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ, ಮುಂದಾಗಲಿರುವ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಕೆಲವು ಅನುಕೂಲಗಳನ್ನೂ, ಸರ್ಕಾರೀ ಸೇವೆ ಹಾಗೂ ಮತದಾರಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನೂ ಕೋರಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ, ತಾವು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ವಿಧೇಯರೆಂದು ತೋರಿಸಲು ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿಸಲು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು; ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಹಲವು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾದಿರಿಸಲು ೧೯೦೯ ರ ಭಾರತ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಸಭಾ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಮಂಡಿಸಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಹಿಂದೂಗಳೇ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ಬೇರೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬೇಕೆಂದೂ, ತನ್ನ ಉದ್ದೇಶ "ರಾಷ್ಟ್ರದೊಳಗಣ ರಾಷ್ಟ್ರ" ಎಂದೂ ಹೇಳತೊಡಗಿತು.

ಸಾಲದ್ದಕ್ಕೆ, ೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಭೌಮ ದೊರೆ ಐದನೇ ಜಾರ್ಜ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ದರ್ಬಾರ್‍(ಅರಸನಿಗೆ ಪ್ರಜೆಗಳೆಲ್ಲರ ಅಧೀನತೆಯನ್ನು ತೋರ್ಪಡಿಸಲು ನಡೆಸುವ ಪರಂಪರಾನುಗತ ಒಡ್ಡೋಲಗ) ನಡೆಸಲು ಬಂದಾಗ ವಂಗ-ಭಂಗವನ್ನು ಅನೂರ್ಜಿತಗೊಳಿಸಿ, ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಿಂದ, ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಡುವ ದೆಹಲಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದ ನಗರವೊಂದಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ಮಹತ್ಕಾರ್ಯವೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷರೇ ಬೆನ್ನುತಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಹಿಗ್ಗಿದ್ದೂ ಆಯಿತು. ಮುಂದೆ ಅದೇ ನಗರ ನವದೆಹಲಿಯಾಯಿತು.

ಮೊದಲನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧ

ಮೊದಲನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದಲೂ ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದಂಗೆಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದ್ದ ಬ್ರಿಟೀಶರಿಗೆ ಇದು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿತ್ತು. ಸುಮಾರು ೧.೩ ಮಿಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಕೂಲಿಕಾರರು ಯೂರೋಪ್, ಆಫ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಹಲವಾರು ಭಾರತದ ರಾಜರು ಹಣ, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಮದ್ದು-ಗುಂಡುಗಳನ್ನೂ ಪೂರೈಸಿದರು. ಆದರೆ ಏರಿದ ಯುದ್ಧ ಮೃತರ ಸಂಖ್ಯೆ, ಅತೀವ ಕರಭಾರದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಹಣದುಬ್ಬರ, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಶೀತಜ್ವರದಿಂದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜೀವನ ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಸೌಮ್ಯವಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ಉಗ್ರವಾದಿಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ ೧೯೧೬ರಲ್ಲಿ ಲಕ್ನೌ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ರಾಜಿಯಾದರು. ಇದರಡಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ನೊಂದಿಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರ ಹಂಚಿಕೆ ಹಾಗೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮದ ಸ್ಥಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಒಪ್ಪಂದವೂ ಸೇರಿತ್ತು.

ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ನೀಡಿದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಮತ್ತು ನವೀಕರಿಸಿದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು "ದಾನ ಮತ್ತು ದಂಡ" ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರು . ಅಗಸ್ಟ್ ೧೯೧೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾದ ( the secretary of state for India) ಎಡ್ವಿನ್ ಮಾಂಟೆಗ್ಯೂ ರವರು ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಿನಲ್ಲಿ "ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಭಿನ್ನ ಅಂಗವಾಗಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರೊಂದಿಗಿನ ಪಾಲುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನೀತಿಯಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು . ನಂತರ ೧೯೧೯ ರ ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ಉದ್ದೇಶಿತ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತು. ಅದು ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬಗೆಯ ವಿಧಾನ ಅಥವಾ ದ್ವಿ-ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಜನರಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಭಾರತೀಯ ವಿಧಾಯಕ ಸದಸ್ಯರೂ ಸರಕಾರದಿಂದ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದರು. ಈ ಕಾನೂನು ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸಭೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಜನರಿಗೆ ಮತಾಧಿಕಾರ ನೀಡಿತು. ದ್ವಿ-ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಯು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೈಜ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿತು :ಕೃಷಿ , ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತ , ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಲೋಕೋಪಯೋಗಿ ಇಲಾಖೆಗಳಂತಹ ಅನೇಕ ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಲ್ಲದ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯರ ಕೈಗೊಪ್ಪಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಹಣಕಾಸು , ತೆರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು-ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಂತಹ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು.

ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಬೆಳವಣಿಗೆ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ

ಸುಧಾರಣೆಯ ಧನಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ ಹದಗೆಡಿಸಿತು . "ರಾಜದ್ರೋಹಾತ್ಮಕ ಒಳಸಂಚಿ"ನ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ನೇಮಕವಾದ ರೌಲಟ್ ಆಯೋಗವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಲೆಜಿಸ್ಲೇಟಿವ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು ಅದೇ ಹೆಸರನ್ನು ಈ ಕಾಯ್ದೆಗೆ ಕೊಡಲಾಗಿತ್ತು. ಕರಾಳ ಕಾಯ್ದೆ ಎಂದೂ ಹೆಸರಾದ ಈ ಕಾಯ್ದೆಯು ರಾಜದ್ರೋಹವನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಪತ್ರಿಕಾರಂಗವನ್ನು ತೆಪ್ಪಗಾಗಿಸುವದು, ರಾಜಕೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡುವುದು , ರಾಜದ್ರೋಹದ ಸಂಶಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ವಾರಂಟಿಲ್ಲದೆ ಬಂಧಿಸುವುದು ಇಂಥ ವಿಶೇಷಾಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ವೈಸ್‍ರಾಯ್‍ಗೆ ನೀಡಿತು. ಇದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹರತಾಳಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಡಲಾಯಿತು . ಇದು ದೇಶಾದ್ಯಂತವಲ್ಲವಾದರೂ, ಸಾಕಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಜನರ ಅಸಹನೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ಕುರುಹಾಗಿತ್ತು.

ಈ ಕಾಯ್ದೆಗಳಿಂದ ಆದ ಚಳುವಳಿಗಳು ೧೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೧೯ ರಂದು ಪಂಜಾಬಿನ ಅಮೃತಸರದಲ್ಲಿ ಅಮೃತಸರದ ನರಮೇಧ ( ಜಲಿಯನ್‍ವಾಲಾಬಾಗ್ ನರಮೇಧ ಎಂದೂ ಇದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ) ದಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನವಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನ್ಯದ ಕಮಾಂಡರ್ ಆದ , ಬ್ರಿಗೇಡಿಯರ್-ಜನರಲ್ ರೆಜಿನಾಲ್ಡ್ ಡೈಯರ್ ನು ತನ್ನ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ಸಾವಿರದಷ್ಟಿದ್ದ ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಅಮಾಯಕ ಜನರ ಗುಂಪಿನ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲು ಆಜ್ಞೆ ನೀಡಿದ. ಅವರು ಮಾರ್ಶಲ್ ಲಾ ಜಾರಿಯಾಗಿರುವ ಸಂಗತಿ ತಿಳಿಯದೆ, ಗೋಡೆಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಜಾಲಿಯನ್‍ವಾಲಾ ಬಾಗ್ ಎಂಬ ತೋಟದಲ್ಲಿ ಸಿಖ್ ಹಬ್ಬವಾದ ಬೈಶಾಖಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ಸಭೆಸೇರಿದ್ದರು. ಈ ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ೧,೬೫೦ ಸುತ್ತು ಗುಂಡುಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು; ೭೩೯ ಜನರು ಸತ್ತರು; ೧,೧೩೭ ಜನರು ಗಾಯಗೊಂಡರು. ಈ ಘಟನೆಯು ಯುದ್ಧಸಮಯದ ಸ್ವ-ಆಡಳಿತದ ಮತ್ತು ಸದ್ಭಾವನೆಯ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಉನ್ಮಾದಕರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಭಗ್ನಗೊಳಿಸಿತು.

ಗಾಂಧಿಯ ಉದಯ

ಚಳುವಳಿಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ
ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ

ಭಾರತವು ಸ್ವರಾಜ್ಯ (ಸ್ವಯಂ ಆಡಳಿತ , ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹೋಂ-ರೂಲ್ ಎಂದೂ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಎಂದೂ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ) ವನ್ನು ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಾರ್ಗದ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ( ಮಹಾತ್ಮಾ ಎಂದರೆ ಮಹಾನ್ ಆತ್ಮವುಳ್ಳವನು ಎಂದರ್ಥ) ಯವರು ಕಾರಣ. ಗುಜರಾತಿನ ನಿವಾಸಿಯಾದ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‍ಡಂ ನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ಅವರು ಕಡಿಮೆ ಕಕ್ಷಿಗಾರರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹಿಂಜರಿಕೆ ಸ್ವಭಾವದ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದರು. ಬಹುಬೇಗನೆ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದ ಪರವಾಗಿ ನ್ಯಾಯಬದ್ಧ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡುದರಿಂದ ಅವರ ವಕೀಲಿ ವೃತ್ತಿಯು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಯದ್ದಾಗಿತ್ತು. ೧೮೯೩ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟು ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಭಾರತೀಯ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಬಂದ ಆಹ್ವಾನವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಇಪ್ಪತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಜನಾಂಗೀಯ ಪಕ್ಷಪಾತ ವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತ ವಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಹೋರಾಟವು ಕೇವಲ ಮೂಲಭೂತ ಪಕ್ಷಪಾತ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರ ಜತೆ ದುರ್ವ್ಯವಹಾರಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಅಷ್ಟೇ ಆಗಿರದೆ ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆಗಳಂತಹ ದಮನಕಾರೀ ಪೋಲೀಸು ಕ್ರಮಗಳ ವಿರುದ್ಧವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ತಿಂಗಳುಗಳ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಮತ್ತು ಸಾವಿರಾರು ಕರಾರುಕೂಲಿಗಳ ಬಂಧನದ ನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರನಾದ ಜನರಲ್ ಜನ್ ಸ್ಮಟ್ಸ್ ನು ಎಲ್ಲ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ದಮನಕಾರಿ ಕಾನೂನನ್ನು ರದ್ದು ಮಾಡಿದನು. ಇದು ಪುಕ್ಕಲುತನವನ್ನು ಒದ್ದೋಡಿಸಿ, ಧೈರ್ಯವನ್ನು ತುಂಬಿದ ಘಟನೆಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ, ಈ ಯುವ ಭಾರತೀಯನಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಲೆಯ ರಕ್ತವನ್ನೂ ಮುಂದೆ ಮಹಾನ್ ಎಂದು ವಿಖ್ಯಾತವಾಗುವ ಆತ್ಮವನ್ನೂ ತುಂಬಿತು. ಈತನ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಈ ವಿಜಯ, ತಾಯ್ನಾಡಿನ ಜನಗಳಲ್ಲಿ ಸಂತಸ ತುಂಬಿತು.

೧೯೧೫ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಈತ ಜನಕ್ಕೆ ಅಪರಿಚಿತನಾದರೂ, ದೇಶಭಕ್ತಿಯ ನವಭಾರತದ ಕನಸೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸತಕ್ಕ ವಿಷಯವೆಂದರೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತದ ಜನತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೊಂದೇ ಉತ್ತರ ಎಂದು ಇನ್ನೂ ನಂಬಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಜೆಯಾಗಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಯಸುವವನು ದ್ವಿತೀಯ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದೆ ಇರುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂದು ನೇರವಾಗಿಯೇ ಹೇಳಿದ್ದರು.

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಧುರೀಣರೂ ಹಿರಿಯ ನಾಯಕರೂ ಆಗಿದ್ದ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರು ಗಾಂಧಿಯವರ ಗುರುವಾದ ನಂತರ ಗಾಂಧಿಯವರು ವರ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ದೇಶದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಸಂಚರಿಸಿ, ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯ-ನಗರ-ಹಳ್ಳಿಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸುತ್ತುತ್ತಾ ದೇಶದ ಹಾಗೂ ಜನರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ರೀತಿ-ನೀತಿ, ಅವರ ಕುಂದು-ಕೊರತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರದ ತತ್ವಾದರ್ಶಗಳು ಮೊದಮೊದಲು ಕೆಲ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಧೀಮಂತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನಾಯಕರಿಗೆ ಅಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೆನಿಸಿದವು. ಗಾಂಧಿಯವರ ಮಾತಿನಲ್ಲೇ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, "ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರವೆಂದರೆ ಅನೈತಿಕ ಶಾಸನಾದೇಶಗಳ ಸಭ್ಯ ಖಂಡನೆ". ಆದರೆ ಅವರ ಯೋಚನೆಯಂತೆಯೇ ಅದನ್ನು ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಲು, ಭ್ರಷ್ಟ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಸಹಕಾರವನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಬೇಕಿತ್ತು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಜನಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಸಫಲರಾಗಿದ್ದು ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಪಂಜಾಬಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಚಳುವಳಿಯ ಮೂಲಕ.

ಚಂಪಾರಣ್ಯ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ:ಬಿಹಾರದ ಚಂಪಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ, ಕರಭಾರದಿಂದ ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಡುಬಡವರಾದ ಬೇಸಾಯಗಾರರ, ತಿನ್ನುವ ಧಾನ್ಯವನ್ನೇ ಮಾರಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ ತೆಗೆಯಲು ಒತ್ತಾಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ಭೂಮಿಯಿಲ್ಲದ ರೈತರ, ತಿನ್ನಲೂ ಸಾಲದಷ್ಟು ಸಂಬಳ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವರ ಪರವಾಗಿ ಗಾಂಧಿ ನಿಂತರು. ಈ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಭಾರತದ ಮೈಯನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಐರೋಪ್ಯ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನವರು ಕಿತ್ತೆಸೆದು, ನಾಡು ನೇಯ್ಗೆಯ ಖಾದಿ ಧೋತ್ರಗಳನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಮೇಲುಹೊದಿಕೆಯನ್ನೂ ಧರಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಅಂಕಣದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಅವರ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಚಿತ್ರಪಟಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣಬಹುದು.

ಈ ಸರಳ ಗಾಂಧಿ, ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಲೇ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಬಡ ಶ್ರೀಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ ಮಿಂಚನ್ನು ಹಾಯಿಸುವಂತಾದರು. ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಲಿತು ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಇತರ ಬಿಂಕ ಕೊಂಕಿನ ದೊಡ್ಡ ಮನುಷ್ಯರಂತಾಗದೇ, ಅವರೊಳಗೊಬ್ಬರಾದರು. ಹೋದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಗುಂಪುಗುಂಪಾಗಿ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಪೋಲೀಸರು ಬಂಧಿಸಿದಾಗ, ರಾಜ್ಯದೆಲ್ಲೆಡೆ ತೀವ್ರ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು! ಅವರಿಗಿರುವ ಜನಸ್ತೋಮದ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ಬೆಬ್ಬಳಿಸಿದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತ ಕಂಗೆಟ್ಟು ಅವರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲೇಬೇಕಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ, ರೈತರ ಆಯ್ಕೆಯ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬೆಳೆವ ಹಕ್ಕು, ಬೆಳೆದ ವಾಣೀಜ್ಯ ಬೆಳೆಗೆ ತಕ್ಕ ಬೆಲೆ ಮತ್ತು ಕ್ಷಾಮದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಕರವಿಮುಕ್ತಿ ನೀಡಲೇಬೇಕೆಂಬ ಗಾಂಧಿಯವರ ಹಾಗೂ ಬಿಹಾರದ ರೈತರ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ತಣ್ಣಗೆ ಒಪ್ಪಲೇಬೇಕಾಯಿತು. ಚಂಪಾರಣ್ಯದ ಅವರ ಗೆಲುವಿನೊಂದಿಗೆ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಮಹಾತ್ಮಾ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಜನರಿಟ್ಟ ಅನ್ವರ್ಥನಾಮವಾಯಿತು. ಅದು ಪತ್ರಕರ್ತರಾಗಲೀ ರಾಜಕೀಯ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಲೀ ಕೊಟ್ಟದ್ದಾಗಿರದೇ ಅವರು ಯಾರ ಪರ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದರೋ ಆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಕೊಟ್ಟದ್ದಾಗಿತ್ತು.

೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸನ್ನು ಪುನರ್ ಸಂಘಟಿಸಲಾಯಿತು. ಸ್ವರಾಜ್ಯ(ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ) ವನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಿದ ಹೊಸ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾಂಕೇತಿಕ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧರಿದ್ದ ಯಾರಿಗೇ ಆಗಲಿ ಸದಸ್ಯತ್ವವು ಮುಕ್ತವಾಯಿತು. ಹಂತ ಹಂತವಾದ ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅವಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಬಿಡಿ-ಬಿಡಿಯಾಗಿದ್ದ ಸಣ್ಣ-ಪುಟ್ಟ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಭಾರವನ್ನು ವಹಿಸಲಾಯಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಾಳೆಯವು ಧೀಮಂತರ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ದೇಶವ್ಯಾಪೀ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸುವ ಸಂಘಟನೆಯಾಯಿತು.

ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರದೆ ವಿದೇಶೀ ಅನ್ಯಾಯದ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಗಾಂಧಿಯವರು ಸದಾ ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಮನುಷ್ಯರೇ; ಬೇರೆ ಭಾರತೀಯರೋ ಅಥವಾ ಇತರ ಜನರಂತೆಯೇ ಅಸಹಿಷ್ಣುತೆ,ವರ್ಣಭೇದ ಹಾಗೂ ಕ್ರೌರ್ಯದಂತಹ ತಪ್ಪು ಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯೇನು ಎಂಬುದು ಅವರ ವಾದ. ಅವರ ಆ ಪಾಪಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡುವುದು ದೇವರ ಕೆಲಸವೇ ಹೊರತು ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಚಳುವಳಿಯದಲ್ಲ ಎಂದವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಸಮಾಜಕಂಟಕ ರಾಜ್ಯದಾಹಿಗಳಿಂದ ೩೫ ಕೋಟಿ ಜನರನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದು ಮಾತ್ರ ಚಳುವಳಿಯ ಧ್ಯೇಯವಾಗಿತ್ತು.

ಗಾಂಧಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ದೇಶದುದ್ದಗಲದ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಜನರನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಶಿಕ್ಷಣಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು, ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಲು, ಸರಕಾರದ ನೌಕರಿಗಳಿಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಕೊಡಲು,ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಕೊಡದಿರಲು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬಿರುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಇದು ೧೯೧೯ ರ ಹೊಸ ಗವರ್ನ್‍‍ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಲು ಬಹಳ ತಡವಾಗಿತ್ತಾದರೂ ಈ ಚಳುವಳಿಯ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾದ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಅಭೂತಪೂರ್ವವಾಗಿದ್ದು, ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಸವಾಲನ್ನು ಒಡ್ಡಿತು. ಭಾರತದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗದ ಸಾವಿರಾರು ಹಳ್ಳಿ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚಾದ ಜನರು ಗಾಂಧಿಯವರ ನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗನುಸಾರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಚೌರಿ ಚೌರಾದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಾರರ ಗುಂಪಿನಿಂದ ಪೋಲೀಸರ ಘೋರಹತ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಗಾಂಧಿ ಒಂದು ಕಠಿಣ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಂಡು ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ೧೯೨೨ರಲ್ಲಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಪಡೆದರು.

ಈ ಘಟನೆಯಿಂದ ಬಲು ಖಿನ್ನರಾದ ಗಾಂಧಿಯವರು, ಮುಂದಾಗಬಹುದಾದ ಅನಾಹುತಗಳನ್ನು ಮನಗಂಡರು. ಇಲ್ಲಿಯಂತೆಯೇ ದೇಶದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರ ಗುಂಪುಗಳ ಸಹನೆಯ ಕಟ್ಟೆಯೊಡೆದು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮವು ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಕಗ್ಗೊಲೆಗೈಯುವ ರಕ್ತದೋಕುಳಿಯ ದೊಂಬಿ-ಗಲಭೆಗಳ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿದುಹೋಗಬಹುದೆಂದೂ, ಅದನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಅಮಾಯಕ ನಾಗರಿಕರ ಮೇಲೆ ಬಲಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಬಹುದೆಂದೂ ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಶಿಸ್ತು ಸಂಯಮಗಳು ಬೇಕಿದೆಯಲ್ಲದೆ, ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಉದ್ದೇಶ ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸುವುದಾಗಿರದೆ, ಅವರ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಹಾಗೂ ಭೇದೋಪಾಯಗಳ ಹಿಂದಿನ ಕ್ರೌರ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಟ್ಟತನವನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಎಂದೂ ಭಾರತೀಯರು ಅರಿಯಬೇಕಿದೆ ಎಂಬುದು ಗಾಂಧಿಯವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತವನ್ನು ವಿಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದರೊಡನೆ, ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನು ಸುಧಾರಣೆಗೊಳಪಡಿಸುವುದೂ, ಅವರನ್ನು ಸ್ನೇಹಿತರಂತೆ ಕಾಣುವುದೂ, ಜೊತೆಗೆ ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಜನಾಂಗೀಯ ಭೇದ ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಾಹವನ್ನು ಬಗ್ಗುಬಡಿಯುವುದು ಅವರ ಉದ್ದೇಶಗಳಾಗಿದ್ದವು.

ಅವರನ್ನು ೧೯೨೨ರಲ್ಲಿ ಆರು ವರ್ಷಗಳ ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಪಡಿಸಲಾಯಿತಾದರೂ, ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಅನಂತರ, ಅವರು ಅಹಮದಾಬಾದ್‍ನ ಸಾಬರಮತಿ ನದೀತಟದಲ್ಲಿ ಸಾಬರಮತಿ ಆಶ್ರಮವನ್ನೂ, ಯಂಗ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನೂ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಜೊತೆಗೆ, ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಾದ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರು ಹಾಗೂ ಗ್ರಾಮೀಣ ಬಡವರಿಗೆ ತಲುಪುವ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಸರಣಿಗಳನ್ನೇ ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು.

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ನಾಯಕರಾದ -- ಸಿ. ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ (ರಾಜಾಜಿ), ಜವಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು, ವಲ್ಲಭಭಾಯ್ ಪಟೇಲ್, ಮತ್ತಿತರರು -- ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರ ಮುಂದಾಳುತನವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ೧೯೨೦ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಪಕ್ಷ, ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಭಾ, ಭಾರತೀಯ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘ ದಂತಹ ಸೌಮ್ಯವಾದೀ ಹಾಗೂ ತೀವ್ರವಾದೀ ಪಕ್ಷಗಳ ಉದಯದಿಂದ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಹಿರಿದಾಯಿತು. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಮದ್ರಾಸಿನಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣರ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಮಹರ್ ಗಳ ಹಾಗೂ ಪಂಜಾಬದಲ್ಲಿ ಸಿಖ್ಖರ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದವು.

ದಂಡೀಯಾತ್ರೆ ಮತ್ತು ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ
ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದ ದಂಡಿ ಯಾತ್ರೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ಮುಂಚಿನ ಒಂದು ದೃಶ್ಯ

ಸೈಮನ್ ಆಯೋಗದ ಶಿಫಾರಸುಗಳ ತಿರಸ್ಕಾರದ ನಂತರ ಮುಂಬಯಿ ನಗರದಲ್ಲಿ ಮೇ ೧೯೨೮ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸರ್ವ ಪಕ್ಷಗಳ ಸಭೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರೂರವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನದ ಒಂದು ಕರಡು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಕಲ್ಕತ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೨೯ರ ಒಳಗೆ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಆಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗಾಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ ನಡೆಸಲಾಗುವುದೆಂದು ತಿಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು

ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೨೯ ರ ತನ್ನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಲಾಹೋರ್ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ , ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ , ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸುವ ಕುರಿತು ಗೊತ್ತುವಳಿಯೊಂದನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಅದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಿತು.೨೬ ಜನವರಿ ೧೯೩೦ ಅನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ಯ ದಿನ ಎಂದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಆಚರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಅನೇಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಆ ದಿನವನ್ನು ಅಭಿಮಾನ ಗೌರವಗಳಿಂದ ಆಚರಿಸಲು ಸಿದ್ಧವಾದರು .

ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಏಕಾಂತವನ್ನು ಮುರಿದ ಗಾಂಧಿಯವರು, ೧೯೩೦ ರ ಮಾರ್ಚ್ ೧೨ ಮತ್ತು ಏಪ್ರಿಲ್ ೬ ರ ನಡುವೆ ಅಹಮದಾಬಾದ್ ನ ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದ ದಂಡಿ ವರೆಗೆ ಗುಜರಾತ್ ನ ಕಡಲತೀರದುದ್ದಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪಾದಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ಉಪ್ಪಿನ ಮೇಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷರ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ , ದಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಾವಿರಾರು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಸಮುದ್ರದ ನೀರಿನಿಂದ ತಮ್ಮದೇ ಉಪ್ಪನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಕಾನೂನನ್ನು ಮುರಿದರು . ಈ ನಡಿಗೆಯು ದಂಡಿ ಯಾತ್ರೆ ಅಥವಾ 'ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ' ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ದಲ್ಲಿ ಪೋಲೀಸರು ಮತ್ತು ಜನರ ನಡುವೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು. ೧೯೩೦-೩೧ ರ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡಲಾಯಿತು. ಪೇಷಾವರದಲ್ಲಿ ಕಿಸ್ಸಾ ಖ್ವಾನೀ ಬಝಾರ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ ದಲ್ಲಿ ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನಕರರ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ೧೯೩೦ ರ ನವೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತು ನಡೆಯಿತು . ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಇರಲಿಲ್ಲ . ಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಿಂದುಂಟಾದ ಅರ್ಥಿಕ ಸಂಕಷ್ಟಗಳಿಂದಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಮೇಲಿನ ನಿಷೇಧವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಯಿತು. ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಯ ಇತರ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಜೈಲಿನಿಂದ ೧೯೩೧ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.

೧೯೩೧ರ ಮಾರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ-ಇರ್ವಿನ್ ಒಪ್ಪಂದ ಕ್ಕೆ ಸಹಿಬಿದ್ದು ಸರಕಾರವು ಎಲ್ಲ ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿತು. ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸದಿರಲು ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ದುಂಡು ಮೇಜಿನ ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಏಕೈಕ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಒಪ್ಪಿದರು. ಆ ಪರಿಷತ್ತು ೧೯೩೧ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಸಭೆ ಸೇರಿತು. ಆದರೆ ಪರಿಷತ್ತು ೧೯೩೧ರ ಡಿಸೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ೧೯೩೨ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.

ಮುಂದಿನ ಅನೇಕ ವರ್ಷ ಕಾಲ , ೧೯೩೫ರಲ್ಲಿ ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಅಕ್ಟ್ ಸಿದ್ಧವಾಗುವ ವರೆಗೆ, ಸರಕಾರ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಆಗಾಗ ಮಾತುಕತೆ ಹಾಗೂ ಸಂಘರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದವು. ಅಷ್ಟು ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗುಗಳ ಮಧ್ಯದ ಕಂದರವು ಮತ್ತೆ ಸೇರಿಸಲಾಗದಷ್ಟು ಅಗಲವಾಗಿತ್ತು. ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳು ಒಂದನ್ನೊಂದು ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗೂ, ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದಾಗಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸೂ ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.

ಕ್ರಾಂತಿಕಾರೀ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು

ಚದುರಿದಂತೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ವಿರುದ್ಧದ ಸಶಸ್ತ್ರ ದಂಗೆಯು ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದವರೆಗೆ ಸಂಘಟಿತವಾಗಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಬಂಗಾಳದ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ ೧೯೦೬ರಲ್ಲಿ ಅರಬಿಂದೊ ಘೋಷ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ರಹಸ್ಯವಾದ ಜುಗಾಂತರ್ ಪಕ್ಷ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು [೨]. ಅರಬಿಂದೊ ಅವರ ಸಹೋದರ ಬರಿನ್ ಘೋಷ್ ಮತ್ತು ಬಾಘಾ ಜತೀನ್ರಂತಹ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರು ಸ್ಫೋಟಕಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಮುಜಾಫರಪುರದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶನನ್ನು ಸ್ಫೋಟಕದೊಂದಿಗೆ ಕೊಲ್ಲುವ ಪ್ರಯತ್ನ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅರಬಿಂದೊ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕರು ಬಂಧಿತರಾದರು. ಒಟ್ಟು ೪೬ ಆರೋಪಿಗಳನ್ನು ಅಲಿಪುರದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಅನೇಕರನ್ನು ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಸ್ಫೋಟಕ ಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ ಖುದೀರಾಮ್ ಬೋಸ್ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದರು. ಮರೆಯಾಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಬಾಘಾ ಜತಿನ್ ಪೋಲೀಸರ ಗುಂಡುಗಳಿಗೆ ಬಲಿಯಾದರು.

೧೯೧೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧವು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಯುವಕಯುವತಿಯರು ಅನುಶೀಲನ ಸಮಿತಿ, ಗದರ್ ಪಕ್ಷ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಮದ್ದುಗುಂಡು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಜರ್ಮನಿಯಿಂದ ತರಿಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಸಶಸ್ತ್ರ ಬಂಡಾಯ ಹೂಡಲು ಯೋಜಿಸಿದರು.[೩] ಮೊದಲನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕರ ಬಂಧನದಿಂದಾಗಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದವು. ೧೯೨೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಸಂಘಟಿತರಾಗತೊಡಗಿದರು. ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ಆಝಾದ್ ಮುಂದಾಳುತನದಲ್ಲಿ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯ ಸಂಘಟನೆ ರಚನೆಯಾಯಿತು. ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಬಟುಕೇಶ್ವರ್ ದತ್ ೧೯೨೯ರ ಅಕ್ಟೊಬರ್ ೮ರಂದು ಕೇಂದ್ರೀಯ ಶಾಸನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸುರಕ್ಷತಾ ಮಸೂದೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ವಿವಾದಗಳ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ, ಸ್ಫೋಟಕವನ್ನು ಎಸೆದರು. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಬಾಂಬ್ ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ವಿಚಾರಣೆಯ ನಂತರ ಭಗತಸಿಂಗ್, ಸುಖದೇವ್ ಮತ್ತು ರಾಜಗುರು ಅವರನ್ನು ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು .

೧೮ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೩೦ ರಂದು ಸೂರ್ಯ ಸೇನ್, ಇತರ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಜತೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಮದ್ದುಗುಂಡು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಸರಕಾರೀ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರಕಾರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ ಶಸ್ತ್ರಾಗಾರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡಿದರು. ೧೯೩೨ರಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಲತಾ ವಡ್ಡೇದಾರ್, ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ನಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕ್ಲಬ್ಬಿನ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ದಾಳಿಯ ಮುಂದಾಳತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಬೀನಾ ದಾಸ್, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಕಾನ್ವೋಕೇಶನ್ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಲದ ಗವರ್ನರ್ ಆದ ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲಿ ಜಾಕ್ಸನ್ರ ಹತ್ಯೆಗೆ ಯತ್ನಿಸಿದರು. ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ ಶಸ್ತ್ರಾಗಾರದ ದಾಳಿ ಮೊಕದ್ದಮೆಯ ನಂತರ , ಸೂರ್ಯ ಸೇನ್ರನ್ನು ನೇಣು ಹಾಕಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅನೇಕರನ್ನು ಜೀವಾವಧಿ ಅಂಡಮಾನ್ ನಲ್ಲಿ ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲ್ ಗೆ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಲಾಯಿತು.

೧೩ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೪೦ರಂದು , ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಉಧಮ್ ಸಿಂಗ್ ಅಮೃತಸರ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ ಮೈಕೇಲ್ ಓ ಡೈಯರ್ ನಿಗೆ ಗುಂಡು ಹಾಕಿದನು. ಆದರೆ , ೧೯೩೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ - ಮುಖ್ಯಧಾರೆಯ ಅನೇಕ ನಾಯಕರು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಕೊಡಮಾಡಿದ ವಿವಿಧ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ರಾಜಕಾರಣವು ತಲೆ ಎತ್ತಿತು - ಹೀಗಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಬದಲಾಗಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಕ್ರಮೇಣ ನಶಿಸಿದವು. ಹಿಂದಿನ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಮ್ಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳನ್ನು ಸೇರಿ ರಾಜಕಾರಣದ ಪ್ರಮುಖಧಾರೆಯನ್ನು ಸೇರಿದರು. ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಲ್ಲಿ ಅನೇಕರನ್ನು ದೇಶದ ಅನೇಕ ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಡಲಾಯಿತು .

ಚುನಾವಣೆ ಹಾಗೂ ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ

ಭಾರತದ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಬ್ರಿಟೀಷರು ೧೯೩೫ರ ಭಾರತದ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದರು. ಇದರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಗಳು: ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತದ ಸಡಿಲತೆ, ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಹಿತರಕ್ಷಣೆ. ಇದರಂತೆ ೧೯೩೭ರ ಫೆಬ್ರುವರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆದವು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ೫ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಮತ ಗಳಿಸಿ ಇನ್ನೆರಡರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದ ಪಕ್ಷವಾಯಿ

೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ವೈಸ್‌ರಾಯ್ ಲಾರ್ಡ್ ಲಿನ್ಲಿಥ್ಗೌ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ತಿಳಿಸದೆಯೆ ಭಾರತವು ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧವನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಇದರ ವಿರೋಧವಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೂ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವಂತೆ ಅಪ್ಪಣೆ ನೀಡಿತು. ಆಗಿನ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲೀಗ್‍ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೊಹಮದ್ ಆಲಿ ಜಿನ್ನಾ ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಲಾಹೋರ್‍ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಲೀಗಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ, ಮುಂದೆ ಲಾಹೋರ್ ಘೋಷಣೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇದರಂತೆ ಭಾರತವನ್ನು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಲಾಯಿತು.

  1. ↑ An Advanced History of India. By Majumder, Raychoudhary, Datta.
  2. ↑ Banglapedia article Archived 2011-05-25 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. by Mohammad Shah
  3. ↑ Rowlatt Report (§109-110); First Spark of Revolution by A.C. Guha, pp424-434 .
"https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಭಾರತದ_ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ_ಚಳುವಳಿ&oldid=1267303" ಇಂದ ಪಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ