5 Brygada Kawalerii Narodowej

5 Brygada Kawalerii Narodowej
3 Brygada KN w Dywizji Ukraińskiej i Podolskiej
1 Ukraińska Brygada KN
	Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Sformowanie	1776
Rozformowanie	1793
	Dowódcy
Pierwszy	Stefan Lubowidzki
	Organizacja
Dyslokacja	patrz: stanowiska
Rodzaj wojsk	Wojska lądowe
Podległość	Dywizja Bracławsko-Kijowska

5 Brygada Kawalerii Narodowej – brygada jazdy koronnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Inne nazwy^[a]:

W okresie istnienia czterech brygad - do jesieni 1789: 3 Brygada Kawalerii Narodowej w Dywizji Ukraińskiej i Podolskiej (potocznie: 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej)^[1]
po reorganizacji i utworzeniu ośmiu brygad w 1789: 1 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej^[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Utworzona w 1776 z chorągwi husarskich i pancernych partii ukraińskiej i podolskiej jako 3 Brygada Dywizji Ukraińskiej^[3].

W październiku 1789 roku rozpoczęto reorganizację brygad kawalerii. Z dwóch chorągwi II Ukraińskiej BKN i dziesięciu chorągwi III Ukraińskiej Brygady KN utworzono 1 Ukraińską Brygadę Kawalerii Narodowej Stefana Lubowidzkiego, a jej chorągwiom nadano numery od 49 do 60.^[2] Początkowo wchodziła w skład teoretycznie istniejącej Dywizji Wołyńskiej i Kijowskiej; następnie, po zmianie podziału wojska, w skład Dywizji Kijowskiej i Bracławskiej. Proces rozbudowy i translokacji poszczególnych chorągwi trwał wiele następnych miesięcy^[4].

Wiosną 1792 roku, w przededniu wojny z Rosją uzyskała swój najwyższy rozwój organizacyjny i liczyła etatowo 1818 ludzi, a faktycznie 1782^[5].

6 maja 1793 wcielona do wojsk rosyjskich pod nazwą Brygady Dnieprskiej^[6]. Po wybuchu powstania kościuszkowskiego, brygadzie nie udało się przebić się przez kordon i została przez Rosjan rozwiązana^[7].

Osobny artykuł: Struktura organizacyjna brygady Kawalerii Narodowej.

Stanowiska

Brygadę podzielono na półbrygadę III ukraińską i półbrygadę małopolską. Podział ten został utrzymany do 1792 r.^[8]

półbrygada – Białocerkiew, Mohylew, Targowica
8 chorągwi w Małopolsce (1779-1792).

Walki brygady

Brygada wzięła udział w wojnie z Rosją w 1792, m.in. w bitwie pod Zieleńcami. W 1793 roku pozostała za kordonem rozbiorowym i 6 maja 1793 roku została wcielona do armii rosyjskiej. W kwietniu 1794 roku, wobec groźby wyruszenia jednostki do powstania, rozbrojono ją^[4].

Żołnierze brygady walczyli pod Motowiłówką (11 czerwca 1792), Boruszkowcami (15 czerwca 1792), Zieleńcami (17 czerwca 1792) oraz, Dubienką (18 lipca 1792)^[6].

Żołnierze brygady

Do jesieni 1789 roku sztab brygad składały się z brygadiera, vicebrygadiera, kwatermistrza, audytora i adiutanta. Nowo uchwalony etat poszerzał sztab brygady o trzech majorów i adiutanta. Zgodnie z prawem ustanowionym 9 października 1789 roku brygadier, vicebrygadier i major mieli być wybierani przez króla spośród przedstawionych mu przez Komisję Wojskową w połowie osób zgodnie ze starszeństwem i zdatnością ze służby czynnej i w połowie spośród rotmistrzów z kawalerii narodowej i rodaków wracających ze służby zagranicznej. Pozostałych oficerów sztabu fortragował brygadier^[7].

Komendanci^[6]^[9]:

Stefan Lubowidzki (1776 - 27 V 1792),
Jan Świejkowski (6 VII 1792 - )

Uwagi

↑
Istnieją 2 sposoby numeracji brygad koronnych 5-8 Kawalerii Narodowej.
1. Wg pierwszego (przyjętego m.in. przez B. Gembarzewskiego) istniały 4 brygady „ukraińskie”: 5 Brygada Kawalerii Narodowej to inaczej 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej, 6 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN a 8 Brygada KN – 4 Ukraińska Brygada KN.
2. Według drugiego sposobu numeracji istniały tylko 2 brygady „ukraińskie”, a pozostałe 2 były „wołyńskie”: 5 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, 6 Brygada KN – 2 Wołyńska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Wołyńska Brygada KN a 8 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN.

Przypisy

↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 66.
↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.
↑ Gembarzewski 1925 ↓, s. 8.
↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 205.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.
↑ ^a ^b ^c Gembarzewski 1925 ↓, s. 9.
↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.
↑ Andrzej Grabski i inni, Zarys dziejów wojskowości polskiej s. 207.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 206.

Bibliografia

Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Andrzej Grabski i inni, Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. Warszawa 1966.
Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.
Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.

[1] Istnieją 2 sposoby numeracji brygad koronnych 5-8 Kawalerii Narodowej.
Wg pierwszego (przyjętego m.in. przez B. Gembarzewskiego) istniały 4 brygady „ukraińskie”: 5 Brygada Kawalerii Narodowej to inaczej 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej, 6 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN a 8 Brygada KN – 4 Ukraińska Brygada KN.

Według drugiego sposobu numeracji istniały tylko 2 brygady „ukraińskie”, a pozostałe 2 były „wołyńskie”: 5 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, 6 Brygada KN – 2 Wołyńska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Wołyńska Brygada KN a 8 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN.

[2] Wg pierwszego (przyjętego m.in. przez B. Gembarzewskiego) istniały 4 brygady „ukraińskie”: 5 Brygada Kawalerii Narodowej to inaczej 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej, 6 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN a 8 Brygada KN – 4 Ukraińska Brygada KN.

[3] Według drugiego sposobu numeracji istniały tylko 2 brygady „ukraińskie”, a pozostałe 2 były „wołyńskie”: 5 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, 6 Brygada KN – 2 Wołyńska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Wołyńska Brygada KN a 8 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN.

[4] Wg pierwszego (przyjętego m.in. przez B. Gembarzewskiego) istniały 4 brygady „ukraińskie”: 5 Brygada Kawalerii Narodowej to inaczej 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej, 6 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN a 8 Brygada KN – 4 Ukraińska Brygada KN.

[5] Według drugiego sposobu numeracji istniały tylko 2 brygady „ukraińskie”, a pozostałe 2 były „wołyńskie”: 5 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, 6 Brygada KN – 2 Wołyńska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Wołyńska Brygada KN a 8 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200266-2] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 66.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200252-3] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.

[CITEREFGembarzewski19258-4] Gembarzewski 1925 ↓, s. 8.

[CITEREFMachyniaSrzednicki2002205-5] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 205.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200252-53-6] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.

[CITEREFGembarzewski19259-7] Gembarzewski 1925 ↓, s. 9.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200254-8] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.

[9] Andrzej Grabski i inni, Zarys dziejów wojskowości polskiej s. 207.

[CITEREFMachyniaSrzednicki2002206-10] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 206.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]