Seweryn Czetwertyński

Seweryn Czetwertyński
Data i miejsce urodzenia	18 kwietnia 1873 ; Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	19 czerwca 1945 ; Edynburg, Wielka Brytania
	Wicemarszałek Sejmu (II RP)
Okres	od 1928; do 1931
Przynależność polityczna	Związek Ludowo-Narodowy
	Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres	od 1922; do 1927
Przynależność polityczna	Związek Ludowo-Narodowy
	Poseł II kadencji Sejmu (II RP)
Okres	od 1928; do 1930
Przynależność polityczna	Związek Ludowo-Narodowy
	Poseł III kadencji Sejmu (II RP)
Okres	od 16 listopada 1930; do 10 lipca 1935
Przynależność polityczna	Stronnictwo Narodowe
	Multimedia w Wikimedia Commons

Seweryn Franciszek Światopełk-Czetwertyński herbu Pogoń Ruska (18 kwietnia 1873 w Warszawie, zm. 19 czerwca 1945 w Edynburgu) – polski polityk narodowy okresu II RP, wicemarszałek Sejmu, ziemianin, działacz gospodarczy i społeczny, właściciel m.in. Hotelu Europejskiego w Warszawie. Wicemarszałek Sejmu II i III kadencji, poseł na Sejm I, II i III kadencji w II RP z ramienia Związku Ludowo-Narodowego oraz Stronnictwa Narodowego.

Życiorys

Urodził się w Warszawie w arystokratycznej rodzinie. Był synem księcia Włodzimierza Ludwika (1837–1918), uczestnika powstania styczniowego, i Marii Wandy z. Uruskich h. Sas.

Ukończył gimnazjum realne i agronomię na politechnice w Rydze. W trakcie studiów został przyjęty do korporacji akademickiej Arkonia^[1]. Następnie studiował na Uniwersytecie w Bonn.

Wydawca i współwłaściciel „Gazety Warszawskiej” i „Reformy”. W 1904 został wiceprezesem warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. Od 1905 był członkiem Ligi Narodowej.

W styczniu 1903 utworzył m.in. wraz z Maurycym Spokornym, Maciejem Mikołajem Radziwiłłem i Michałem Woronieckim Towarzystwo Akcyjne Tramwajów Miejskich w Warszawie, które w tym samym roku uzyskało koncesję na budowę i eksploatację sieci tramwajów elektrycznych w tym mieście. Inwestycję realizował niemiecki koncern „Siemens i Halske”. Pierwszą linię otwarto 26 III 1908 roku.

W 1906 wybrano go posłem do rosyjskiej Dumy. W latach 1907–1917 prezes Centralnego Towarzystwa Rolniczego, prezes Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów^[2], a od 1914 także pierwszy prezes Centralnego Komitetu Obywatelskiego (do 1915).

Po wybuchu I wojny światowej, od 1915 był pełnomocnikiem Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Rosji, występował za autonomią Królestwa Polskiego w ramach Imperium Rosyjskiego, później bronił idei całkowitej niepodległości Polski.

Po załamaniu się frontu rosyjskiego w 1915 bezskutecznie protestował przeciwko stosowanej przez Rosjan w Królestwie Polskim taktyce „spalonej ziemi”. Przebywając w Petersburgu brał udział w pertraktacjach prowadzonych z wojskowymi władzami rosyjskimi na temat formowania armii polskiej w Rosji. Członek Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego^[3]. W 1918 został aresztowany przez bolszewików i przebywał w więzieniu w Homlu.

Od 1918 w Związku Ziemian. Był członkiem Komitetu Narodowego Polskiego (1914–1917)^[4].

W międzywojennej Polsce był właścicielem majątku Suchowola liczącym 81.000 ha i fabryki wódek, prowadził Hotel Europejski w Warszawie, był właścicielem Dynasów. Zasiadał również w Sejmie II RP, kolejno w kadencjach: I (1922–1927), II (1928–1930) i III (1930–1935). Od marca 1928 do października 1931 był wicemarszałkiem Sejmu^[5]. Publikował m.in. w „Gazecie Rolniczej”, „Gazecie Warszawskiej” i „Przeglądzie Narodowym”.

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 przeniósł się na stałe do Suchowoli, gdzie 20 marca 1941 został aresztowany przez Gestapo. Więziony na zamku w Lublinie, od 7 kwietnia 1941 w Auschwitz, od 8 kwietnia 1944 w Buchenwaldzie, gdzie 11 kwietnia 1945 został wyzwolony przez wojska amerykańskie. Następnie wyjechał do Wielkiej Brytanii. Tutaj, z powodu wycieńczenia spowodowanego warunkami obozowymi, dwa miesiące później zmarł w Edynburgu, w szpitalu polskim im. I. Paderewskiego.

Pochowany został na tamtejszym cmentarzu Mount Vernon. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (pod murem II-grób 18/19)^[6].

Rodzina

Od 1898 żonaty z Zofią z hr. Przezdzieckich (1879–1949), córką Gustawa, współzałożyciela i prezesa Warszawskiego Pogotowia Ratunkowego. Mieli siedmioro dzieci: Włodzimierz (1907-1965), Stefan (1910-1978), Maria (1899-1991), Barbara (1900-1970, żona Remigiusza Adama Grocholskiego, ppłk. WP i AK, w czasie II wojny światowej komendanta "Wachlarza"), Anna z męża Potocka (1902-1987), Elżbieta z męża Plater-Zyberk (1905-1971) i Krystyna (1918-1994, ps. Czet, żołnierz 1. pułku szwoleżerów AK, uczestniczka powstania warszawskiego).

Przypisy

↑ Księga Pamiątkowa Arkonii 1879–1929.
↑ Jubileusz warszawskiego Tow. cyklistów. „Nowości Illustrowane”. Nr 4, s. 15-16, 27 stycznia 1912.
↑ Ludwik Bazylow, Polacy w Petersburgu, 1984, s. 430.
↑ Roman Dmowski, Polityka polska i odbudowanie państwa t. II, Warszawa 1988, s. 202.
↑ Gątarczyk A., Seweryn Książę Czetwertyński, Biografia, Radzyń Podlaski 2007.
↑ Cmentarz Stare Powązki: ŚWIATOPOŁK CZETWERTYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-31] .

Bibliografia, linki

Czetwertyński Seweryn w: Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1 s. 258, biogram opracował Czesław Brzoza
Czetwertyński-Światopełk książę Seweryn Franciszek 1873-1945 - biogram w bazie Sejmu RP
Publikacje Seweryna Czetwertyńskiego w serwisie Polona.pl

[1] Księga Pamiątkowa Arkonii 1879–1929.

[2] Jubileusz warszawskiego Tow. cyklistów. „Nowości Illustrowane”. Nr 4, s. 15-16, 27 stycznia 1912.

[3] Ludwik Bazylow, Polacy w Petersburgu, 1984, s. 430.

[4] Roman Dmowski, Polityka polska i odbudowanie państwa t. II, Warszawa 1988, s. 202.

[5] Gątarczyk A., Seweryn Książę Czetwertyński, Biografia, Radzyń Podlaski 2007.

[6] Cmentarz Stare Powązki: ŚWIATOPOŁK CZETWERTYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-31] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Marszałek Sejmu	Ignacy Daszyński (PPS)
Wicemarszałkowie	Seweryn Czetwertyński (ZLN) Jan Dąbski (SCh) Zygmunt Marek (PPS) Kazimierz Pużak (PPS) Zygmunt Żuławski (PPS) Michał Róg (PSL „Wyzwolenie”) Wołodymyr Zahajkewycz (Ukraińsko-Białoruski Klub Sejmowy)

Marszałek Senatu	Kazimierz Świtalski (BBWR)
Wicemarszałkowie	Stanisław Car (BBWR) Jan Piłsudski (BBWR) Karol Polakiewicz (BBWR) Seweryn Czetwertyński (SN) Jan Dąbski (PSL „Piast”-Centrolew) Wacław Makowski (BBWR)

Sejm II RP	Jakub Bojko (1919–1922) Andrzej Maj (1919–1922) Jędrzej Moraczewski (1919–1925) Stanisław Osiecki (1919–1922) Józef Ostachowski (1919) Stanisław Nowicki (1919) Zygmunt Seyda (1921–1925) Ludwik Gdyk (1922–1928) Aleksander Zwierzyński (1922 26 marca 1928) Juliusz Poniatowski (1922–1927) Leon Pluciński (1925–1926) Ignacy Daszyński (1925–1928) Jan Dębski (1925–1928) Zygmunt Marek (1928–1930) Jan Woźnicki (1928–1930) Wołodymyr Zahajkewycz (1928–1930) Seweryn Czetwertyński (1928–1931) Jan Dąbski (1928–1931) Michał Róg (1930–1935) Zygmunt Żuławski (1930) Jan Piłsudski (1930–1931) Karol Polakiewicz (1930–1935) Stanisław Car (1930–1935) Wacław Makowski (1931–1935) Władysław Byrka (1935–1936) Bogusław Miedziński (1935–1938) Bohdan Podoski (1935–1938) Tadeusz Schaetzel (1935–1938) Stanisław Kielak (1936–1938) Wasyl Mudry (1935–1939) Zygmunt Wenda (1938–1939) Wacław Długosz (1938–1939) Jan Henryk Jedynak (1938–1939) Leon Surzyński (1938–1939)
Sejm RP/PRL	Wacław Barcikowski (1947–1952) Stanisław Szwalbe (1947–1952) Roman Zambrowski (1947–1952) Franciszek Mazur (1952–1956) Józef Ozga-Michalski (1952–1956) Stanisław Kulczyński (1952–1956) Jerzy Jodłowski (1957–1961) Zenon Kliszko (1957–1961) Zenon Kliszko (1961–1965) Jan Wende (1961–1965) Zenon Kliszko (1965–1969) Jan Wende (1965–1969) Zenon Kliszko (1969–1971) Jan Wende (1969–1971) Andrzej Werblan (1971–1972) Halina Skibniewska (1971–1972) Andrzej Benesz (1971–1976) Halina Skibniewska (1972–1976) Andrzej Werblan (1972–1976) Halina Skibniewska (1976–1980) Piotr Stefański (1976–1980) Andrzej Werblan (1976–1980) Halina Skibniewska (1980–1985) Piotr Stefański (1980–1985) Andrzej Werblan (1980–1982) Zbigniew Gertych (1982–1985) Jerzy Ozdowski (1982–1985) Jadwiga Biedrzycka (1985–1988) Jerzy Ozdowski (1985–1989) Mieczysław Rakowski (1985–1988) Marek Wieczorek (1985–1989) Elżbieta Gacek (1988–1989) Tadeusz Porębski (1988–1989) Teresa Dobielińska-Eliszewska (1989–1991) Tadeusz Fiszbach (1989–1991) Olga Krzyżanowska (1989–1991)
Sejm III RP	Henryk Bąk (1991–1993) Andrzej Kern (1991–1993) Jacek Kurczewski (1991–1993) Dariusz Wójcik (1991–1993) Józef Zych (1991–1993) Olga Krzyżanowska (1993–1997) Aleksander Małachowski (1993–1997) Józef Zych (1993–1995) Włodzimierz Cimoszewicz (1995–1996) Marek Borowski (1996–2001) Jan Król (1997–2001) Franciszek Stefaniuk (1997–2001) Stanisław Zając (1997–2001) Andrzej Lepper (2001) Tomasz Nałęcz (2001–2005) Donald Tusk (2001–2005) Janusz Wojciechowski (2001–2004) Kazimierz Ujazdowski (2004–2005) Józef Zych (2004–2005) Jarosław Kalinowski (2005–2007) Bronisław Komorowski (2005–2007) Marek Kotlinowski (2005–2006) Andrzej Lepper (2005–2006) Wojciech Olejniczak (2005–2007) Genowefa Wiśniowska (2006–2007) Janusz Dobrosz (2006–2007) Jarosław Kalinowski (2007–2009) Stefan Niesiołowski (2007–2011) Krzysztof Putra (2007–2010) Jerzy Szmajdziński (2007–2010) Ewa Kierzkowska (2009–2011) Jerzy Wenderlich (2010–2011) Marek Kuchciński (2010–2011) Cezary Grabarczyk (2011–2014) Eugeniusz Grzeszczak (2011–2015) Marek Kuchciński (2011–2015) Wanda Nowicka (2011–2015) Jerzy Wenderlich (2011–2015) Elżbieta Radziszewska (2014–2015) Joachim Brudziński (2015–2018) Barbara Dolniak (2015–2019) Małgorzata Kidawa-Błońska (2015–2023) Ryszard Terlecki (2015–2023) Stanisław Tyszka (2015–2019) Beata Mazurek (2018–2019) Małgorzata Gosiewska (2019–2023) Włodzimierz Czarzasty (od 2019) Piotr Zgorzelski (od 2019) Krzysztof Bosak (od 2023) Dorota Niedziela (od 2023) Monika Wielichowska (od 2023)