Паўночны флот ВМФ СССР

Чырвонасцяжны Паўночны флот ВМФ СССР
Першая савецкая атамная падводная лодка «Ленінскі Камсамол» К-3
Гады існавання	1937—1991
Краіна	СССР
Уваходзіць у	Ваенна-марскі флот СССР
Тып	Ваенна-марскія сілы
Дыслакацыя	Мурманск, Северадзвінск
Удзел у	Вялікая Айчынная вайна
Знакі адрознення

Чырво́насцяжны Паўно́чны флот Вае́нна-Марско́га Фло́ту СССР — аператыўна-стратэгічнае аб'яднанне ВМФ СССР.

Гісторыя

Паўночная ваенная флатылія

У чэрвені 1933 года ў сувязі з абвастрэннем міжнароднай абстаноўкі было вырашана стварыць у басейне Баранцавага мора Паўночную ваенную флатылію. Для яе фарміравання ў маі—верасні 1933 года з Балтыйскага мора былі пераведзены 2 атрады караблёў. Першапачаткова флатылія базіравалася ў Мурманску. Да канца 1933 года флатылія мела ў сваім складзе 3 эсмінцы, 3 вартавых карабля і 3 падводныя лодкі (тыпу Д), якія былі арганізацыйна зведзены ў асобныя дывізіёны эсмінцаў, вартавых караблёў і падводных лодак. Акрамя таго, у яе ўваходзілі 3 тральшчыка, некалькі дапаможных суднаў, часткі берагавой абароны Мурманскага УР, пасты назірання і сувязі на ўзбярэжжы Кольскага заліва, гідраграфічная служба и служба тыла. Пасля завяршэння асноўных работ па стварэнню галоўнай базы ў Палярным туды былі пераведзены з Мурманска надводныя караблі (у кастрычніку 1934 года) і ПЛ (кастрычнік 1935 года), а таксама штаб, палітаддзел і іншыя ўстановы флатыліі. У верасні 1935 года ў Кольскі заліў было перабазіравана звяно самалётаў «МБР—2» — першае падраздзяленне марской авіяцыі флатыліі.

Перад вайной

Загадам наркама абароны СССР ад 11 мая 1937 года Паўночная ваенная флатылія была пераўтворана ў Паўночны флот. Былі прынятыя меры па далейшаму ўмацаванню яго карабельнага складу, удасканаленню баявой і палітычнай падрыхтоўкі асабістага складу. У часы савецка-фінскай вайны П. ф. паспяхова выканаў шэраг важных задач па падтрымцы і забеспячэнню баявых дзеянняў сухапутных войск.

Вялікая Айчынная вайна

У Вялікую Айчынную вайну Паўночны флот уступіў у складзе 8 эсмінцаў, 15 падводных лодак, 7 вартавых караблёў, 15 вартавых катараў, 2 тральшчыкаў і міннага загараджальніка. Авіяцыя флоту налічвала 116 самалётаў.

Для абароны саюзных канвояў караблі Паўночнага флота здзейснілі 838 выхадаў у мора. Да вырашэння гэтай задачы прыцягвалася вялікая колькасць авіяцыі флоту. Важнай задачай з'яўлялася абарона ўнутраных марскіх зносін. Усяго за час вайны Паўночны флот забяспечыў праводку каля 1,5 тысячы суднаў у складзе знешніх і звыш за 2,5 тысячы суднаў у складзе ўнутраных канвояў.

Дзеянні па парушэнні марскіх камунікацый праціўніка Паўночны флот вёў пераважна сіламі ПЛ і авіяцыі. Асноўная роля пры гэтым у першыя 2 гады вайны належала ПЛ, а з 2-й паловы 1943 — авіяцыі Паўночнага флоту. Шырока практыкаваліся сумесныя дзеянні разнастайных сіл флота.

Усяго за часы Вялікай Айчыннай вайны праціўнік страціў звыш 200 баявых караблёў і дапаможных суднаў, больш 400 транспартных суднаў (агульным танажом звыш 1 мільёна тон), каля 1300 самалётаў. Больш за 48 тысячы маракоў былі адзначаны высокімі дзяржаўнымі ўзнагародамі, 85 было прысвоена званне Герой Савецкага Саюза, у тым ліку двум — двойчы.

У складзе Паўночнага флота 12 баявых караблёў, часцей і злучэнняў атрымалі назву гвардзейскія, 47 былі ўзнагароджаныя ордэнамі (з іх 3 двойчы), 14 былі прысвоены ганаровыя назвы.

1945—1991 гады

У пасляваенныя гады Паўночны флот атрымаў першакласныя надводныя караблі і ПЛ, новыя самалёты, сучасную зброю. Аснову баявой моцы флоту складалі атамныя ПЛ, ракетоносная і супрацьлодкавая авіяцыя.

У ліпені 1962 года атамная ПЛ Паўночнага флота «Ленінскі камсамол» здзейсніла працяглы паход пад льдамі Паўночнага Ледавітага акіяна.

У 1963 годзе паспяховы паход пад льдамі і ўсплыванне ў геаграфічнай кропцы Паўночнага полюса ажыццявіла атамная ПЛ пад камандаваннем капітана 2-га рангу Ю. А. Сысоева; яе экіпаж узняў там Дзяржаўны сцяг СССР і Ваенна-марскі сцяг СССР. У лютым-сакавіку 1966 года некалькі атамных ПЛ Паўночнага флота пад камандаваннем контр-адмірала А. І. Сарокіна здзейснілі першы ў гісторыі групавой кругасветны паход у падводным становішчы. Паўночны флот удзельнічаў у вучэнні «Поўнач» і манеўрах «Акіян».

7 мая 1965 года Паўночны флот быў узнагароджаны ордэнам Чырвонага Сцяга за выдатныя заслугі перад Радзімай, масавы гераізм, самааданую стойкасць, мужнасць і высокую баявую актыўнасць, праяўленыя ў барацьбе з нямецка-фашысцкімі захопнікамі пры абароне савецкага Запаляр'я ў часы Вялікай Айчыннай вайны.

Камандуючыя

Камандуючыя Паўночнай ваеннай флатыліяй

• 1933—1935 — капітан 1-га рангу З. А. Закупнеў;
• 1935—1937 — флагман 1-га рангу К. І. Душэнаў;

Камандуючыя Паўночным флотам

• 1937—1938 — флагман 1-га рангу К. І. Душэнаў;
• 1938—1940 — контр-адмірал В. П. Дрозд;
• 1940—1946 — адмірал А. Р. Галаўко;
• 1946—1952 — адмірал В. І. Платонаў;
• 1952—1962 — адмірал А. Т. Чабаненка;
• 1962—1964 — адмірал У. А. Касатонаў;
• 1964—1972 — адмірал флоту С. М. Лобаў;
• 1972—1977 — адмірал флоту Г. М. Ягораў;
• 1977—1981 — адмірал У. М. Чарнавін;
• 1981—1985 — адмірал А. П. Міхайлоўскі;
• 1985—1988 — адмірал І. М. Капітанец;
• 1988—1992 — адмірал Ф. М. Громаў.

Літаратура

• СЕВЕРНЫЙ ФЛОТ / В. Н. Чернавин // Радиоконтроль — Тачанка / [под общ. ред. Н. В. Огаркова]. — М. : Военное издательство Министерства обороны СССР, 1980. — С. 294—295. — (Советская военная энциклопедия : [в 8 т.]; 1976—1980).
• Исаков И.С. Война на Северном театре / Исаков И.С. // Военно-морской флот СССР в Отечественной войне. — М.-Л.: Военно-Морское Издательство НКВМФ СОЮЗА ССР, 1944.