Jump to content

Կելտական լեզուներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
     Հունարեն      Ռոմանական լեզուներ      Հնդիրանական լեզուներ      Կելտական լեզուներ      Գերմանական լեզուներ      Հայերեն      Բալթյան լեզուներ      Սլավոնական լեզուներ      Ալբաներեն      Հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի մեջ չմտնող լեզուներ

Կելտական լեզուներ, հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի մի ճյուղ, որը բաժանվում է երկու ենթախմբի՝ մայրցամաքային և կղզիների։ Լեզվախումբը բնութագրելու համար «կելտական» բառը առաջին անգամ օգտագործել է Էդվարդ Լլոդը 1707 թվականին[1]։ Կելտական լեզուները տարավածված են հիմնական հյուսիսարևմտյան Եվրոպայում, առավելապես Իռլանդիայում, Շոտլանդիայում, Բրետանում, Կոռնուոլում և Մեն կղզում, ինչպես նաև Քեյփ Բրեթըն կղզում։ Արգենտինայի Պատագոնիա շրջանում գոյություն ունի ուելսախոս որոշ բնակչություն։ Որոշ կելտախոսների կարելի է գտնել նաև ԱՄՆ-ում[2], Կանադայում, Ավստրալիայում[3] և Նոր Զելանդիայում[4] կելտական գաղութներում։ Այդ բոլոր վայրերում կելտական լեզուներով խոսում են ազգային փոքրամասնությունները, չնայած նրանք դեռ շարունակում են մայրենի լեզվի վերակենդանացման փորձերը։

Ապրող

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

SIL Ethnologue «ապրող» կելտական լեզուների ցանկի մեջ ընդգրկում է վեց լեզու, որոնցից չորսը ունեն մայրենի խոսողների զգալի թիվ։ Դրանք են գոյդելյան իռլանդերենը (Gaeilge), հին իռլանդերենից ծագող գելական շոտլանդերենը (Gàidhlig), և կելտական բրիտաներենից ծագող բրիտական ուելսերենը և բրետոներենը։

Երկու լեզվով՝ կոռներենով և մեներենով, խոսում էին նորագույն ժամանակաշրջանում, սակայն այժմ դրանք արդեն մեռյալ են որպես կենցաղի լեզուներKoch, John T. (2006). Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. էջեր 34, 365–366, 529, 973, 1053. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 15-ին.</ref>[5][6]։ Չնայած դրա, այդ երկու լեզվի վերակենդանացման շարժման արդյունքում արդեն գոյություն ունեն մարդիկ, այդ թվում նաև երեխաներ, որոնց համար քորներենը և մեներենը դարձել է կամ դառնում է մայրենի լեզու[7][8]։

Կոշտ ասած, այժմ ընդհանուր առմամբ կա մոտ մեկ միլիոն մարդ, որոնց համար կելտական լեզուներից մեկը մայրենի է[9] 2010 թվականին գրանցվել է ավելի քան 1.4 մարդ, որոնց համար կելտական լեզուն մայրենի է[10]։

Վիճակագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լեզու Ինքնանվանում Տարածքներ
Ուելսերեն Cymraeg Ուելս;
Chubut
Իռլանդերեն Gaeilge Իռլանդիա
Բրետոներեն Brezhoneg Բրետան
Գելական շոտլանդերեն Gàidhlig Շոտլանդիա
Քորներեն Kernewek Քորնուոլ
Մեներեն Gaelg Մեն կղզի

Խառը լեզուներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Cunliffe, Barry W. 2003. The Celts: a very short introduction. P.48
  2. ↑ "Language by State – Scottish Gaelic" Արխիվացված 2012-01-11 Wayback Machine on Modern Language Association website. Retrieved 27 December 2007
  3. ↑ "Languages Spoken At Home" from Australian Government Office of Multicultural Interests website. Retrieved 27 December 2007
  4. ↑ Languages Spoken:Total Responses from Statistics New Zealand website. Retrieved 5 August 2008
  5. ↑ «A brief history of the Cornish language». Maga Kernow. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  6. ↑ Beresford Ellis, Peter (1990, 1998, 2005). The Story of the Cornish Language. Tor Mark Press. էջեր 20–22. ISBN 0-85025-371-3.
  7. ↑ Published on Thu 20 15 Mar:54:30 GMT 2008. «Fockle ny ghaa: schoolchildren take charge». Iomtoday.co.im. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2011 թ, օգոստոսի 19–ին-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  8. ↑ «'South West:TeachingEnglish:British Council:BBC». BBC/British Council website. BBC. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2010 թ, փետրվարի 9-ին.
  9. ↑ «Celtic Languages». Ethnologue. Վերցված է 2010 թ, մարտի 9-ին.
  10. ↑ Crystal, David (2010). The Cambridge Encyclopedia of Language. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-73650-3.
  11. ↑ «Shelta». Ethnologue. Վերցված է 2010 թ, մարտի 9-ին.
  12. ↑ «ROMLEX: Romani dialects». Romani.uni-graz.at. Վերցված է 2011 թ, օգոստոսի 19–ին-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ball, Martin J. & James Fife (ed.) (1993). The Celtic Languages. London։ Routledge. ISBN 0-415-01035-7.
  • Borsley, Robert D. & Ian Roberts (ed.) (1996). The Syntax of the Celtic Languages: A Comparative Perspective. Cambridge։ Cambridge University Press. ISBN 0521481600.
  • Cowgill, Warren (1975). «The origins of the Insular Celtic conjunct and absolute verbal endings». In H. Rix (ed.). Flexion und Wortbildung: Akten der V. Fachtagung der Indogermanischen Gesellschaft, Regensburg, 9.–14. September 1973. Wiesbaden: Reichert. էջեր 40–70. ISBN 3-920153-40-5.
  • Celtic Linguistics, 1700–1850 (2000). London; New York։ Routledge. 8 vols comprising 15 texts originally published between 1706 and 1844.
  • Forster, Peter; Toth, Alfred (2003 թ․ հուլիս). «Toward a phylogenetic chronology of ancient Gaulish, Celtic, and Indo-European». Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 100 (15): 9079–84. doi:10.1073/pnas.1331158100. PMC 166441. PMID 12837934.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  • Gray, Russell D.; Atkinson, Quintin D. (2003 թ․ նոյեմբեր). «Language-tree divergence times support the Anatolian theory of Indo-European origin». Nature. 426 (6965): 435–9. Bibcode:2003Natur.426..435G. doi:10.1038/nature02029. PMID 14647380.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  • Hindley, Reg (1990). The Death of the Irish Language: A Qualified Obituary. Routledge. ISBN 0-415-04339-5.
  • Lewis, Henry & Holger Pedersen (1989). A Concise Comparative Celtic Grammar. Göttingen։ Vandenhoeck & Ruprecht. ISBN 3-525-26102-0.
  • McCone, Kim (1991). «The PIE stops and syllabic nasals in Celtic». Studia Celtica Japonica. 4: 37–69.
  • McCone, Kim (1992). «Relative Chronologie: Keltisch». In R. Beekes, A. Lubotsky, and J. Weitenberg (eds.) (ed.). Rekonstruktion und relative Chronologie: Akten Der VIII. Fachtagung Der Indogermanischen Gesellschaft, Leiden, 31. August–4. September 1987. Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck. էջեր 12–39. ISBN 3-85124-613-6. {{cite book}}: |editor= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link)
  • McCone, K. (1996). Towards a Relative Chronology of Ancient and Medieval Celtic Sound Change. Maynooth: Department of Old and Middle Irish, St. Patrick's College. ISBN 0-901519-40-5.
  • Russell, Paul (1995). An Introduction to the Celtic Languages. Longman. ISBN 0-582-10082-8.
  • Schmidt, K. H. (1988). «On the reconstruction of Proto-Celtic». In G. W. MacLennan (ed.). Proceedings of the First North American Congress of Celtic Studies, Ottawa 1986. Ottawa: Chair of Celtic Studies. էջեր 231–48. ISBN 0-09-693260-0.
  • Schrijver, Peter (1995). Studies in British Celtic historical phonology. Amsterdam: Rodopi. ISBN 90-5183-820-4.
  • Schumacher, Stefan; Schulze-Thulin, Britta; aan de Wiel, Caroline (2004). Die keltischen Primärverben. Ein vergleichendes, etymologisches und morphologisches Lexikon (German). Innsbruck: Institut für Sprachen und Kulturen der Universität Innsbruck. ISBN 3-85124-692-6.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կելտական լեզուներ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կելտական_լեզուներ&oldid=9568946» էջից