VIAF
VIAF | |
---|---|
viaf.org(անգլ.) | |
Տեսակ | name authority file?, տվյալների հավաքածու, առցանց ծառայություն, ինտերնետ-որոնողական համակարգ և digital catalog? |
Գրանցում | չկա |
Լեզու | բազմալեզու[1] |
Սեփականատեր | OCLC |
Բացված | 2003[2][3][4] |
Ընթացիկ կարգավիճակ | գործում և զարգանում է |
VIAF Վիքիպահեստում |
VIAF (անգլ.՝ Virtual International Authority File - Միջազգային նույնականացման վիրտուալ նիշք[5]) - չափորոշչային վերահսկողության միջազգային վիրտուալ կատալոգ (տեղեկություններ ստեղծագործությունների ու նրանց հեղինակների մասին)։ Նախագծի մշակմանը մասնակցել են մի քանի համաշխարհային խոշորագույն գրադարաններ, այդ թվում՝ Գերմանական ազգային գրադարանը, ԱՄՆ Կոնգրեսի Գրադարան[6][7]։
VIAF-ը հանդիսանում է միջազգայնորեն ճանաչված դասակարգման համակարգ։ Սա մի քանի ազգային գրադարանների համատեղ նախագիծ է և կառավարվում է Առցանցային համակարգչային գրադարանային կենտրոնի (OCLC) կողմից[8]։ Նախագիծը նախաձեռնել են Գերմանական ազգային գրադարանը և ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի Գրադարանը։ Նախագիծը հիմնադրվել է 2000 թվականին[9]։
Նախագծի համառոտ պատմություն[7]
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1998 թվականի ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի Գրադարանը (LC), Գերմանական գրադարան (DNB) և OCLC ձեռնամուխ եղան հայեցակարգային նախագծի ստեղծման, որպեսզի անձնական անունների մատենագիտական գրառումները կապվեն միասնական համակարգով։
VIAF Կոնսորցիումը ձևավորվել է LC, DNB և OCLC գրավոր համաձայնությամբ 2003 թվականի օգոստոսին։ Համաձայնագիրը ստորագրվել է Բեռլինում կայացած IFLA 69-րդ Գլխավոր կոնֆերանսին։
Ֆրանսիայի ազգային գրադարանը (BNF) համաձայնագրին միացել է 2007 թվականի հոկտեմբերի 5-ի կոնսորցիումում։
Այս չորս կազմակերպությունները՝ LC, DNB, BnF և OCLC, ստանձնեցին կոնսորցիումում ղեկավարների դերը՝ ընդհանուր պատասխանատվություն ունենալով VIAF-ի, VIAF հոսթինգի և ծրագրային ապահովման մատակարարման, ինչպես նաև տվյալների մատենագրական բովանդակության համար։ Լրացուցիչ կազմակերպություններն արդեն ավելի ուշ միացան կոնսորցիումին՝ տրամադրելով ելակետային նիշքերը և VIAF-ի առաջխաղացման համար փորձ։
2010 թվականին հաստատությունների ղեկավարների շրջանում սկսվեցին լուրջ բանակցություններ և քննարկումներ VIAF-ի համար համապատասխան երկարաժամկետ կազմակերպական պայմանավորվածության համար։ Բազմաթիվ տարբերակների և աշխատանքի սկզբունքների քննարկումից հետո հեղինակները համաձայնեցին VIAF-ը վերագրել OCLC ծառայությանը։ 2011 թվականին քննարկվեցին անցման մանրամասները և բոլոր մասնակիցների համաձայնությունից հետո 2012 թվականին սկսվեց անցումը։
Նախագծի նկարագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համակարգի նպատակն է կապել մի քանի ազգային նույնականացուցիչներ (ինչպես, օրինակ, գերմանական GND, (նախկինում PND անձանց համար), ամերիկյան LCCN, ֆրանսիակն BNF և այլ) դասակարգման և որոնման միասնական համակարգում։ VIAF գրառումը ստանում է ստանդարտ եզակի համար, պարունակում է սկզբնաղբյուրի նախնական գրանցումների ամբողջական հավաքածուն, ինչպես նաև հղվում է դեպի բնօրինակ աղբյուրները։ Տվյալներն ազատորեն հասանելի համացանցի միջոցով և կարող են օգտագործվել հետազոտությունների և տվյալների փոխանակման նպատակով նաև գրադարանային ֆոնդերի միջոցով էլեկտրոնային տարբերակով։ Փոխադարձ թարմացումը կատարվում է ըստ Բաց արխիվների նախաձեռնության (OAI)։
Նիշքերի համարներն ավելացվում են նաև Վիքիպեդիայի կենսագրական և այլ հոդվածներում։
Օգտագործելով VIAF կայքի միջերեսը (ինտերֆեյս)՝ համակարգը թույլ է տալիս մատենագիտական գրառումների որոնում կատարել բնագրի լեզվով կամ օգտվողի լեզվով։ Տվյալների արտածումը տեղի է ունենում նույնանուն գրառումների միաձուլման ճանապարհով։ Որոնման ընթացքում օգտագործվում է ներքին ինդեքսավորումը։ Դա արվել է, որպեսզի բացառվի արգելափակումը և խուսափվի կայքի ծանրաբեռումից։ Հավաքագրման և որոնման ալգորիթմները բաժանվում են երեք կատեգորիայի՝ ուժեղ, չափավոր և թույլ, որպեսզի ապահովի ավելի մեծ անվտանգություն VIAF վիրտուալ ընդլայնված գրառումների կառուցման ժամանակ։ Գործողությունն օգտագործում է OAI պրոտոկոլ կենտրոնական սերվերից ազգային և տարածաշրջանային գործակալություններից նույնականացման նիշքի մետատվյալները հավաքագրելիս։ Համակարգը իրենից ներկայացնում է վիրտուալ ենթակարգավորում, քանի որ ամբողջական գրառումը մնում է նույնականված նիշքի բնօրինակում, իսկ տվյալների միայն մի փոքր մասն է հավաքված կենտրոնական սերվերում։ Ներկայումս նախագծում մասնակցում են 38 կատալոգագիր հաստատություններ, այդ թվում՝ 11-ը թեսթային ռեժիմում (նրանց թվում է անգլերեն Վիքիպեդիան)։ Ժամանակի ընթացքում դրանց քանակն ավելանում է։ Թեև VIAF գործառույթները ճշգրիտ են միայն շնորհիվ գործակալությունների կողմից տրամադրած տվյալների որակի, VIAF-ը դառնում է ավելի հետևողական և հուսալի համակարգ[10]։
Մասնակիցներ գրադարաններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հ/հ | Շինության լուսանկար | Հայերեն անվանում | Բնօրինակ անվանում | Տեղակայություն | Երկիր | Դասակարգման ծածկագիր | Ցուցիչի օրինակ |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Իտալական գրադարանների միասնական կատալոգի ինստիտուտ | Istituto Centrale per il Catalogo Unico | Հռոմ | Իտալիա | ICCU | IT/ICCU/RAVV/088390 | |
2 | Գերմանիայի ազգային գրադարան | Deutsche Nationalbibliothek | Մայնի Ֆրանկֆուրտ | Գերմանիա | GND | DNB/11864291X | |
3 | Գեթի հետազոտական ինստիտուտ | Getty Research Institute | Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա | ԱՄՆ | JPG | ULAN/500327036 | |
4 | Կանադայի գրադարան և արխիվ | Bibliothèque et Archives Canada | Օտտավա, Օնտարիո | Կանադա | LAC | LAC/0040H0370F | |
5 | Ալեքսանդրինի գրադարան | Bibliotheca Alexandrina | Ալեքսանդրիա | Եգիպտոս | EGAXA | EGAXA/vtls000791617 | |
6 | Կոնգրեսի գրադարան + 8 գրադարան | Library of Congress (NACO consortium) | Վաշինգտոն ԿՇ | ԱՄՆ | LCCN | n/79/068416 | |
7 | Ազգային խորհրդարանային գրադարան (Ճապոնիա) | 国立国会図書館 | Տոկիո և Կիոտո | Ճապոնիա | NDL | NDL/00458898 | |
8 | Ավստրալիայի ազգային գրադարան | National Library of Australia | Կանբերրա | Ավստրալիա | NLA | NLA/000036180076 | |
9 | Ֆրանսիայի ազգային գրադարան | Bibliothèque nationale de France | Փարիզ | Ֆրանսիա | BNF | cb11926775j | |
10 | Իսրայելի ազգային գրադարան | הספרייה הלאומית | Երուսաղեմ | Իսրայել | NLI | NLI/000131866 | |
11 | Պորտուգալիայի ազգային գրադարան | Biblioteca Nacional de Portugal | Լիսաբոն | Պորտուգալիա | BNP | PTBNP/56654 | |
12 | Իսպանիայի ազգային գրադարան | Biblioteca Nacional de España | Մադրիդ | Իսպանիա | BNE | BNE/XX933715 | |
13 | Շվեդիայի ազգային գրադարան | Kungliga Biblioteket | Ստոկհոլմ | Շվեդիա | SELIBR | SELIBR/97268 | |
14 | Չեխիայի ազգային գրադարան | Národní knihovna České republiky | Պրահա | Չեխիա | NKC | NKC/jn19981002230 | |
15 | Սեչենյի անվան ազգային գրադարան | Országos Széchényi Könyvtár | Բուդապեշտ | Հունգարիա | NSZL | NSZL/000000001730 | |
16 | RERO: Արևմտյան Շվեյցարիայի գրադարանային ցանց | Réseau des bibliothèques de Suisse occidentale or Westschweizer Bibliothekverbund | Շվեյցարիա | RERO | RERO/vtls013481645 | ||
17 | Ֆրանսիական համալսարանների գրադարանային կոնսորցիում | Système universitaire de documentation | Ֆրանսիա | SUDOC | SUDOC/085948470 | ||
18 | Շվեյցարիայի ազգային գրադարան | Schweizerische Nationalbibliothek, Bibliothèque nationale suisse, Biblioteca nazionale svizzera, Rete delle bibliotheche della Svizzera occidentale | Բեռն | Շվեյցարիա | SWNL | SWNL/vtls000204495 | |
19 | NUKAT: Լեհաստանի գիտական գրադարանների միասանական կատալոգ | NUKAT: katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych | Վարշավա | Լեհաստան | NUKAT | NUKAT/n/94202820 | |
20 | Վատիկանի գրադարան | Bibliotheca Apostolica Vaticana | - | Վատիկան | BAV | BAV/ADV10242315 | |
21 | BIBSYS | BIBSYS | Տրոնհեյմ | Նորվեգիա | BIBSYS | BIBSYS/x90952390 | |
22 | Ֆլամանդական հանրային գրադարաններ | Flemish Public Libraries | Բրյուսել | Բելգիա | BIBNET | BIBSYS/x90952390 | |
23 | Դանիայի թագավորական գրադարան + 1 գրադարան | Danish Library Center | Կոպենհագեն | Դանիա | ВВС | 8709791159102x | |
24 | Լատվիայի ազգային գրադարան | Latvijas Nacionālā bibliotēka | Ռիգա | Լատվիա | LNB-LNC | LNB-LNC10-000012145 | |
25 | Լեհաստանի ազգային գրադարան | Biblioteka Narodowa w Warszawie | Վարշավա | Լեհաստան | NLP | NLP-a21143511 | |
26 | Կատալոնիայի գրադարան | Biblioteca de Catalunya | Բարսելոնա | Իսպանիա | BNC | BNC-a10604303 | |
27 | Լյուքսեմբուրգի ազգային գրադարան | Bibliothèque nationale de Luxembourg | Լյուքսեմբուրգ | Լյուքսեմբուրգ |
Գրադարաններ և ծրագրեր, որոնք ներգրավված են փորձարկման ռեժիմում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հ/հ | Շինության լուսանկար | Հայերեն անվանում | Բնօրինակ անվանում | Տեղակայություն | Երկիր | Դասակարգման ծածկագիր | Ցուցիչի օրինակ |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Ռուսաստանի ազգային գրադարան | Российская национальная библиотека | Սանկտ Պետերբուրգ | Ռուսաստան | RSL | RSL/nafpn-000084026 | |
2 | Նիդերլանդների ազգային գրադարան | Koninklijke Bibliotheek | Հաագա | Նիդերլանդներ | NTA | NTA/068808658 | |
3 | Ազգային ժողովի գրադարան | 国家图书馆管理局 | - | Սինգապուր | NLB | NLB/18487957 | |
4 | Լիբանանի ազգային գրադարան | المكتبة الوطنية اللبنانية | Բեյրութ | Լիբանան | LNL | LNL/33485 | |
5 | Պերսևս նախագիծ | Perseus | Թաֆթսի համալսարան (Մաքս Պլանկի միություն) | ԱՄՆ ( Գերմանիա) | PERSEUS | PERSEUS/author.236.1 | |
6 | Վիքիպեդիա | Wikipedia | Սան Ֆրանցիսկո | ԱՄՆ | Wikipedia | ||
7 | International Standard Name Identifier | ISNI | Լոնդոն | Միացյալ Թագավորություն | ISNI | ISNI/0000 0001 2137 6443 | |
8 | Զագրեբի ազգային և համալսարանական գրադարան | Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu | Զագրեբ | Խորվաթիա | |||
9 | 2 չփաստաթղթավորված նախագիծ |
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ WorldCat(բազմ․) — 1971.
- ↑ Basic Register of Thesauri, Ontologies & Classifications, Basel Register of Thesauri, Ontologies & Classifications / A. Ledl, H. Papatheodorou, Z. Park, C. Gnoli, A. P. i. Serra, H. Hedden — Verbundzentrale des GBV, 2013.
- ↑ https://www.infodocket.com/2012/04/04/virtual-international-authority-file-service-transitions-to-oclc/
- ↑ (unspecified title) — doi:10.1080/07317131.2011.546304
- ↑ http://www.gpntb.ru/win/inter-events/crimea2005/disk/140.pdf
- ↑ Kelley, Michael; Schwartz, Meredith (2012). «VIAF service transitions to OCLC». Library Journal. Media Source. 137 (8): 16.
- ↑ 7,0 7,1 VIAF, OCLC.
- ↑ «About OCLC». OCLC. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 18-ին.
- ↑ Analysis and Reflections on VIAF, Virtual International Authority File Արխիվացված 2013-12-06 Wayback Machine // JLIS, Vol. 1, No. 2 (2010), Manzotti, DOI:10.4403/jlis.it-4520: «Virtual International Authority File (VIAF) is a joint experiment of the Library of Congress (LC), the Deutsche Nationalbibliothek (DNB), and the Bibliothèque Nationale de France (BNF) with Online Computer Library Center (OCLC).
- ↑ Analysis and Reflections on VIAF, Virtual International Authority File Արխիվացված 2013-12-06 Wayback Machine // JLIS, Vol. 1, No. 2 (2010), Manzotti, DOI:10.4403/jlis.it-4520, «Abstract»
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «VIAF» հոդվածին։ |
|