Меѓупланетарна средина
Меѓупланетарната средина (МПС) или меѓупланетарниот простор се состои од масата и енергијата со кои е исполнет Сончевиот Систем, и низ која се движат сите поголеми тела од Сончевиот Систем: планетите, џуџестите планети, астероидите и кометите. Меѓупланетарната средина се простира до хелиопаузата, по што започнува меѓуѕвездената средина. До пред 1950 година, беше општо прифатено дека меѓупланетарниот простор е или празен вакуум или се состои од „етер“.
Состав и физички одлики
[уреди | уреди извор]Во меѓупланетарната средина има меѓупланетарна прашина, космички зраци и топла плазма од сончевиот ветер.[2] Температурата на меѓупланетарната средина варира. За честичките прашина во астероидниот појас, обично температурата се движи од 200 К (-73 °C) на 2,2 АЕ до 165 К (-108 °C) на 3,2 АЕ.[3] Густината на меѓупланетарната средина е многу мала, и е обратнопропорционална со растојанието од Сонцето на квадрат. Променлива е, и може да биде под влијание на магнетни полиња и настани во Сончевиот Систем како што е исфрлањето на коронална маса.
Затоа што меѓупланетарната средина е плазма, или гас од јони, таа има одлики на плазма, а не на обичен гас. На пример, во себе го носи магнетното поле на Сонцето, има висока електрична спроводливост (со што го предизвикува хелиосферичниот струен слој ), формира двојни слоеви на плазмата кога ќе дојде во контакт со планетарна магнетосфера или во хелиопаузата, и покажува филаментација (како на пр. поларна светлина).
Плазмата во меѓупланетарната средина е причината што јачината на магнетното поле на Сонцето во Земјината орбита е за повеќе од 100 пати поголема од она што би се очекувало. Ако просторот беше вакуум, тогаш сончевите 10−4 тесли би се намалиле со растојанието на куб на околу 10−11 тесли. Но, сателитските набљудувања покажуваат дека магнетното поле е за околу 100 пати поголемо и изнесува приближно 10−9 тесли. Според теоријата на магнетохидродинамика (МХД) движењето на течност проводник (на пример, меѓупланетарна средина) во магнетно поле индуцира електрични струи кои пак создаваат магнетни полиња и на тој начин се однесува како МХД генератор.
Обемот на меѓупланетарната средина
[уреди | уреди извор]Надворешниот раб на хелиосферата е граница меѓу струењата на сончев ветер и меѓуѕвездената средина. Оваа граница е позната како хелиопауза и се верува дека е прилично остра граница на расојание од 110 до 160 астрономски единици од Сонцето. Така, грубо кажано, меѓупланетарната средина го исполнува сферичниот волумен во границите на хелиопаузата.
Односот на меѓупланетарната средина со планетите
[уреди | уреди извор]Како меѓупланетарната средина ќе се однесува со планетите зависи од тоа дали тие имаат магнетни полиња или не. Телата како Месечината немаат магнетно поле и сончевиот ветер може директно да влијае на површината. Милијарди години, месечевиот реголит делувал како собирач на честички од сончевиот ветер, и затоа студиите на карпите од површината на Месечината може да бидат вредни во проучувањето на сончевиот ветер.
Високоенергетските честички од сончевиот ветар кои влијаат на површината на Месечината, исто така, предизвикуваат таа слабо да зрачи со бранови должини на Х-зраци.
Планетите со сопствено магнетно поле, како што се Земјата и Јупитер, се опкружени со магнетосфера во која нивното магнетно поле е доминантно над она од Сонцето. Со ова се нарушува текот на сончевиот ветер, кој се пренасочува околу магнетосферата. Материјалот од сончевиот ветер може да „продре“ во магнетосферата, при што се создаваат поларни светлини, а исто така Ван Аленовиот појас на зрачење носат јонизиран материјал.
Феномени на меѓупланетарната средина
[уреди | уреди извор]Меѓупланетарната средина причинува неколку оптички феномени видливи од Земјата. Зодијачката светлина е широка лента од слаба светлина што понекогаш се гледа по зајдисонце и пред изгрејсонце, која се протега по еклиптиката и е најсветла кај хоризонтот. Овој блесок се јавува затоа што сончевата светлина се распространува од меѓупланетарни честички од прашина во меѓупланетарната средина меѓу Земјата и Сонцето.
Сличен феномен со средиште во спротисончевата точка, гегеншајн може да се забележи во темни ноќи без месечина. Овој феномен е многу послаб од зодијачката светлина, и е предизвикан од сончевата светлина која е одбиена од честички од прашина кои се наоѓаат надвор од Земјината орбита.
Историја
[уреди | уреди извор]Терминот „меѓупланетарен“ бил првпат употребен од научникот Роберт Бојл во 1691 г.: „Воздухот е поразличен од етерот (или вакуумот) во... меѓупланетарните простори“. Во 1898 година, американскиот астроном Чарлс Аугустус Јанг напишал: „Меѓупланетарниот простор е вакуум, многу посовршен од сѐ што можеме да произведеме со вештачки средства...“ ( Елементите на астрономијата, Чарлс Аугустус Јанг, 1898 година).
Забележувањата дека просторот се смета за вакуум исполнет со „етер“, или само ладен, темен вакуум продолжиле до 1950-тите. Професорот по астрономија од Универзитетот Тафтс, Кенет Р. Ланг, во 2000 година напишал: „Пред половина век, повеќето луѓе ја согледуваа нашата планета како осамена сфера која патува во ладен, темен простор од вакуум околу Сонцето“.[4] Во 2002 година, Акасофу изјавил: „Погледот дека меѓупланетарниот простор е вакуум во кој Сонцето наизменично испушта корпускуларни струи беше радикално променет од Лудвиг Биерман (1951, 1953) кој врз основа на опашки од комета предложи дека Сонцето постојано ја издувува својата атмосфера во сите насоки со надзвучна брзина“. ( Сјун-Ичи Акасофу, Истражување на тајните на Аурора, 2002 година).
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „Heliospheric Current Sheet“. 1 September 2006. Архивирано од изворникот на 1 September 2006.
- ↑ NASA (12 March 2019). „What scientists found after sifting through dust in the solar system“. EurekAlert!. Посетено на 12 March 2019.
- ↑ Low, F. J.; и др. (1984). „Infrared cirrus – New components of the extended infrared emission“. Astrophysical Journal Letters. 278: L19–L22. Bibcode:1984ApJ...278L..19L. doi:10.1086/184213.
- ↑ Kenneth R. Lang (2000). The Sun from Space. Springer Science & Business Media. стр. 17. ISBN 978-3-540-66944-9.
