Կառլ Դյոնից
| Կառլ Դյոնից | |
| |
| Կուսակցություն՝ | Նացիոնալ-սոցիալիստական գերմանական բանվորական կուսակցություն |
|---|---|
| Կրթություն՝ | ծովային համալսարան Մուրվիկում |
| Մասնագիտություն՝ | քաղաքական գործիչ, ինքնակենսագիր, submariner և սպա |
| Դավանանք | բողոքականություն և լյութերականություն |
| Ծննդյան օր | սեպտեմբերի 16, 1891[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Grünau, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն[2][4] |
| Վախճանի օր | դեկտեմբերի 24, 1980[1][3][5][…] (89 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Aumühle, Շլեզվիգ-Հոլշտայն, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն |
| Թաղված | Aumühle Cemetery[6] |
| Քաղաքացիություն |  Գերմանիա
|
| Ամուսին | Ingeborg Weber? |
| Զավակներ | Klaus Dönitz? և Peter Dönitz? |
| Ինքնագիր | 
|
| Պարգևներ | |
Կառլ Դյոնից (գերմ.՝ Karl Dönitz, սեպտեմբերի 16, 1891[1][2][3][…], Grünau, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն[2][4] - դեկտեմբերի 24, 1980[1][3][5][…], Aumühle, Շլեզվիգ-Հոլշտայն, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն), գերմանացի ռազմական և պետական գործիչ, գրոսադմիրալ (1943)։ Ստորջրյա նավատորմի հրամանատար (1939-1943), Երրորդ Ռայխի ռազմածովային նավատորմի գլխավոր հրամանատար (1943-1945), 1945 թվականի ապրիլի 30-ից մայիսի 23-ը պետության ղեկավար և Նացիստական Գերմանիայի զինված ուժերի գլխավոր հրամանատար։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծովային կարիերայի սկիզբ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կառլ Դյոնիցը ծնվել է Բեռլինի մոտ գտնվող Գրյունաու քաղաքում՝ ինժեների ընտանիքում, որն աշխատել է «Կառլ Ցեյս» ընկերությունում։ Վեյմարյան վարժարանն ավարտելուց հետո՝ 1910 թվականի ապրիլին ուսումը շարունակել է Կիլի և Մյուրվիկի ռազմածովային վարժարաններում։ 1910 թվականի ապրիլի 1-ից մինչև 1911 թվականի մարտի 31-ը ծառայել է Հերտա ծանր հածանավում։ 1912 թվականի հոկտեմբերի 1-ից եղել է «Բրեսլաու» թեթև հածանավի վրա՝ որպես ծովային կադետ։ 1913 թվականի սեպտեմբերին ստացել է լեյտենանտի կոչում։
Առաջին համաշխարհային պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբին Բրեսլաուն Միջերկրական ծովից տեղափոխվում է Սև ծով և պաշտոնապես փոխանցվում Թուրքիային՝ (վերանվանվել է Միդիլլի) անձնակազմի հետ միասին։ 1914 թվականի նոյեմբերին Դյոնիցը պարգևատրվել է 2-րդ աստիճանի երկաթե խաչով։ Հածանավը ակտիվորեն գործում է ռուսական Սևծովյան նավատորմի դեմ, սակայն 1915 թվականի հուլիսին հայտնվում է ականի վրա։ Նավի վերանորոգման ժամանակ Դյոնիցը ՌՕՈւ-ում ծառայում էր որպես հրաձիգ և դիտորդ։ 1916 թվականի սեպտեմբերի 12-ին նշանակվել է Սան Ստեֆանոյին և Դարդանելին սպասարկող ավիացիոն կայանի պետ։
1916 թվականի դեկտեմբերին Դյոնիցը վերադառնում է Գերմանիա, անցնում է սուզանավորդ սպայի կուրսը։ Ծառայել է որպես հերթապահ սպա U-39-ում։ 1918 թվականի մարտի 1-ին նշանակվել է UC-25-ի (UC-II տիպ) հրամանատար։ Նրա հրամանատարության ժամանակ սուզանավը 4 հաղթանակ է տարել (նավերը խորտակվել են 16 հազար բրտ ընդհանուր ջրատարողությամբ)։ Այնուհետև տեղափոխվել է UB-68 (UB-III տեսակը), որի վրա կատարել է մեկ մարտական արշավ։ 1918 թվականի հոկտեմբերի 3-ին փլատակների տակ էր պահվում հսկվող շարասյունը հասել էր Oopack-ի տրանսպորտին, սակայն հակագրոհվել էր խորքային ռումբերով և ստանալով վնասվածքներ՝ ի հայտ է եկել, որից հետո հրետակոծվել է ռազմանավային հրետանու կողմից։ Անձնակազմը լքել է խորտակվող նավակը և գերի ընկել (անձնակազմի 7 անդամ զոհվել է)։
Պատերազմների միջև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1919 թվականի հուլիսին Կառլը վերադառնում է բրիտանական գերությունից, կրկին ծառայում Գերմանիայի ռազմածովային ուժերում։ 1920-1923 թվականներին դառնում է ականակրի հրամանատար, իսկ 1921 թվականից ստանում է կապիտան-լեյտենանտի կոչում։ 1923 թվականից եղել է ռազմածովային տեսչության ստորջրյա նավատորմի վարչության խորհրդական։ Ծառայել է Նիմֆա հածանավի ղեկին։ 1930 թվականից եղել է Սևերոմորի շրջանի շտաբի ավագ սպա։ 1934-1935 թվականներին եղել է «Էմդեն» հածանավի հրամանատար։ 1935 թվականի սեպտեմբերին նշանակվել է Գերմանիայի 1-ին ստորջրյա նավատորմի Վեդդիգեն հրամանատար։ 1939 թվականից եղել է ստորջրյա նավատորմի հրամանատարը։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1939 թվականի հոկտեմբերի 1-ին ստացել է կոնտրադմիրալի կոչում։ 1939 թվականի հոկտեմբերի 13-ից 14-ը գերմանական U-47 սուզանավը Գյունտեր Պրինի հրամանատարության ներքո, որը հատուկ ընտրված էր Սկապա-Ֆլոու Դյոնիցի վրա հարձակման համար, մուտք է գործել Սքապա-Ֆլոու նավահանգիստ Քիրք Սաունդ նեղուցով[13][14]։ Սուզանավից երեք տորպեդային համազարկային կրակի հետևանքով խորտակվել է բրիտանական «Ռոյալ Օուկ» ռազմանավը։ U-47-ը հոկտեմբերի 17-ին բարեհաջող վերադարձել է Վիլհելմսհաֆեն։ 1940 թվականի ապրիլին Կառլը պարգևատրվել է ասպետական խաչով։ 1940 թվականի սեպտեմբերի 1-ից՝ փոխծովակալ։ 1942 թվականի մարտին շնորհվել է ծովակալի կոչում։ 1943 թվականի հունվարի 30-ից Գերմանիայի ռազմածովային ուժերի գլխավոր հրամանատար։ 1943 թվականի ապրիլին պարգևատրվել է ասպետական խաչի կաղնու տերևներով։
Կառլ Դյոնիցին վերագրվում է Արևելյան Պրուսիայի փրկությունը 1945 թվականի գարնանը (հիմնականում նրա սեփական հուշերի հիման վրա)։ 1945 թվականի մայիսի 6-ին Դյոնիցը խաղաղ բնակչության տարհանումը համարեց կարևորագույն առաջնահերթություն և տարհանման կարիքների համար տվեց սուզանավերի վառելիքի ռեզերվները (ապրիլից տրանսպորտային նավերը կանգնած էին առանց վառելիքի), և 2 օրում տարհանվեց շուրջ 120 000 մարդ։ 1945 թվականի հունվարի 23-ից մայիսի 1-ը տարհանվել է մոտ 800 000 փախստական, 355 000 վիրավոր և 215 000 զինվոր։ Հետազոտող Գ. Շվենդեմանը Կառլին մեղադրել է այն բանում, որ «պատերազմի մինչև հաղթական ավարտը» հայեցակարգին լիովին համապատասխան տարահանվել են զինամթերք, տրանսպորտային միջոցներ և այլն[15]։
Որպես ռեյխսնախագահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ինքնասպանությունից առաջ Հիտլերը քաղաքական կտակում 1945 թվականի ապրիլի 29-ին Գերմանիայի հյուսիսում գտնվող Դենիսին նշանակել էր ռեյխսնախագահի և գերագույն գլխավոր հրամանատարի պաշտոնում։ 1945 թվականի մայիսի 2-ին Դյոնիցն իր նստավայրը տեղափոխեց Ֆլենսբուրգ-Մյուրվիկի ռազմածովային ուսումնարանի շենք՝ Շլեզվիգ Հոլշտայնի հյուսիսում[16]։ Նույն օրը Դյոնիցը հանդես է եկել «գերմանական ժողովրդին ուղղված կոչով», որում հայտնել Է Ադոլֆ Հիտլերի մահվան և այն մասին, որ նա դարձել է նրա իրավահաջորդը[17], և այդ ժամանակ էլ ձևավորել է Գերմանիայի նոր կառավարությունը՝ Կոմս Լ․ Շվերին ֆոն Կրոզիգի գլխավորությամբ։ Գերմանիայի անխուսափելի պարտության պայմաններում Դյոնիցը փորձեր էր ձեռնարկում հասնել արևմտյան դաշնակիցների հետ զինադադարի շուտափույթ կնքմանը և հնարավորինս շատ զորքեր և քաղաքացիական բնակչություն դուրս բերել այն տարածքներից, որոնք կարող էին գրավվել խորհրդային զորքերի կողմից։
Մայիսի 7-ին Դյոնիցի ներկայացուցիչները Ռեյմսում Գերմանիայի անձնատուրության ակտ են ստորագրել Անգլիայի, ԱՄՆ-ի և ԽՍՀՄ-ի ներկայացուցիչների հետ։ Մայիսի 8-ին Կարլսհորստում խորհրդային կողմի պահանջով կրկին ֆելդմարշալ Քեյթելը ստորագրեց անվերապահ անձնատուրության ակտը։ Այսպիսով, Կառլ Դյոնիցը վերջինն էր, ով զբաղեցրել է ռեյխսնախագահի պաշտոնը։
1945 թվականի մայիսի 23-ին Դյոնիցի և Կոմս Շվերինի կառավարությունը ամերիկացիների կողմից ամբողջ կազմով ձերբակալվեց։ Դյոնիցը տեղափոխվել է Նյուրնբերգ, որտեղ կանգնել է դատարանի առաջ։
Նյուրնբերգյան գործընթաց
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նյուրնբերգյան տրիբունալը ռազմական հանցագործությունների համար (մասնավորապես, այսպես կոչված անսահմանափակ ստորջրյա պատերազմի համար) նրան դատապարտել է 10 տարվա ազատազրկման։ Դյոնիցը մեղավոր է ճանաչվել 2-րդ (խաղաղության դեմ հանցագործություն) և 3-րդ (ռազմական հանցագործություններ) կետերով։
Հետպատերազմյան կյանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դյոնիցը ազատ է արձակվել 1956 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Արևմտյան Բեռլինի Շպանդաու բանտից։ Նա բնակություն է հաստատել Աումյուլե փոքրիկ գյուղում, որը գտնվում է Արևմտյան Գերմանիայի հյուսիսում՝ Շլեզվիգ Գոլշտեյն քաղաքում, որտեղ էլ ապրել է իր կյանքի մնացած մասը՝ համեմատական անհայտության մեջ։ Դյոնիցը Արևմտյան Գերմանիայի կառավարությունից կապիտանի թոշակ է ստացել, որը հրաժարվել է վճարել ծովակալի համար նախատեսված թոշակը, քանի որ Դյոնիցը Հիտլերին էր ծառայում։ Կառլը Դյոնիցը երեք գրքի հեղինակ է՝
- «10 տարի և 20 օր» (գերմ.՝ Zehn Jahre, Zwanzig Tage) (նկատի են առնվել ստորջրյա նավատորմի հրամանատարության 10 տարիները և նախագահության 20 օրերը)։ 1958 թվականին գիրքը հրատարակվել է Գերմանիայում, հաջորդ տարի հայտնվել է գրքի անգլերեն թարգմանությունը։ Դյոնիցը բացատրում է, որ նացիստական ռեժիմը իր ժամանակի արդյունք էր, ասում է, որ քաղաքական գործիչ չէր և որևէ բարոյական պատասխանատվություն չի կրում այս ռեժիմի կողմից կատարված հանցագործությունների համար։ Նա քննադատում է բռնապետության թերությունները՝ որպես կառավարման ձև և դիկտատուրային վերագրում նացիստական դարաշրջանի ընթացքում սխալների ու ձախողումների մեծ մասը։
- «Իմ փոփոխական կյանքը» (գերմ.՝ Mein wechselvolles Leben) 1968 թվականին լույս տեսած գիրքը քիչ հայտնի է, քանի որ այն նկարագրում է հեղինակի կյանքի իրադարձությունները մինչև 1934 թվականը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1968 թվականին, նոր խմբագրությունում գիրքը լույս է տեսել 1998 թվականին «Իմ զինվորական կյանքը» (գերմ.՝ Mein soldatisches Leben) վերնագրով։
- «Գերմանական սուզանավերը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում» (գերմ.՝ Deutsche Strategie zur See im zweiten Weltkrieg) գրքում շարադրվում է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին Գերմանիայի ստորջրյա ուժերի պատրաստումը և դրանց օգտագործումը ծովում ռազմական գործողությունների ընթացքում։ Դյոնիցը լուսաբանում է սուզանավերի միայնակ և խմբային գործողությունների մարտավարությունը, քննարկում է նավակների մարտական գործողությունների պլանավորման կազմակերպումը, շարադրում սուզանավերի օպերատիվ ղեկավարման, կապի կազմակերպման, կառավարման և փոխգործակցության հարցերը։ Զգալի ուշադրություն է դարձվում հեռավոր շրջաններում սուզանավերի օգտագործմանը։
Մահ և հուղարկավորություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կառլ Դյոնիցը մահացել է 1980 թվականի դեկտեմբերի 24-ին սրտի կաթվածից և հուղարկավորվել 1981 թվականի հունվարի 6-ին Աումյուլում գտնվող Վալդֆրիդհոֆ գերեզմանատանը՝ առանց զինվորական պատվի։ Նա վերջին գերմանացի սպան էր գրոսադմիրալի պաշտոնում։ Մի շարք նախկին զինծառայողներ և օտարերկրյա ռազմածովային սպաներ եկել են հուղարկավորությանը, հարգանքի տուրք մատուցելու նրան։ Սակայն նրանց թույլ չեն տվել զինվորական համազգեստով ներկա գտնվել հուղարկավորությանը։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Hitler's U-Boat War: The Hunters, 1939-1942 — 1996. — P. 35. — ISBN 0-394-58839-8
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Nuremberg Trials Project — 2016.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 filmportal.de — 2005.
- ↑ Find A Grave — 1996.
- ↑ https://uboat.net/men/doenitz.htm
- ↑ Matikkala A. Kunnian ruletti: korkeimmat ulkomaalaisille 1941-1944 annetut suomalaiset kunniamerkit (фин.) — Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, 2017. — P. 511. — ISBN 978-952-222-847-5
- ↑ 9,0 9,1 TracesOfWar
- ↑ Busch R., Röll H. Der U-Boot-Krieg, 1939-1945 (գերմ.): Die Ritterkreuzträger der U-Boot-Waffe von September 1939 bis Mai 1945 — E.S. Mittler & Sohn, 2003. — S. 55. — 539 p. — ISBN 978-3-8132-0515-2
- ↑ https://uboat.net/men/decorations/ritter_winners.htm
- ↑ https://uboat.net/men/decorations/ritter_oak.htm
- ↑ Дёниц, Карл
- ↑ Гюнтер Прин / Gunter Prien: Биография
- ↑ Schwendemann, Heinrich (2005 թ․ հունվարի 13). «Inferno und Befreiung: "Schickt Schiffe!"». Die Zeit (գերմաներեն). Hamburg. 0044-2070. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
- ↑ Залесский К. А. НСДАП. Власть в Третьем рейхе. — М.: Эксмо, 2005. — С. 195—196.
- ↑ Воззвание гросс-адмирала Дёница. / Агония и смерть Адольфа Гитлера : Сб. док. — М.: Звонница, 2000. — С. 141—142. — ISBN 5-88524-077-9.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Дёниц, Карл / Вишлёв О. В. // Григорьев — Динамика. — М. : Большая российская энциклопедия, 2007. — С. 539. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 8). — ISBN 978-5-85270-338-5.
- Гордиенко А. Н. Командиры Второй мировой войны. — Т. 1. — Мн., 1997. — ISBN 985-437-268-5
- Юбершер Г. Соратники Гитлера. Гальдер. Дёниц. — Ростов-на-Дону։ Феникс, 1998. — ISBN 5-222-00440-6
- Хавкин Б. Л. Гросс-адмирал Дёниц — последний фюрер Третьего рейха // Новая и новейшая история. — 2017. — № 2. — С. 165—183.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կառլ Դյոնից» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
