Czerwińsk nad Wisłą
52°23′50″N 20°18′33″E/52,397222 20,309167
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Kościół romański | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
1373–1870, od 2020 | ||
| Burmistrz |
Marcin Gortat | ||
| Powierzchnia |
5,5 km² | ||
| Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Strefa numeracyjna |
24 | ||
| Kod pocztowy |
09-150[3] | ||
| Tablice rejestracyjne |
WPN | ||
Położenie na mapie gminy Czerwińsk nad Wisłą  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
Położenie na mapie powiatu płońskiego  | |||
| 52°23′50″N 20°18′33″E/52,397222 20,309167
| |||
| TERC (TERYT) |
1420044 | ||
| SIMC |
0561885[4] | ||
| Strona internetowa | |||
Czerwińsk nad Wisłą – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie płońskim[4][5].
Miejscowość jest siedzibą gminy Czerwińsk nad Wisłą oraz rzymskokatolickiej parafii Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Znajduje się tutaj niewielka przystań żeglugi śródlądowej na Wiśle.
Czerwieńsk położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sąchockim ziemi ciechanowskiej województwa mazowieckiego[6]. W 1785 miasto Czerwińsk wchodziło w skład klucza czerwińskiego biskupstwa płockiego[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Historia Czerwińska przez stulecia była związana z historią tutejszego klasztoru kanoników regularnych, powstałego w XII w. Pierwszy dokument wspominający o Czerwińsku, to bulla papieża Hadriana IV dotycząca klasztoru, pochodząca z 1155 Dzięki nadaniom i darowiznom książąt mazowieckich zakon ten stał się jednym z większych właścicieli feudalnych na Mazowszu.
Położona nad Wisłą miejscowość stanowiła ważny punkt na szlaku handlowym łączącym Pomorze z Mazowszem. Była też ważnym punktem obronnym podczas najazdów pruskich, jaćwieskich i litewskich. Prawa miejskie Czerwińsk uzyskał w dwóch etapach, jako że osada podzielona była na dwie części – biskupią, wschodnią (gdzie biskupi płoccy posiadali dwór), i klasztorną, zachodnią. W 1373 część Czerwińska należąca do biskupów płockich otrzymała prawa miejskie[8].
.jpg)
W lipcu 1410 w okolicach Czerwińska wojska polskie Władysława Jagiełły przeprawiły się przez Wisłę po moście łyżwowym zbudowanym przez mistrza Jarosława[9], aby połączyć się z wojskami litewskimi i ruszyć na państwo zakonne. W 1419 w tutejszym klasztorze toczono rokowania z posłami króla Eryka Pomorskiego. W lipcu 1422 Jagiełło wydał tu przywilej dla stanu szlacheckiego, gwarantujący nietykalność dóbr dziedzicznych bez wyroku sądowego, tzw. przywilej czerwiński,. W XV w. odbywały się tutaj sejmy mazowieckie, a także synod diecezjalny. W 1475 powstał tzw. Kodeks Czerwiński książąt mazowieckich.
W 1526 Czerwińsk został wcielony do ziem Królestwa Polskiego. W 1582 część klasztorna uzyskała formalnie prawa miejskie (mieszkańcy części klasztornej faktycznie korzystali już wcześniej z praw miejskich).
Choć w 1647 uznano za cudowny znajdujący się w kościele klasztornym obraz Matki Boskiej Czerwińskiej, który przyciągał pielgrzymów, od XVII w. postępował proces marginalizacji opactwa oraz samego Czerwińska, często nawiedzanego przez pożary i powodzie. Z około 500 domów, istniejących w XVI w., po potopie szwedzkim pozostała połowa, a w końcu XVIII w. istniało 40 domów. Gdy w 1795 włączono Czerwińsk do Prus, zamieszkiwało go niespełna 300 osób, nie było żadnej szkoły. Kilkanaście lat później, w dobie Księstwa Warszawskiego, mieszkańców było 150. W 1815 Czerwińsk znalazł się w granicach Kongresówki. W 1819 skasowano podupadający już klasztor. W 1870 Czerwińsk formalnie utracił prawa miejskie i został włączony do gminy Sielec[10].
Do 1954 siedziba wiejskiej gminy Sielec, w latach 1954–1972 gromady Czerwińsk nad Wisłą[11], a od 1 stycznia 1973 gminy Czerwińsk nad Wisłą[12]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (marzec 2011) wieś liczyła 1089 mieszkańców[13].
Z dniem 1 stycznia 2020 miejscowość otrzymała status miasta[14].
Polityka
[edytuj | edytuj kod]Wójtowie i burmistrzowie Czerwińska:
- Ryszard Gortat (1990−1994)
- Michał Walerysiak (1994−2002)
- Janusz Gortat (2002−2006)[15]
- Michał Walerysiak (2006−2014)[16][17]
- Marcin Gortat (2014−2018) – wójt[18]
- Marcin Gortat (od 2018, od 2020 burmistrz)[19]
Osoby związane z Czerwińskiem nad Wisłą
[edytuj | edytuj kod]- w Czerwińsku nad Wisłą mieszkał, tworzył i zmarł 24 grudnia 1837 kompozytor, Antoni Milwid
- 28 listopada 1928 urodził się tutaj Jan Fotek.
- 20 lipca 1911 urodziła się tutaj Loda Halama.
- 31 stycznia 1874 urodził się tutaj Piotr Pręgowski.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Bazylika Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Czerwińsku nad Wisłą
- Synagoga w Czerwińsku nad Wisłą
- Stary cmentarz żydowski w Czerwińsku nad Wisłą
- Nowy cmentarz żydowski w Czerwińsku nad Wisłą
- Dom przy placu Batorego 1
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wieś Czerwinsk_nad_wisla w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-14].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 179 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, [b.n.k].
- ↑ Waldemar Graczyk, Inwentarz dóbr przednarwiańskich biskupstwa płockiego z 1785 roku, w: Nasza Przeszłość, t. 107, 2007, s. 267.
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 110–111.
- ↑ „Słownik historii Polski”, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973, s. 561.
- ↑ Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 471).
- ↑ Uchwała Nr VI/10/14/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu płońskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67).
- ↑ Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Gmina Bełchatów, Lubin, Rzeszów i Krosno obejdą się smakiem. Rząd mówi "nie" - Gospodarka komunalna [online], www.portalsamorzadowy.pl [dostęp 2019-07-16] (pol.).
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe [online], wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].
- ↑ Geografia wyborcza - Wybory samorządowe - Państwowa Komisja Wyborcza [online], wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].
- ↑ Wybory Samorządowe 2010 - Geografia wyborcza - Województwo mazowieckie - Powiat płoński - gm. Czerwińsk nad Wisłą [online], wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].
- ↑ PKW | Samorząd 2014 [online], samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].
- ↑ Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2022-02-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- A. Borkiewicz-Celińska, Osadnictwo ziemi ciechanowskiej w XV wieku (1370-1526), Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.
- Dzieje Mazowsza do 1526 roku, red. A. Gieysztor i H. Samsonowicz, Warszawa 1994.
- T. Mroczko, Czerwińsk romański, Warszawa 1972.
- S. Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Czerwińsk (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 836.
- Urząd Gminy Czerwińsk nad Wisłą
- Historia Żydów w Czerwińsku nad Wisłą na portalu Wirtualny Sztetl
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Integralne. części wsi |
|
