Dwór w Będkowicach
50°51′54″N 16°45′10″E/50,865000 16,752778 nr rej. dwór A/3973/700 z 19.05.1960, park A/3974/567 z 27.12.1984, folwark A/3975 z 30.07.1998
| |
 Dwór w Będkowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Ukończenie budowy |
XVI w. |
| Ważniejsze przebudowy |
XVII, XVIII, XIX w. |
Położenie na mapie gminy Sobótka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wrocławskiego  | |
| 50°51′54″N 16°45′10″E/50,865000 16,752778
| |
Dwór w Będkowicach (niem. Schloss Bankwitz[1]) – zabytkowy[2] dwór obronny w Będkowicach.
Obiekt wybudowany w połowie XVI wieku, przebudowywany w XVII–XIX w. jest częścią zespołu dworskiego, w skład którego wchodzi jeszcze folwark: spichlerz, dwie stodoły, obora (budynki te są z 1857 r.[3]), park i most[4].
Pierwotnie zamek na wodzie z fosą i mostem[5]. Świadczą o tym wykopaliska pod obecnym budynkiem z XVI w., w których archeolodzy udokumentowali szczątkowe pozostałości po wczesnośredniowiecznym gródku stożkowatym wraz ze śladami fosy oraz po późnośredniowiecznym zamku[6]. W miejscu tego ostatniego ówczesny właściciel majątku Nickel Galhor (spotyka się też zapis nazwiska: Gellhorn Gelhorn[6]) zbudował w połowie XVI w. nową budowlę – podpiwniczony jednopiętrowy dwór obronny długości 28 m i szerokości 14 m, otoczony fosą[7]. Gmach ten, mimo przebudów wnętrz i okien około 1620[8], 1735[9], 1785[10] i 1845[11], przetrwał do dziś (stan na 2010)[7].
Po śmierci N. Gellhorna dwór przechodził w ręce różnych rodzin, aż do przełomu lat 60/70 XVII w., kiedy kupił go David Heinrich von Zedlitz i miejscowa rodzina hrabiowska Zedlitzów miała w nim siedzibę aż do śmierci ostatniego przedstawiciela w 1846, po czym do 1945 należał do rodziny von Mutiusów, którzy jednak zwykle mieszkali w innych swoich rezydencjach, a w Będkowicach przebywał zarządca[12]. Po 1945 r. w budynku urządzono mieszkania pracowników będkowickiego PGR. W 2002 r. był w rękach prywatnych, a właściciel rozpoczął remont[13].
W dworze zachował się wczesnorenesansowy portal. Na jego belce centralnie umieszczony kartusz z herbem von Gellhorn i inskrypcja w j. niem. GOT VNSERE HERE LOB DANCK VND EHRE NICKEL GALHOR 1546 (Boże nasz chwała tutaj tobie i podziękowanie i chwała Nickelowi Galhorowi 1546)[14][15], dwie tablice z inskrypcjami z XIX w., a w środku według stanu na 2010 r. m.in. piece, z których najstarszy jest z XVIII w., kominek z epoki baroku, fragmenty renesansowych polichromii i stare portale[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dwór Będkowice. Schloss Bankwitz. polska-org.pl. [dostęp 2023-07-23]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Kwaśniewski 2011, s. 228.
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. woj. dolnośląskie – plik DOC. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2023-07-23].
- ↑ Będkowice. polskiezabytki.pl. [dostęp 2023-07-23]. (pol.).
- ↑ a b Kwaśniewski 2011, s. 216.
- ↑ a b Kwaśniewski 2011, s. 215–219.
- ↑ Kwaśniewski 2011, s. 222.
- ↑ Kwaśniewski 2011, s. 224.
- ↑ Kwaśniewski 2011, s. 226.
- ↑ Kwaśniewski 2011, s. 227.
- ↑ Kwaśniewski 2011, s. 222, 224, 228, 229.
- ↑ Kwaśniewski 2011, s. 229.
- ↑ Będkowice - główny portal dworu pochodzący z 1546 r.. polska-org.pl. [dostęp 2023-07-22]. (pol.).
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 195.
- ↑ Kwaśniewski 2011, s. 215-217
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kwaśniewski A., 2011: Dom szlachecki w dobie wczesnonowożytnej (XVI-XVIII wiek) na podślężańskiej prowincji w świetle badań architektonicznych dworu będkowickiego. W: Kunicki W. i Smereka J. (red.) Ślężańskie światy. Oficyna Wydawnicza Atut – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław, strony 213-236.