Spółgłoska zwarto-szczelinowa z retrofleksją bezdźwięczna
| Numer IPA | 103, 134 |
|---|---|
| tʂ | |
| Jednostka znakowa |
tʂ |
| Unikod |
U+0074 U+0282 |
| UTF-8 (hex) |
74 ca 82 |
| ʈʂ | |
| Jednostka znakowa |
ʈʂ |
| Unikod |
U+0288 U+0282 |
| UTF-8 (hex) |
ca 88 ca 82 |
| t͡ʂ | |
| Jednostka znakowa |
t͡ʂ |
| Unikod |
U+0074 U+0361 U+0282 |
| UTF-8 (hex) |
74 cd a1 ca 82 |
| Inne systemy | |
| X-SAMPA | ts` |
| Kirshenbaum | ts` |
| Przykład | |
| informacje • pomoc | |
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |
Spółgłoska zwarto-szczelinowa z retrofleksją bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolami [tʂ] lub [ʈʂ].
Artykulacja
[edytuj | edytuj kod]Opis
[edytuj | edytuj kod]W czasie artykulacji tej spółgłoski:
- modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
- prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – spółgłoska środkowa
- czubek języka dotyka podniebienia twardego – jest to spółgłoska z retrofleksją
- dochodzi do całkowitego zablokowania przepływu powietrza przez jamę ustną, a następnie do przejścia bezpośrednio, bez plozji, do spółgłoski [ʂ].
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna
Warianty
[edytuj | edytuj kod]- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mowa wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [t͡ʂʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mowa o spółgłosce welaryzowanej: [t͡ʂˠ]
- napięcie mięśni gardła – mowa o spółgłosce faryngalizowanej [t͡ʂˁ]
- zaokrąglenie warg, mowa wtedy o spółgłosce labializowanej [t͡ʂʷ]
Przykłady
[edytuj | edytuj kod]| Język | Słowo | IPA | Znaczenie | Notatki | |
|---|---|---|---|---|---|
| Adygejski | чъыгы | [t͡ʂəɣə] | 'drzewo' | ||
| Asturyjski | Niektóre dialekty[1] | ḷḷobu | [ʈ͡ʂoβu] | 'wilk' | |
| Białoruski | пачатак / pačatak | [paʈ͡ʂatak] | 'początek' | ||
| Chiński[2] | Mandaryński | 中文 / zhōngwén | [ʈ̺͡ʂ̺ʊŋ˥ u̯ən˧˥] | 'język chiński' | Spółgłoska apikalna. Kontrastuje z formą aspirowaną. |
| Chanty | Dialekty wschodnie | ҷӓңҷ | [ʈ͡ʂaɳʈ͡ʂ] | 'kolano' | Szczelinowa w dialektach północnych. |
| Dialekty południowe | |||||
| Mapudungun | trafoy | [ʈ͡ʂa.ˈfoj] | 'to zostało zniszczone' | ||
| Polski[3] | czas | [ˈʈ͡ʂas̪] | 'czas' | ||
| Keczua | Cajamarca–Cañaris | chupa | [ʈ͡ʂupə] | 'ogon' | |
| Rosyjski | лучше / luchshe | [ˈlut͡ʂʂje] | 'lepiej' | ||
| Serbskochorwacki | чеп / čep | [ʈ͡ʂe̞p] | 'korek' | ||
| Śląski | szczopek | [ʂʈ͡ʂopɛk] | 'szczupak' | ||
| Słowacki[4] | čakať | [ˈʈ͡ʂakat] | 'czekać' | ||
| Wietnamski | trà | [ʈ͡ʂaː˨˩] | 'herbata' | U niektórych osób używających Wietnamskiego. | |
| Yi | ꍈ / zha | [ʈ͡ʂa˧] | 'trochę' | Kontrastuje z formą aspirowaną | |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Academia de la Llingua Asturiana [online], Academia de la Llingua Asturiana [dostęp 2023-03-10].
- ↑ Peter Ladefoged, Zongji Wu, Places of articulation: an investigation of Pekingese fricatives and affricates, „Journal of Phonetics”, 12 (3), 1984, s. 267–278, DOI: 10.1016/S0095-4470(19)30883-6, ISSN 0095-4470 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
- ↑ Wiktor Jassem, Polish, „Journal of the International Phonetic Association”, 33 (1), 2003, s. 103–107, DOI: 10.1017/S0025100303001191, ISSN 1475-3502 [dostęp 2023-03-10] (ang.).
- ↑ Adriana Hanulíková, Silke Hamann, Slovak, „Journal of the International Phonetic Association”, 40 (3), 2010, s. 373–378, DOI: 10.1017/S0025100310000162, ISSN 1475-3502 [dostęp 2023-03-10] (ang.).