Wikimedia Foundation Universal Code of Conduct
 | This policy is approved by the Wikimedia Foundation Board of Trustees. It may not be circumvented, eroded, or ignored by Wikimedia Foundation officers or staff nor local policies of any Wikimedia project. |
Universal Davranış Kodeksi niyə var?
Bu Universal Davranış Qaydaları (UDQ) məqbul (münasib) və qəbuledilməz davranışın təməli təyin edir. Bu, onlayn və oflayn Vikimedia layihələri və sahələri ilə əlaqə quran və ona töhfə verən hər kəsə aiddir. Buraya yeni və təcrübəli töhfə verənlər, layihələr daxilində görəvlilər, tədbir təşkilatçıları və iştirakçıları, filialların işçiləri və idarə heyəti üzvləri və Vikimedia Fondunun işçiləri və idarə heyəti üzvləri daxildir. Şəxsi və virtual tədbirlər, texniki sahələr və bütün Vikimedia layihələri və Vikiləri üçün tətbiq olunur.
Bu icmaların onlara qoşulan hər kəs üçün pozitiv, təhlükəsiz və sağlam mühit olmasını istəyirik. Ayrıca, layihələrimizi məzmununa zərər verən və ya təhrif edənlərə qarşı qorumaq istəyirik.
UDQ, istisnalar olmadan bütün Vikimediaçılara bərabər şəkildə tətbiq edilir. UDQ ilə ziddiyyətli hərəkət etmək, platformaların icma nümayəndələri və funksionerləri (yerli icmaların təsdiqinə və kontekstləşdirilməsinə uyğun olaraq) və ya platformaların qanuni sahibi olan Vikimedia Fondu tərəfindən tətbiq olunan sanksiyalara səbəb ola bilər.
Vikimedia missiyasına uyğun olaraq, Vikimedia layihələrini və məkanlarını istifadə edən hamı:
- hər kəsin bütün biliklərini cəmində sərbəst şəkildə paylaşa biləcəyi bir dünya yaratmağa kömək edin.
- qlobal bir cəmiyyətdə iştirak etmək
- qərəzli münasibətlərdən çəkinmək və bütün işlərində dəqiqlik və doğruluq üçün çalışmaq.
1 – Giriş
Universal Davranış Kodeksi bütün dünyada Vikimedia layihələrində əməkdaşlıq üçün əsas davranış xəttini təmin edir. Burada minimum standart kimi sadalanan meyarları qoruyaraq yerli və mədəni konteksti nəzərə alan siyasətlər hazırlamaq üçün icmalar buna əlavələr edə bilər.
Universal Davranış Kodeksi heç bir istisna olmadan bütün Vikimediaçılara eyni dərəcədə şamil edilir. Universal Davranış Kodeksinə zidd olan hərəkətlər sanksiyalarla nəticələnə bilər. Bunlar təyin edilmiş funksionerlər (yerli kontekstinə uyğun olaraq) və/yaxud platformaların qanuni sahibi kimi Vikimedia Fondu tərəfindən qoyula bilər.
2 – Gözlənilən davranış
Hər Vikimediaçı, istər yeni, istərsə də təcrübəli bir redaktor, icma funksioneri, iştirakçı və ya WMF idarə heyətinin üzvü və ya işçisi olsun, öz davranışlarından cavabdehdir.
Bütün Vikimedia layihələrində, saytlarında və tədbirlərində davranış hörmət, mədənilik, kollegiallıq və həmrəylik üzərində qurulacaq. Bu, yaşa, əqli və ya fiziki qüsurlara, fiziki görünüşünə, milli, dini, etnik və mədəni mənşəyinə, sosial təbəqəsinə, dilin səlis danışıqlığına, cinsi oriyentasiyasına, gender kimliyi, cinsi və ya karyera sahəsinə əsaslanan gözləntilər olmadan, bütün töhfəçilər və iştirakçılarla qarşılıqlı əlaqədə olan bütün iştirakçılara və iştirakçılara aiddir. Vikimedia layihələrində və ya hərəkatındakı mövqe, bacarıq və ya nailiyyətlər əsasında da istisnalar etməyəcəyik.
2.1 – Qarşılıqlı hörmət
Biz bütün Vikimediyaçıların başqalarına hörmət göstərməsini gözləyirik. İstər onlayn, istərsə də oflayn Vikimedia mühitlərində insanlarla ünsiyyətdə biz bir-birimizə qarşılıqlı hörmətlə yanaşacağıq.
Buraya daxildir, lakin bunlarla məhdudlaşmır:
- Empatiya göstərin. Qulaq asın və müxtəlif mənşəli Vikimediaçıların sizə nə demək istədiklərini anlamağa çalışın. Vikimediaçı olaraq öz anlayışınıza, gözləntilərinizə və davranışlarınıza meydan oxumağa və uyğunlaşdırmağa hazır olun.
- Xoş niyyətli olun və konstruktiv redaktələrlə məşğul olun; töhfələriniz layihənin və ya işin keyfiyyətini artırmalıdır. Nəzakətlə və vicdanla rəy bildirin və qəbul edin. Tənqid həssas və konstruktiv şəkildə çatdırılmalıdır. Başqalarının layihələri birgə təkmilləşdirmək üçün burada olduğuna dair başqa sübutlar olmadığı halda, bütün Vikimediaçılar güman etməlidirlər, lakin bu, zərərli təsir göstərən bəyanatlara haqq qazandırmaq üçün istifadə edilməməlidir.
- İstifadəçilərin özlərini adlandırma və təsvir etmə tərzinə hörmət edin. İnsanlar özlərini təsvir etmək üçün xüsusi terminlərdən istifadə edə bilərlər. Hörmət əlaməti olaraq, dil və ya texniki cəhətdən mümkün olduqda, bu insanlarla və ya onlar haqqında ünsiyyət qurarkən bu terminlərdən istifadə edin. Məsələn:
- Etnik qruplar başqaları tərəfindən tarixən istifadə edilən addan çox, özlərini təsvir etmək üçün xüsusi addan istifadə edə bilərlər;
- İnsanların öz dillərində sizə tanış olmayan hərfləri, səsləri və ya sözləri ehtiva edən adları ola bilər;
- Fərqli adlar və ya əvəzliklərdən istifadə edərək müəyyən cinsi oriyentasiya və ya gender kimliyi ilə eyniləşdirən insanlar;
- Xüsusi fiziki və ya əqli qüsuru olan insanlar özlərini təsvir etmək üçün xüsusi terminlərdən istifadə edə bilərlər
- Şəxsi görüşlər zamanı biz hər kəsi salamlayacağıq və bir-birimizin seçimlərini, sərhədlərini, həssaslıqlarını, adət-ənənələrini və tələblərini nəzərə alaraq və hörmətlə yanaşacağıq.
2.2 - Nəzakətlilik, həmkarlıq, həmrəylik və yaxşı vətəndaşlıq
Nəzakətlilik, kənar insanlar da daxil olmaqla insanlar arasında davranış və danışıqda yüksək bir nəzakət standartıdır. Kollegiallıq, ümumi bir səy göstərən insanların bir-birlərinə göstərdikləri dostluq dəstəyidir. Yaxşı vətəndaşlıq, Vikimedia layihələrinin məhsuldar, xoş və təhlükəsiz yerlər olması və Vikimedia Missiyasına töhfə verməsi üçün aktiv məsuliyyət daşımaq deməkdir.
- Civility is politeness in behaviour and speech amongst people, including strangers.
- Collegiality is the friendly support that people engaged in a common effort extend to each other.
- Mutual support and good citizenship means taking active responsibility for ensuring that the Wikimedia projects are productive, pleasant and safe spaces, and contribute to the Wikimedia mission.
Buraya daxildir, lakin bunlarla məhdudlaşmır:
- Rəhbərlik və məşqçilik: Yeni gələnlərə yol tapmağa və əsas bacarıqlara yiyələnməyə kömək etmək
- Həmrəylik göstərin: Töhfə verən həmkarlarına diqqət yetirin, dəstəyə ehtiyac olduqda onlara kömək edin və başqaları onlara standartlarımıza uyğun olmayan bir münasibət göstərdikləri zaman onlar adına danışın
- Töhfə verənlərin gördüyü işləri tanıyın və təşəkkür edin: sizə göstərdikləri köməyə görə təşəkkür edin. Onların səylərini qiymətləndirin və vaxtı gəldikdə təşəkkür edin.
- Mentorship and coaching: Helping newcomers to find their way and acquire essential skills.
- Looking out for fellow contributors: Lend them a hand when they need support, and speak up for them when they are treated in a way that falls short of expected behaviour as per the Universal Code of Conduct.
- Recognize and credit the work done by contributors: Thank them for their help and work. Appreciate their efforts and give credit where it is due.
3 – Unacceptable behaviour
Universal Davranış Qaydaları icma üzvlərinə pis davranış və taciz vəziyyətlərini müəyyənləşdirməyə kömək etmək məqsədi daşıyır. Vikimedia hərəkəti daxilində aşağıdaki davranışlar qəbuledilməz hesab olunur:
3.1 – Harassment
Buraya əsasən bir insanı qorxutmaq, qəzəbləndirmək və ya əsəbiləşdirmək üçün hazırlanmış hər hansı bir davranış daxildir. Davranış, ağlabatan bir insanın dözə biləcəyi bir şeydən çox olduğu təqdirdə təqib hesab edilə bilər (mədəni kontekst və əlaqəli insanların gözləntiləri nəzərə alınmaqla). Taciz tez-tez, xüsusən həssas vəziyyətdə olan insanlara qarşı emosional istismar şəklində olur.
- *Təhqir: Buraya ad qoyma, ləkələmə və ya stereotiplərdən istifadə və şəxsi xüsusiyyətlərə əsaslanan hücumlar daxildir. Təhqir, zəka, görünüş, etnik mənsubiyyət, irq, din, mədəniyyət, kast, cinsi oriyentasiya, cinsiyyət, əlillik, yaş, milliyət, siyasi mənsubiyyət və ya digər xüsusiyyətlər kimi qəbul olunan xüsusiyyətlərə aid edilə bilər. Bəzi hallarda təkrarlanan istehza və ya taciz, ayrı-ayrı bir şey verməsə də, birliktə təhqir kimi qiymətləndirilə bilər.
- Seksual taciz: İstənilməyən cinsi diqqət və ya başqalarına qarşı hər cür irəliləyiş.
- Təhdidlər: Bir mübahisəni qazanmaq və ya kimisə istədiyiniz kimi davranmağa məcbur etmək üçün fiziki zorakılıq, qanuni əməliyyatla təhdid etmək, haqsız utanc və ya nüfuza xələl gətirmə ehtimalından istifadə etmək daxildir.
- Başqalarına zərər verməyə təşviq etmək: Buraya başqasını özünə zərər verməyə və ya intihara təşviq etməklə yanaşı üçüncü bir şəxsə qarşı şiddətli hücumlar etməyə təşviq etmək də daxildir.
- Doksinq: ad, iş yeri, fiziki və ya elektron poçt ünvanı kimi başqalarının xüsusi məlumatlarını açıq izni olmadan dərc etmək. Minimum standart olaraq, bir şəxsin şəxsi saxlamağa çalışdığı və onlayn yayımlanmayan məlumatları heç vaxt yayımlamamaq lazımdır. Bir çox icmalar bundan daha yüksək bir standarta sahib olacaqlar və başqa yerdə yayımlanan, lakin bir Vikimedia layihəsində paylaşılmayan məlumatların yayımlanmasını qadağan etməyi üstün tuta bilərlər.
- Stalkinq: proyektlar boyunca bir insanı izləmək və onları əsəbiləşdirmək və ya ruhdan salmaq məqsədi ilə işlərini dəfələrlə tənqid etmək.
- Trolinq: Söhbəti qəsdən pozmaq və ya kiməsə qəsdən təhrik etmək üçün pis niyyətlə göndərmək.
- Sexual harassment: Sexual attention or advances of any kind towards others where the person knows or reasonably should know that the attention is unwelcome or in situations where consent cannot be communicated.
- Threats: Explicitly or implicitly suggesting the possibility of physical violence, unfair embarrassment, unfair and unjustified reputational harm, or intimidation by suggesting gratuitous legal action to win an argument or force someone to behave the way you want.
- Encouraging harm to others: This includes encouraging someone else to commit self-harm or suicide as well as encouraging someone to conduct violent attacks on a third party.
- Disclosure of personal data (Doxing): sharing other contributors' private information, such as name, place of employment, physical or email address without their explicit consent either on the Wikimedia projects or elsewhere, or sharing information concerning their Wikimedia activity outside the projects.
- Hounding: following a person across the project(s) and repeatedly critiquing their work mainly with the intent to upset or discourage them. If problems are continuing after efforts to communicate and educate, communities may need to address them through established community processes.
- Trolling: Deliberately disrupting conversations or posting in bad-faith to intentionally provoke.
3.2 – Abuse of power, privilege, or influence
İstismar həqiqi və ya algılanan bir güc, imtiyaz və ya təsir mövqeyində olan birinin digər insanlara qarşı hörmətsiz, qəddar və/və ya şiddətli davranış göstərməsi halında baş verir. Vikimedia mühitlərində ən çox emosional istismar (şifahi, zehni, psixoloji istismar) şəklində olur və tacizlə üst-üstə düşə bilər.
- Görəvlilər, vəzifəli şəxslər və işçilər tərəfindən vəzifədən sui-istifadə: (seçilmiş) layihə görəvlilərin sərəncamında olan səlahiyyətlərdən, biliklərdən və ya mənbələrdən, habelə Vikimedia Fondunun və ya Vikimedia filiallarının vəzifəli şəxsləri və işçilərindən başqalarını qorxutmaq və ya hədələmək üçün və ya özləri üçün sui-istifadə maddi və ya qeyri-maddi fayda almaq.
- Yüksək mövqeylərdən və əlaqələrdən sui-istifadə: Başqalarını qorxutmaq üçün vəzifəsindən və nüfuzundan istifadə etmək. Hərəkətdə əhəmiyyətli təcrübəsi və əlaqələri olan insanlardan xüsusi diqqətli davranmalarını xahiş edirik, çünki düşməncə şərhlər dostlarınızdan və tərəfdarlarınızdan təhdidlər yaratmaq və istənməyən bir nəticə verə bilər.
- Gaslaitinq (Psixoloji manipulyasiya): Birinin öz algılarına, hisslərinə və ya anlayışlarına şübhə etməsinə səbəb olmaq üçün (tək və ya bir qrupla) işləmək. İcma nüfuzuna sahib insanlar etibarlı sayılmaq üçün xüsusi bir imtiyaza sahibdirlər və bundan istifadə edərək onlarla razılaşmayanlara hücum etməməyi gərəkir.
- Abuse of office by functionaries, officials and staff: use of authority, knowledge, or resources at the disposal of designated functionaries, as well as officials and staff of the Wikimedia Foundation or Wikimedia affiliates, to intimidate or threaten others.
- Abuse of seniority and connections: Using one's position and reputation to intimidate others. We expect people with significant experience and connections in the movement to behave with special care because hostile comments from them may carry an unintended backlash. People with community authority have a particular privilege to be viewed as reliable and should not abuse this to attack others who disagree with them.
- Psychological manipulation: Maliciously causing someone to doubt their own perceptions, senses, or understanding with the objective to win an argument or force someone to behave the way you want.
3.3 - Layihələrin məzmunun vandalizmi və sui-istifadəsi
Vikimedia layihələrinə bilərəkdən səhv və ya qərəzli məzmun təqdim etmək və ya məzmunun yaradılmasına mane olmaq.
Bura daxildir, ancaq bunlarla məhdudlaşmır:
- müvafiq icma təhlili və ya inkişaf üçün konstruktiv rəy olmadan Vikimedia məzmununun dəfələrlə silinməsi
- Faktların və ya baxış nöqtələrinin xüsusi şərhlərinə üstünlük vermək üçün məzmunu sistematik şəkildə dəyişdirmək
- Nifrət nitqi irq, din, dəri rəngi, cinsi şəxsiyyət, cinsiyyət kimliyi, etnik mənsubiyyəti, əlilliyi və ya milli mənşəyinə görə bir qrupa və ya bir qrup klasına qarşı böhtan atmaq, alçaltmaq və ya nifrət salmaq niyyətində olan hər hansı bir ifadə formasıdır
- Başqalarını qorxutmaq və ya zərər vermək məqsədi ilə simvolların, şəkillərin və ya məzmunun əsassız əlavə edilməsi.
- The repeated arbitrary or unmotivated removal of any content without appropriate discussion or providing explanation
- Systematically manipulating content to favour specific interpretations of facts or points of view (also by means of unfaithful or deliberately false rendering of sources and altering the correct way of composing editorial content)
- Hate speech in any form, or discriminatory language aimed at vilifying, humiliating, inciting hatred against individuals or groups on the basis of who they are or their personal beliefs
- The use of symbols, images, categories, tags or other kinds of content that are intimidating or harmful to others outside of the context of encyclopedic, informational use. This includes imposing schemes on content intended to marginalize or ostracize.